Το ενεργειακό "αποτύπωμα" της κοινωνίας

Εκδηλώσεις όπως το «Forum Ενέργειας» που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην πόλη μας αποτελούν αφορμή για προβληματισμό και δίνουν τροφή στη σκέψη. Αποτελεί μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να ανιχνεύσουμε τόσο το ατομικό όσο και το συλλογικό ενεργειακό μας «αποτύπωμα». Να καταγράψουμε στάσεις και συμπεριφορές ως άτομα με ανάγκες και ως καταναλωτές. Αλλά και ως μέλη μιας οργανωμένης κοινωνίας που η γενικότερη συμμετοχή μας υπαγορεύει και καθορίζει σε ένα βαθμό πολιτικές και αποφάσεις της εξουσίας.

Η σημασία της έννοιας «ενέργεια» γίνεται εύκολα αντιληπτή αν ρίξει κανείς μια ματιά στην καθημερινή ειδησεογραφία. Γεωπολιτικές ανακατατάξεις, διπλωματικές αψιμαχίες, αναζήτηση συμμαχιών στη διεθνή πολιτική σκακιέρα αλλά και στρατιωτική δράση όταν εξαντλείται η πολιτική, συνθέτουν ένα ασταμάτητο παζάρι που αντικειμενικό σκοπό έχει  την πρόσβαση σε ένα καλύτερο κομμάτι από την παγκόσμια ενεργειακή πίτα. Κοιτάσματα υδρογονανθράκων, έλεγχος των δρόμων μεταφοράς ενέργειας, διαχείριση εγκαταστάσεων παραγωγής και δικτύων διανομής σε αναζήτηση της μέγιστης δυνατής κερδοφορίας διεθνών επιχειρηματικών κολοσσών. Οι μικρές κυρίως χώρες εντελώς αδύναμες να παρέμβουν στο παιχνίδι. Αλλά και ο απλός άνθρωπος μέσα στην κοινωνία των αναγκών χωρίς δυνατότητες παρέμβασης και με περιορισμένα δικαιώματα.

Μια ατελείωτη σειρά καθημερινών ανθρώπινων δραστηριοτήτων σχετίζεται με την πρόσβαση σε ενεργειακές πηγές. Θέρμανση, ηλεκτροφωτισμός, λειτουργία οικιακών  συσκευών, μεταφορές, επικοινωνία, κλπ αποτελούν διαρκείς ανάγκες που η οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει συνθήκες αποκλεισμού για πολλούς συνανθρώπους μας. Η κοινωνία υποβάλλεται σε δοκιμασίες και γίνεται αποδέκτης των συνεπειών της εξόρυξης και παραγωγής ενεργειακών πόρων χωρίς όμως να απολαμβάνει το μερίδιο που της αναλογεί. Η ανισοκατανομή στις διάφορες περιοχές του κόσμου και το διαρκές κυνήγι του κέρδους στερεί τη δυνατότητα καθιέρωσης της πρόσβασης στην ενέργεια ως πανανθρώπινου δικαιώματος αλλά και ως πρωταρχικής υποχρέωσης της πολιτείας, Πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα η προωθούμενη και επιχορηγούμενη από το ελληνικό κράτος και την ΕυρωπαΪκή ‘Ένωση εκμετάλλευση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Εξελίχθηκε περισσότερο σε μια επενδυτική ευκαιρία με στόχο το άμεσο οικονομικό όφελος χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα για την κοινωνία και το περιβάλλον και χωρίς να βάζει τις βάσεις για ένα μοντέλο αειφορικής ανάπτυξης στον τομέα της ενέργειας. Τραγικό είναι το επόμενο παράδειγμα που αφορά τη μακρινή Νιγηρία, χώρα με πλούσια κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Τα κέρδη από την εξόρυξή τους λυμαίνονται ανεξέλεγκτα  οι μεγάλες ξένες εταιρίες και η χώρα βρίσκεται αβοήθητη στη δύνη της διαμάχης ένοπλων συμμοριών. Οι δε κάτοικοι χειμάζονται από ακραία φτώχεια.

Σε μια ευνομούμενη και δημοκρατική πολιτεία οι πολίτες θα πρέπει να έχουν εξασφαλισμένη πρόσβαση στις ενεργειακές πηγές για την ικανοποίηση των βασικών αναγκών τους. Ακόμα και όσοι δεν μπορούν να ανταποκριθούν  οικονομικά. Γιατί πολύ απλά ο ορυκτός πλούτος και τα ενεργειακά αποθέματα της χώρας ανήκουν ουσιαστικά στην κοινωνία των πολιτών, χωρίς βέβαια να αναιρείται το δικαίωμα των  επόμενων γενεών να απολαμβάνουν τα ίδια αγαθά. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι λάθη, παραλείψεις και ανερμάτιστες πολιτικές της εξουσίας ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την παρούσα οικονομική αδυναμία.

Κάπου εδώ  γίνεται ιδιαίτερα σημαντικός ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ως βασικό κύτταρο δημοκρατίας, συμμετοχής και αλληλεγγύης καλείται να διορθώσει τις αδικίες, να αμβλύνει τις ανισότητες και να εξασφαλίσει τις καλύτερες δυνατές υπηρεσίες προς τους πολίτες, όπως άλλωστε απαιτεί η καθημερινότητα. Να λειτουργήσει ως το αναγκαίο ανάχωμα που θα  εξασφαλίσει (με τους περιορισμένους -είναι αλήθεια -οικονομικούς πόρους) για όλους τους κατοίκους ένα ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης, όταν αδιαφορεί ή αδυνατεί να το κάνει η κεντρική διοίκηση.

Συνεπώς είναι πλέον στρατηγικής σημασίας για την τοπική αυτοδιοίκηση η συγκρότηση ενός διεκδικητικού πλαισίου για την απόδοση πόρων που αντικειμενικά της οφείλονται από το κράτος. Οικονομικοί πόροι που θα της δώσουν τη δυνατότητα άσκησης κοινωνικής πολιτικής απέναντι κυρίως στους άνεργους συμπολίτες μας και σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες. Θα μπορεί με τον τρόπο αυτό να μειώσει τα τέλη ή ακόμα να απαλλάξει απ΄ αυτά  τον αυξημένο αριθμό συνανθρώπων μας που δυσκολεύονται πλέον να τα αποδώσουν. Αλλά και να χρησιμοποιήσει τις δομές που διαθέτει για να προστατεύσει τους ανθρώπους αυτούς από τον κίνδυνο της διακοπής της ηλεκτροδότησης του σπιτιού τους.

Παράλληλα να αναζητήσει πόρους και επιχορηγήσεις για παρεμβάσεις  που θα μειώσουν το κόστος και θα κάνουν πιο φιλικές στο περιβάλλον υπηρεσίες όπως ο δημοτικός ηλεκτροφωτισμός και οι αστικές συγκοινωνίες. Αναγκαία είναι επίσης η προσπάθεια για τη διεκδίκηση της επέκτασης του δικτύου παροχής φυσικού αερίου, που αποτελεί μια οικονομικότερη ενεργειακή πηγή.

Συνεπώς η δέσμευση για «κανένα σπίτι χωρίς νερό και ρεύμα» είναι μια ουσιώδης κοινωνική αναγκαιότητα της εποχής.