Τι βραβεύτηκε με το βραβείο Nobel Φυσικής 2013;

Να λοιπόν που μας απασχολεί ξανά το Higgs μποζόνιο. Οι Καθηγητές κ.κ. François Englert and Peter W. Higgs βραβεύτηκαν με το βραβείο Nobel για “ την θεωρητική ανακάλυψη ενός μηχανισμού που συμβάλλει στην κατανόηση της προέλευσης της μάζας των στοιχειωδών σωματιδίων και ο οποίος [μηχανισμός] επιβεβαιώθηκε προσφάτως μέσω της ανακάλυψης ενός προβλεπόμενου θεμελιώδους σωματίου από τα πειράματα ATLAS και CMS στον επιταχυντή LHC του CERN”.

Ο εκλιπών Robert Brout, συνεργάτης του Καθηγητή Engler στην βραβευμένη εργασία, δεν τιμάται με το βραβείο, έστω και μετά θάνατον, διότι έτσι προβλέπει το κληροδότημα του A. Nobel. Με άλλα λόγια ο θεωρητικός μηχανισμός που ανέπτυξαν, ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον οι τιμώμενοι (ο λεγόμενος μηχανισμός BEH) προέβλεπε την ύπαρξη ενός σωματιδίου, του λεγόμενου Higgs μποζονίου, το οποίο ανακαλύφθηκε από τα δύο μεγάλα πειράματα του CERN και πιστοποιήθηκε πειραματικά ότι έχει ακριβώς εκείνες τις ιδιότητες που απαιτεί ο BEH μηχανισμός.

Θα παρατηρήσετε ότι δεν γίνεται καμία αναφορά στο “σωμάτιο του Θεού”, ούτε στο ότι δίνει μάζα στο Σύμπαν. Ας μην εκπλαγούμε για “την παράληψη” διότι αυτές οι διατυπώσεις αποτελούν χονδροειδείς αστοχίες, οι οποίες αξίζουν όμως δύο λόγια.

Ας αρχίσουμε από την δεύτερη, δηλαδή “ότι το Higgs δίνει μάζα στον κόσμο μας”. Γνωρίζουμε σήμερα ότι το προσιτό μας Σύμπαν έχει ηλικία 13.8 δισεκατομμύρια έτη και αποτελείται από 68.3% σκοτεινή ενέργεια (για την φύση της οποίας μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε), από 26.8% σκοτεινή ύλη (για την οποία γνωρίζουμε ελάχιστα ) και τα υπόλοιπα 4.9% είναι ο κόσμος που παρατηρούμε με το φως, δηλαδή εμείς, ο πλανήτης μας, ο γαλαξίας μας, τα σμήνη και τα σμήνη των σμηνών των γαλαξιών...

Δεν ξέρουμε αν το Higgs έχει σχέση με την σκοτεινή ενέργεια, ίσως να έχει σχέση με την μάζα των σωματιδίων της σκοτεινής ύλης αλλά δεν ξέρουμε ποια σωμάτια αποτελούν την σκοτεινή ύλη. Για την περίπτωση του Κόσμου που φωτοβολεί, δηλαδή του Κόσμου που είμαστε μέρος του, το Higgs συνεισφέρει ελάχιστα στην μάζα των σωμάτων. Πράγματι, η συνεισφορά του Higgs στη μάζα των νουκλεονίων (των πρωτονίων και των νετρονίων) που συγκροτούν τους πυρήνες των ατόμων από τα οποία είμαστε φτιαγμένοι, είναι μικρότερη από 1.5%.

Διότι το Higgs ευθύνεται μόνο για την μάζα των κουαρκς (quarks), δηλαδή των στοιχειωδών σωματίων που συγκροτούν τα πρωτόνια και τα νετρόνια, ενώ το συντριπτικό ποσοστό της μάζας των νουκλεονίων προέρχεται από την ενέργεια των ισχυρών δυνάμεων (βάσει της περίφημης σχέση του Einstein που συνδέει την μάζα με την ενέργεια) που κρατούν τα quarks συνδεδεμένα μεταξύ τους. Πολύ μικρό είναι λοιπόν το ποσοστό της μάζας του Κόσμου που προέρχεται από το Higgs. Γιατί λοιπόν είναι το Higgs σημαντικό;;;

Φτάσαμε λοιπόν στην άλλη αστοχία, την μεταφυσική διάσταση. Εν πρώτοις θα πρέπει να επισημάνω πως όταν ο βραβευμένος με Nobel (1982), Leon Lederman χρησιμοποίησε την έκφραση “το σωμάτιο του Θεού” εννοούσε ότι “αυτό το θεόσταλτο σωμάτιο μας λύνει όλα αυτά τα δύσκολα προβλήματα”, όπως δηλαδή εκφραζόμαστε μεταφορικά για την “θεόσταλτη βροχή” που είναι ευεργετική για τα ραπανάκια μας. Συγχωρήστε μου το ακραίο παράδειγμα αλλά στην συγκρότηση μιας Φυσικής θεωρίας δεν χωράει η μεταφυσική, όποιες και αν είναι οι θρησκευτικές ή άλλες μεταφυσικές πεποιθήσεις του επιστήμονα.

Στις επιστημονικές θεωρίες ακολουθούμε την αρχή που διατύπωσε ο λόγιος του μεσαίωνα William of Ockham: “pluralitas non est ponenda sine necessitate”,ότι δηλαδή στην διατύπωση θεωριών δεν θα πρέπει να προτιμούμε τον πλουραλισμό όταν δεν είναι απαραίτητο. Αργότερα ο Newton διατύπωσε την ίδια αρχή (συνήθως την επικαλούμεθα ως “το ξυράφι του Ockham”) με μεγαλύτερη σαφήνεια ως: “ Δεν θα πρέπει να δεχόμαστε περισσότερες αιτίες για τα φυσικά φαινόμενα παρά όσες είναι συγχρόνως αληθείς και ικανές για να μας εξηγήσουν την εξέλιξή τους. Συνεπώς, πρέπει σε όμοιες φυσικές διεργασίες, όσο είναι δυνατόν, να αποδίδουμε τις ίδιες αιτίες” . Από εκεί πηγάζει η τάση ενοποίησης θεωριών που διαπνέει την Φυσική της Αναγέννησης, της Νεοτερικότητας και των ημερών μας.

Το έργο του Newton ενοποίησε τα γήινα (π.χ. την παραβολική κίνηση της οβίδας που εκτινάσσεται από το κανόνι) και ουράνια μηχανικά φαινόμενα (την κίνηση των πλανητών, τους κομήτες που πλησιάζουν και ύστερα απομακρύνονται από τον ήλιο) και τα περιέγραψε στο πλαίσιο μιας Φυσικής Θεωρίας, της λεγόμενης σήμερα Κλασικής Μηχανικής. Αργότερα, το 1861-1862, ο James Clerk Maxwell ενοποίησε με τις περίφημες εξισώσεις του τον ηλεκτρισμό και τον μαγνητισμό που ως τότε αντιμετωπίζονταν ως ξεχωριστά φαινόμενα.

Η ίδια θεωρία, ο Ηλεκτρομαγνητισμός,περιγράφει και προβλέπει τα ηλεκτρικά και μαγνητικά φαινόμενα, το φως ως ηλεκτρομαγνητικό κύμα... Και προχτές. Ένας άλλος Σκοτσέζος, ο Peter W. Higgs, και ένας Βέλγος, ο François Englert, βραβεύτηκαν διότι προσέφεραν έναν θεωρητικό μηχανισμό για την ενοποίηση στην ίδια Φυσική Θεωρία, των ασθενών και ηλεκτρομαγνητικών αλληλεπιδράσεων. Επιπλέον οι προβλέψεις τους αποδείχτηκαν πειραματικά ότι είναι σωστές! Μα είναι πράγματι σημαντική η ενοποίηση των αλληλεπιδράσεων;;;

Νομίζω ότι είναι καιρός να απαντώ στις ερωτήσεις μου. Σε κάθε γεννήτρια ηλεκτρικού ρεύματος, από το απλό δυναμό του ποδηλάτου σας μέχρι τις μεγάλες γεννήτριες θα βρείτε ένα μαγνήτη να περιστρέφεται και να παράγει ηλεκτρική τάση. Είναι λοιπόν αυταπόδεικτη η σημασία της ενοποιημένης γνώσης μας των ηλεκτρικών και μαγνητικών φαινομένων. Δεν θα ήθελα όμως να περιοριστώ σε “χρηστικά” επιχειρήματα. Θα ήθελα να μείνω στην κοσμοθεωρική σημασία των Φυσικών Θεωριών.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι η ύλη αλληλεπιδρά με 4 θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις (δυνάμεις): τις βαρυτικές, τις ηλεκτρομαγνητικές, τις ισχυρές (αυτές που κρατούν τα quarks μέσα στα νουκλεόνια και λόγω αυτών των αλληλεπιδράσεων τα νουκλεόνια συγκροτούν τους πυρήνες) και τις ασθενείς (σε αυτές οφείλεται η β-ραδιενέργεια και η διάσπαση του νετρονίου σε πρωτόνιο κτλ). Ίσως, από τα παραδείγματα που έδωσα να δημιουργήθηκε η εντύπωση πως η ασθενής δύναμη είναι “ψιλά γράμματα”, ότι δεν είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ύπαρξή μας.

Και όμως, κατά πάσα πιθανότητα χρωστάμε την ύπαρξή μας στις ασθενές δυνάμεις. Χωρίς αυτές ο Κόσμος μας θα ήταν συμμετρικός σε ύλη και αντι-ύλη με αποτέλεσμα τα σωμάτια να εξαϋλώνονται με τα αντι-σωμάτιά τους, να μην μπορούν να υπάρξουν άτομα, πυρήνες και δομές. Φανταστείτε π.χ. έναν Κόσμο μόνο με φως. Το γεγονός ότι η ασθενής αλληλεπίδραση παραβιάζει αυτή την συμμετρία δημιουργεί περίσσεια ύλης (για κάθε 10000 ζεύγη σωματίων και αντι-σωματίων υπάρχει περίσσεια ενός σωματίου ύλης) και δημιουργεί τις προϋποθέσεις ύπαρξής μας. Ας μην την υποτιμούμε λοιπόν!

Μετά την ενοποίηση του ηλεκτρισμού με τον μαγνητισμό τον 19ο αιώνα στην ενιαία θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού, η ενοποίηση των ηλεκτρομαγνητικών και ασθενών αλληλεπιδράσεων των στοιχειωδών συστατικών της ύλης, δηλαδή η περιγραφή τους στο πλαίσιο της ίδιας θεωρίας ως μίας ηλεκτρασθενούς δύναμης, αποτέλεσε την επιστημονική επανάσταση της δεκαετίας του 1970 και την απαρχή των μεγάλων πειραμάτων με επιταχυντές. Ωστόσο η ηλεκτρασθενής αλληλεπίδραση επέμενε να είναι πολύ “σκληρό καρύδι” μέχρι την ανακάλυψη του Higgs.

Για τα υπόλοιπα θα επιστρέψω στα μαθητικά θρανία. Θυμάμαι από τα μαθητικά μου χρόνια τον νόμο του Coulomb . Είναι ο νόμος που περιγράφει πως δύο φορτία έλκονται ή απωθούνται, από εκεί μας έμεινε η ρήση ¨τα ετερώνυμα έλκονται και τα ομώνυμα απωθούνται”.

Όμως ο νόμος του Coulomb περιγράφει περισσότερα πράγματα, π.χ. την διεύθυνση και την φορά της δύναμης αλλά και το σθένος της (το μέτρο της, δηλ. πόσο ισχυρή είναι). Προβλέπει ότι το σθένος της δύναμης μεταβάλλεται αντιστρόφως-ανάλογα του τετραγώνου της απόστασης των φορτίων που αλληλεπιδρούν. Δηλαδή, όταν διπλασιάζεται η απόσταση μεταξύ τους τότε το σθένος της δύναμης υπό-τετραπλασιάζεται. Οι δυνάμεις αυτές ποτέ δεν γίνονται μηδέν, εκτός και εάν τα δύο φορτία απομακρυνθούν σε άπειρη απόσταση το ένα από το άλλο. Έχουν δηλαδή άπειρη εμβέλεια.

Αργότερα έμαθα ότι τέτοιου είδους αλληλεπιδράσεις, με άπειρη εμβέλεια, μπορούμε να τις περιγράψουμε κβαντομηχανικά (δηλαδή στο επίπεδο του μικρόκοσμου, των θεμελιωδών συστατικών της ύλης) με την ανταλλαγή σωματιδίων, των λεγόμενων φορέων της αλληλεπίδρασης, υπό την προϋπόθεση ότι αυτοί οι φορείς έχουν μηδενική μάζα. (Στο σημείο αυτό θα δυσανασχετούν οι ειδικοί γιατί π.χ. η βαρύτητα που έχει άπειρη εμβέλεια είναι η μόνη αλληλεπίδραση που δεν γνωρίζουμε πως να την περιγράφουμε στο κβαντομηχανικό επίπεδο. Ας με συγχωρήσουν όμως για το ατόπημα, ούτως ή άλλως δεν θα μας απασχολήσει η βαρύτητα).

Δηλαδή η δύναμη Coulomb που ασκεί το ένα φορτίο στο άλλο, χωρίς τα σώματα να έρθουν σε επαφή, μεταφέρεται μέσω ενός σωματίου-φορέα. Σε αυτή την περίπτωση, στην περίπτωση της ηλεκτρομαγνητικής αλληλεπίδρασης, ο φορέας της δύναμης είναι το φωτόνιο, το κβάντο του φωτός που έχει μάζα ίση με μηδέν. Πράγματι αρκεί ο νόμος της απροσδιοριστίας του Heisenberg και ο δεύτερος νόμος του Νεύτωνα για δείξει κανείς ποιοτικά ότι η ανταλλαγή φωτονίων μεταξύ δύο φορτισμένων σωματίων δημιουργεί δύναμη που το σθένος της εξαρτάται από το αντίστροφο του τετραγώνου της απόστασης!

Στην περιγραφή όμως αυτών των δυνάμεων αντιμετωπίζουμε ένα σημαντικό πρόβλημα. Τι θα γίνει αν τα δύο φορτισμένα σωμάτια έλθουν απειροστά κοντά, όταν η απόστασή τους μηδενιστεί; Επειδή η δύναμη είναι αντιστρόφως ανάλογη του τετραγώνου της απόστασης, όταν η απόσταση τείνει να μηδενιστεί η δύναμη τείνει στο άπειρο!

Ωστόσο, η αντίληψη που έχουμε για την φύση εμπεριέχει θεμελιώδεις έννοιες που αντεπεξέρχονται τέτοιες δυσκολίες. Πράγματι, στο πλαίσιο των σύγχρονων αντιλήψεων, το κενό δεν είναι απλώς άδειος χώρος αλλά ένα δυναμικό μέσο απ’ όπου ξεπετάγονται ζεύγη σωματίων και αντισωματίων, ζουν για κάμποσο χρόνο (όσο τους επιτρέπεται από την απροσδιοριστία) και βυθίζονται ξανά στο κενό. Η ύπαρξη του φορτίου αυτών των υπερβατικών οντοτήτων γύρω από τα δύο αρχικά αλληλεπιδρώντα σωμάτια δεν αφήνει την δύναμη να απειριστεί.

Για να το πω με πιο τεχνικούς όρους, η διηλεκτρική σταθερά του κενού μεταβάλλεται με την απόσταση ώστε να αποφεύγονται οι απειρισμοί. Αυτός ο μηχανισμός λέγεται επανα-κανονικοποίηση του φορτίου ή της μάζας, αποτελεί και αυτός σπουδαία ανακάλυψη, με τεράστιες επιστημονικές και τεχνολογικές εφαρμογές αλλά μπορεί να εφαρμόζεται μόνο σε θεωρίες που περιγράφουν δυνάμεις των οποίων οι φορείς έχουν μηδενικές μάζες.

Ας επιστρέψουμε όμως στην ηλεκτρασθενή ενοποιημένη θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμου και των ασθενών αλληλεπιδράσεων. Η ηλεκτρασθενής θεωρία εκτός από το φωτόνιο (που μεταφέρει την ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση) προέβλεπε και τρεις νέους φορείς αλληλεπιδράσεων για την ασθενή “συνιστώσα της”.

Η ανακάλυψη των φορέων της ασθενούς αλληλεπίδρασης, W+, W- και Ζ, καθώς και η μελέτη των ιδιοτήτων τους στο CERN τις δεκαετίες 1980 και 1990, εδραίωσαν την πεποίθηση ότι αντιλαμβανόμαστε και περιγράφουμε τον κόσμο με τον “σωστό” τρόπο. Υπό μία προϋπόθεση, ιδιαίτερα αναγκαία για την λογική συνέπεια αυτών των θεωρητικών αντιλήψεων: ότι το σύμπαν κατακλύζεται από μία θάλασσα σωματίων, των σωματιδίων Higgs, τα οποία αλληλεπιδρούν με όλα τα άλλα σωμάτια και τους προσδίδουν μάζα!

Σε αντίθεση με τις ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις που φέρονται από τα ά-μαζα φωτόνια, οι ασθενείς δυνάμεις είναι περιορισμένης εμβέλειας. Μπορούμε να περιγράψουμε αυτές τις δυνάμεις κβαντομηχανικά αλλά οι φορείς τους θα πρέπει να έχουν μη μηδενική μάζα. Δηλαδή, το γεγονός ότι οι φορείς έχουν μάζα περιορίζει την εμβέλεια της αλληλεπίδρασης.

Πράγματι τα σωμάτια-φορείς (W+, W- και Ζ) που ανακαλύφθηκαν στο CERN βρέθηκαν να έχουν μη μηδενικές μάζες. Όμως δεν ξέρουμε πως να γράψουμε μία θεωρία με μη μηδενικές μάζες που να επιδέχεται επανα-κανονικοποίηση (για να αποφεύγονται οι απειρισμοί στις μικρές αποστάσεις). Εδώ υπεισέρχεται το Higgs!

Μάζα σημαίνει αδράνεια. Κάθε υλική οντότητα χαρακτηρίζεται από την ενέργειά της, έκφραση κινητικότητας και δυναμισμού, και την μάζα, έκφραση αδράνειας και απροθυμίας στην αλλαγή κατάστασης. Η ενέργεια και η μάζα συνδέονται με τις περίφημες σχέσεις της Ειδικής Σχετικότητας. Ξέρουμε ότι στη Φύση υπάρχουν μηχανισμοί που προσδίδουν δυνάμει-μάζα ακόμα και στα φωτόνια.

Επί παραδείγματι, το φως στο κενό διαδίδεται με σταθερή ταχύτητα που αποτελεί σταθερά της φύσης, είναι η μέγιστη εφικτή ταχύτητα και μάλιστα είναι εφικτή μόνο για σωματία (όπως τα φωτόνια) με μηδενικές μάζες. Καθώς το φως, τα φωτόνια, διαδίδεται από ένα μέσο σε άλλο, π.χ. από το κενό στο νερό, αλλάζει διεύθυνση κίνησης, διαθλάται. Η διάθλαση είναι συνέπεια του γεγονότος ότι στο νερό το φως διαδίδεται με μικρότερη ταχύτητα από ότι στο κενό, ενώ η ενέργειά του μένει αμετάβλητη. Προκειμένου λοιπόν τα φωτόνια να συνεχίσουν να υπακούν στους νόμους της Σχετικότητας καθώς διαδίδονται μέσα στο νερό, διατηρώντας την ποσότητα ενέργειας που είχαν στο κενό αναλλοίωτη αλλά κινούμενα τώρα με μικρότερη ταχύτητα από ότι στο κενό, αποκτούν μάζα!

Το φαινόμενο αυτό είναι συνέπεια της αλληλεπίδρασης του φωτός (φωτονίων) με τις δομικές μονάδες του υλικού. Ο μηχανισμός Higgs, που προσδίδει μάζες στα σωμάτια, μιμείται τις βασικές ιδέες του φαινομένου που περιέγραψα. (Θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω το παράδειγμα της υπερ-αγωγιμότητας όπου το πεδίο των ζευγών Cooper προσδίδει δυνάμει-μάζα σε εξωτερικό μαγνητικό πεδίο και δεν το αφήνει να εισέλθει στο εσωτερικό του αγωγού, αλλά θα μου χρειαζόταν μεγαλύτερη εισαγωγή).

Αν λοιπόν κατασκευάσουμε μία κατάλληλη θεωρία των ηλεκτρασθενών αλληλεπιδράσεων, στην οποία αρχικά όλοι οι φορείς (φωτόνια, W+, W-, Z) έχουν μηδενική μάζα και συμπεριλάβουμε και ένα ειδικό πεδίο, το Higgs, τότε: αφενός μεν αποφεύγουμε τους απειρισμούς σε μικρές αποστάσεις αφετέρου οι αλληλεπιδράσεις με το Higgs προσδίδουν μάζα σε όλα τα σωμάτια εκτός από ένα. Το φωτόνιο παραμένει ά-μαζο, όπως το ξέρουμε και θέλουμε να μείνει. Το δε Higgs αποκτά και αυτό μάζα αλληλεπιδρώντας με τον εαυτό του. Αυτός είναι ο μηχανισμός ΒΕΗ!

Ωστόσο εύκολο είναι να το λες και δύσκολο να το κάνεις. Στην ανακάλυψη του θεωρητικού μηχανισμού ΒΕΗ συνέβαλαν πολλοί επιστήμονες, πολύ περισσότεροι από τους δύο βραβευμένους. Απετέλεσε την λύση ενός προβλήματος από μία επιστημονική κοινότητα, με διαδοχικές προσεγγίσεις, επιτυχίες, αβλεψίες, διορθώσεις.

Είμαι σίγουρος ότι οι ίδιοι οι Νομπελίστες στις ομιλίες τους θα αποδώσουν εύσημα και τιμές σε όλα εκείνα τα λαμπερά πνεύματα που άνοιξαν τον δρόμο ώστε τις 26 Ιουνίου του 1964 οι Englert και Brout δημοσίευσαν την εργασία τους με τίτλο “Broken Symmetry and the Mass of the Gauge Vector Mesons”, και τις 27 Ιουλίου του ίδιου χρόνου ο Peter Higgs δημοσίευσε ανεξάρτητα την εργασία με τίτλο “Broken symmetries, massless particles and gauge fields,” δίνοντας την τελική μορφή στον BEH μηχανισμό.

Ωστόσο, ο μοναδικός κριτής της αλήθειας στην Φυσική είναι το πείραμα. Έστω και εάν εκτενής πειραματικός έλεγχος είχε δείξει, ήδη από την δεκαετία του 1970, την εξαιρετική προβλεπτική ικανότητα του “Καθιερωμένου Προτύπου των Ηλεκτρασθενών Αλληλεπιδράσεων”, για το οποίο οι Glashow, Salam and Weinberg τιμήθηκαν με το βραβείο Nobel το 1979, έστω και εάν το Καθιερωμένο Πρότυπο χρειάζεται το Higgs για την λογική του αυτοσυνέπεια, έστω και εάν η πειραματική ανακάλυψη των W+,W- και Z σωματίων με μάζες όπως προέβλεπε το Καθιερωμένο Πρότυπο ( βραβείο Nobel στους Carlo Rubbia και Simon van der Meer, 1984) υπό την προϋπόθεση ύπαρξης Higgs, το σωμάτιο Higgs έπρεπε να περιμένει την κατασκευή του μεγάλου επιταχυντή LHC, των μεγάλων πειραματικών εγκαταστάσεων ATLAS και CMS με την υπερ-δεκαετή εργασία χιλιάδων Φυσικών, την επιτυχή λειτουργία του επιταχυντή και των πειραμάτων για να ανακοινωθεί η ανίχνευση του το 2012 και λίγο αργότερα η πιστοποίησή του ότι πράγματι είναι το σωμάτιο που πρόβλεψε η Φυσική Θεωρία.

Εκ των υστέρων μπορούμε να δείξουμε σιγουριά και αυτοπεποίθηση. “Δεν ήταν δυνατόν, μία τόσο επιτυχημένη θεωρία, που ελέγχθηκε με πειράματα ακριβείας και μας έβγαλε ασπροπρόσωπους, να προϋποθέτει την ύπαρξη του Higgs και αυτό να μην υπάρχει!”.

Ας μη ξεχνάμε όμως ότι η ανακάλυψη του Higgs δημιουργεί καινούργια ερωτηματικά που θα τα λύσει η ανακάλυψη κάποιων άλλων σωματιδίων… Η αναζήτηση της γνώσης δεν είναι επάγγελμα… αλλά περιπέτεια.