"Ο δρόμος της ενδυνάμωσης των ληπτών υπηρεσίας ψυχικής υγείας και των οικογενειών τους"

Μιλώντας στο Πανελλήνιο στο Πανελλήνιο Συνέδριο για την Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση της WAPR και συγκεκριμένα στο εργαστήριο με θέμα: " Συνηγορία-Ενδυνάμωση-Δικαιώματα ", η πρόεδρος του ΣΟΨΥ Πάτρας Αγγέλα Τριανταφύλλου, ανέφερε τα εξής: "Σε μια εποχή που ο ελληνικός λαός στην πλειοψηφία του πένεται ίσως είναι πολυτέλεια να μιλάει κανείς για δικαιώματα.

Στην πραγματικότητα τουναντίον συμβαίνει. Τώρα είναι η κατάλληλη χρονική στιγμή να μιλήσει κανείς για δικαιώματα, με την προϋπόθεση ότι όλοι αποδεχόμαστε τη χρεοκοπία του υφιστάμενου μοντέλου παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, το οποίο χαρακτηρίζεται από:

· έλλειψη σχεδιασμού στην ανάπτυξη υπηρεσιών ψυχικής υγείας (παρατηρούνται περιοχές «ακάλυπτες» και άλλες περιοχές «υπερτροφικές»

· απουσία αξιόπιστης καταγραφής των πραγματικών αναγκών τόσο σε επίπεδο υπηρεσιών θεραπείας (ψυχιατρικές κλινικές) όσο κυρίως στο επίπεδο της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης

· σχεδιασμοί από πάνω προς τα κάτω χωρίς ουσιαστική συμμετοχή των άμεσα ενδιαφερομένων (λήπτες υπηρεσιών και οι οικογένειές τους), ενώ όπου προβλέπεται η συμμετοχή των άμεσα ενδιαφερομένων είναι κατ΄ επίφαση (προσχηματική) ή στα πλαίσια χειραγώγησης

· παντελή απουσία αξιολόγησης των υπηρεσιών σ’ όλα τα επίπεδα (από τη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας μέχρι την τελευταία Μονάδα Ψυχικής Υγείας)

· εργαζόμενοι με «κακή» ποιότητα εκπαίδευσης παραδομένοι σε άθλιες εργασιακές συνθήκες (χαμηλές αμοιβές, απουσία επιβράβευσης, ανύπαρκτη εποπτεία, αναποτελεσματική κατάρτιση εξαιτίας της απουσίας σαφούς προσανατολισμού, ακύρωση λόγω της ματαίωσης που εκπορεύτηκε από τους βερμπαλιστικούς στόχους της λεγόμενης ψυχιατρικής μεταρρύθμισης) που ευνοούν την επαγγελματική εξουθένωση και την αποξένωσή τους από τους άμεσα ενδιαφερόμενους

· ελλιπή ανάπτυξη της Τομεοποίησης και έλλειψη διασύνδεσης και συνεργασίας των Μονάδων Ψυχικής Υγείας μεταξύ τους

· επικέντρωση στο «φάρμακο» ως λύση όλων των προβλημάτων, που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην αναπαραγωγή φαύλων – κύκλων (π.χ περιστρεφόμενη πόρτα), οι οποίοι με τη σειρά τους τινάζουν στον αέρα τους προϋπολογισμούς των ασφαλιστικών ταμείων και «ρημάζουν» την ποιότητα ζωής των άμεσα ενδιαφερομένων

· ανάπτυξη φαινομένων διαφθοράς ή συναλλαγής, καθώς οι δημόσιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας αναπτύσσονται με προσωποπαγή τρόπο, γύρω από την αυλή του εκάστοτε ψυχίατρου – φεουδάρχη, που προΐσταται της εκάστοτε Μονάδας Ψυχικής Υγείας, ο οποίος κατά κανόνα βρίσκεται σε αντιπαλότητα με τους γειτονικούς «φεουδάρχες» στην προσπάθεια προσέλκυσης περισσότερων «πελατών». Οι εξαιρέσεις που υπάρχουν, καθώς και σ’ αυτή τη χώρα εξακολουθούν να υπάρχουν ακέραιοι άνθρωποι δεν πρέπει να θολώνει τη σκέψη ότι αυτά τα φαινόμενα είναι αν όχι κυρίαρχα, τουλάχιστον πολύ συχνά.

· απίστευτη γραφειοκρατία, καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων και υποκρισία του όλου εποικοδομήματος που στηρίζει διοικητικά όλο το σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας, καθώς σε πολλά θέματα διακυβεύονται συντεχνιακά ή και προσωπικά συμφέροντα

· αδιαφάνεια στην κατανομή των πόρων και πλήρης απαξίωση του ρόλου των άμεσα ενδιαφερομένων γεγονός που αποδεικνύει τη χρησιμοποίηση των τελευταίων από το ψυχιατρικό κατεστημένο και τους υπηρέτες του κατά το δοκούν και με γνώμονα το ίδιον όφελος

Λαμβάνοντας υπόψη λοιπόν μόνο τα παραπάνω -γιατί το ελληνικό σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας είναι τόσο μη φιλικό προς τον Πολίτη, που η παράθεση των αρνητικών σημείων του νομοτελειακά οδηγεί σε παραλήρημα- έρχομαι, στο θέμα των δικαιωμάτων.

Καταρχήν η πολιτική θέση των άμεσα ενδιαφερομένων είναι η διεκδίκηση ανθρώπινων και οργανωμένων υπηρεσιών ψυχικής υγείας, όπως συμβαίνει στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνεπώς, ζητάμε την κατεδάφιση του υπάρχοντος συστήματος, που μεταρρυθμίζεται λεκτικά μόνο σε μια κατεύθυνση ψευδοεκσυγχρονισμού και την οικοδόμηση ενός δημοκρατικού συστήματος με κοινωνική λογοδοσία σ’ όλα τα επίπεδα.

Κοινωνική λογοδοσία σημαίνει συμμετοχή των άμεσα ενδιαφερομένων από το σχεδιασμό των υπηρεσιών, την κατανομή των πόρων μέχρι και την αξιολόγησή τους. Αυτό βέβαια προϋποθέτει την ωρίμανση τόσο των οικογενειών όσο και των ληπτών, γιατί όταν δεν υπάρχει γνώση, που προϋποθέτει εκπαίδευση, υπάρχει η χειραγώγηση των άμεσα ενδιαφερομένων, οι οποίοι «μοιρικάζουν» τις απόψεις των «ειδικών» ως σύγχρονοι γελωτοποιοί.

Σήμερα, τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος των οικογενειών ζητούν έξοδο από το μεσαίωνα και από την εικονική πραγματικότητα του χώρου της Ψυχικής Υγείας. Προϋπόθεση γι’ αυτό είναι η συμμετοχή των άμεσα ενδιαφερομένων στη λήψη αποφάσεων που θα προκύψει μέσα από την ουσιαστική ενδυνάμωσή τους, δουλειά που εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να το κάνουν οι δημόσιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, καθώς κινούνται στην αντίθετη κατεύθυνση: στη συντήρηση της υπάρχουσας κατάστασης σε βάρος πάντα «των ραγιάδων», που ως τελευταίος τροχός της άμαξας θα υποστούν όλες τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης στο μέγιστο βαθμό και όντας οι πιο αδύναμοι, οι πιο απροστάτευτοι και οι πιο στιγματισμένοι.

Με αυτή την προσέγγιση κάθε συζήτηση για δικαιώματα είναι υποκρισία. Θα μιλήσουμε για δικαιώματα μόνο αν κατοχυρωθεί θεσμικά ο ρόλος των άμεσα ενδιαφερομένων με ουσιαστική ισότιμη συμμετοχή στα τρία επίπεδα: σχεδιασμός, κατανομή πόρων και αξιολόγηση. Όσο αυτό δεν αλλάζει τα «καλοπιάσματα» και τα ωραία λόγια ή οι κορώνες αλληλεγγύης μοιάζουν σαν το επίδομα πρόνοιας, που στοιχειωδώς καλύπτει το «ζην», αλλά δεν αφήνει καμία προοπτική για το «ευ ζην», τη δομική δηλαδή καλλιέργεια προϋποθέσεων για έξοδο από τη φτώχεια και την ανέχεια.

Επομένως, το παραπάνω αίτημα είναι αδιαπραγμάτευτο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι θα πάψουμε να αγωνιζόμαστε και στο επίπεδο επιμέρους ζητημάτων που αφορούν την καθημερινότητά μας, που αφορούν τη διαδικασία των εισαγγελικών εντολών, την κατάχρηση της καθήλωσης, τη διασπάθιση εθνικών και κοινοτικών πόρων σε μη αναγκαία έργα, την απουσία προγραμμάτων προώθησης στην απασχόληση, στεγαστικά ζητήματα κλπ..

Όλα αυτά είναι σημαντικά, αλλά σε τελική ανάλυση, όλα είναι επιμέρους, αν δεν υπάρξει ένας νέος σχεδιασμός, φιλικός προς τους άμεσα ενδιαφερόμενους, που περνά όμως απαρέγκλιτα από την άμεση, ουσιαστική και ισότιμη συμμετοχή τους σ’ όλα τα επίπεδα πολιτικών ψυχικής υγείας.

Στη νέα αυτή προσέγγιση το πεδίο συνάντησης των άμεσα ενδιαφερομένων με τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι πλέον στο χώρο της ενδυνάμωσης. Τόσο οι λήπτες όσο και οι οικογένειές τους χρειάζονται τη βοήθεια των ειδικών προκειμένου να συνειδητοποιήσουν τις συνέπειες της νόσου στη ζωή τους, να επαναπροσδιορίσουν τη ζωή τους, να θέσουν στόχους, να αποκτήσουν ιδεολογία και να δράσουν συλλογικά προτάσσοντας το γενικό συμφέρον πάνω από το «προσωπικό» βόλεμα, που έχει η ανάπτυξη μιας προνομιακής ιδιωτικής σχέσης με το ψυχίατρο βασισμένη στην εξάρτηση ή τα χρήματα.

Αυτή η δουλειά όμως μπορεί να γίνει μόνο εκτός των τειχών των ψυχιατρικών υπηρεσιών. Άποψή μας είναι ότι οι Σύλλογοι για τη Ψυχική Υγεία μπορούν να επιτελέσουν αυτό το ρόλο και να γίνουν το σημείο συνάντησης όλων: ληπτών, οικογενειών, ειδικών και κοινωνίας. Προς αυτή την κατεύθυνση και με όποιο προσωπικό ή άλλο κόστος είμαστε διατεθειμένοι να δουλέψουμε ή και να συγκρουστούμε προκειμένου να διασφαλίσουμε τα δικαιώματά μας με αξιοπρεπή τρόπο ως ισότιμα μέλη αυτής της Κοινωνίας."