Η έξυπνη πόλη χρειάζεται και έξυπνη Δημοτική Αρχή

Επειδή εσχάτως κάποιοι ανακάλυψαν είτε την έννοια της έξυπνης πόλης είτε τη σελίδα με τις ανηρτημένες από τις αρχές του 2014 θέσεις της παράταξης «Πρωτοβουλία για την Πάτρα» (http://protovouliagiatinpatra.gr/?page_id=14560) όπου υπάρχει ο τομέας «Έξυπνη Πόλη και Νέες Τεχνολογίες», ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά το συγκεκριμένο θέμα.

Με τον όρο «έξυπνες πόλεις» (smart cities) χαρακτηρίζονται οι πόλεις που αξιοποιούν Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) για την προσφορά ψηφιακών υπηρεσιών προς όφελος της ποιότητας ζωής των κατοίκων τους. Οι υπηρεσίες αυτές αφορούν διάφορους τομείς όπως ψηφιακή ζωή, υποστήριξη μετακινήσεων και επικοινωνιών, παρακολούθηση και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος κ.ά.

Δεν θα αναφέρουμε παραδείγματα μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων οι οποίες θεωρούνται κορυφαίες στην κατάταξη των έξυπνων πόλεων, για να μην θεωρηθεί ότι συγκρίνουμε ανόμοια μεγέθη. Υπάρχουν τα παραδείγματα του Ηρακλείου Κρήτης και των Τρικάλων, τα οποία από τη μια αποδεικνύουν το εφικτόν του πράγματος και από την άλλη ότι ο αβάσταχτος ωχαδερφισμός που ενδημεί στην πόλη μας είναι εκ των βασικών υπευθύνων για την σημερινή κατάστασή της.

Πιο συγκεκριμένα, στα Τρίκαλα έχουν αναπτυχθεί (μεταξύ άλλων) οι ακόλουθες υπηρεσίες:

(i) η ηλεκτρονική υποβολή αιτημάτων από πολίτες προς τον δήμο και η διενέργεια ηλεκτρονικών δημοσκοπήσεων,

(ii) η πιλοτική εξ αποστάσεως παροχή υπηρεσιών υγείας σε ηλικιωμένους και ΑΜΕΑ,

(iii) φωτεινές πινακίδες που παρέχουν πληροφορίες για μέσα μαζικής μεταφοράς και ελεύθερες θέσεις στάθμευσης και

(iv) η ενημέρωση μέσω κινητού τηλεφώνου για το χρόνο στάθμευσης των αυτοκινήτων με μέγιστο διάστημα στάθμευσης δύο ωρών.

Η αξιοποίηση των ΤΠΕ στην ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση διακρίνεται σε 3 φάσεις:

(i) μηχανοργάνωση των υπηρεσιών (μέχρι την έναρξη του 3^ου ΚΠΣ),

(ii) παροχή εξωστρεφών υπηρεσιών προς τους πολίτες και

(iii) έξυπνη πόλη.

Είναι εύκολο να διαπιστώσουμε ότι ενώ άλλες ελληνικές πόλεις βρίσκονται στην 3^η φάση, στην Πάτρα βρισκόμαστε ακόμα στην 1^η φάση. Ίσως σε κάποια θέματα και πιο πριν από την 1^η φάση, αν δούμε λίγο τις υφιστάμενες υποδομές. Η έλλειψη δομημένης καλωδίωσης στο Δημαρχείο και η απογοητευτική εικόνα του Computer Room του και όχι μόνο (π.χ. αναξιόπιστη κλιματιστική υποδομή με αποτέλεσμα να κινδυνεύει εξοπλισμός χιλιάδων Ευρώ), δεν μας κάνουν να αισιοδοξούμε ότι κάποτε επιτέλους θα ξεκολλήσουμε από την 1^η φάση.

Μήπως, όμως, η Δημοτική Αρχή μας είναι πιο «διορατική» από τους καθ’ ύλην αρμόδιους Μηχανικούς Πληροφορικής; Αξίζει να αναφέρουμε ότι στο συνέδριο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) που πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα στις 23-24/1/2014 με θέμα «Ηλεκτρονική Εξυπηρέτηση του Πολίτη με Διαφάνεια σε μια Έξυπνη Πόλη» (http://www.kedke.gr/?p=7513) διατυπώθηκαν ανησυχίες για τη φθίνουσα πορεία της ψηφιακής σύγκλισης στην τοπική αυτοδιοίκηση.

Αντιγράφουμε από την εισήγηση του Προέδρου της Επιτροπής Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης της ΚΕΔΕ κ. Δημήτρη Καφαντάρη (http://www.kedke.gr/wp-content/uploads/2014/01/eisigisi_Kafantari_larisa_teliko.doc):

«Μέχρι σήμερα έχουν δοθεί εκατομμύρια ευρώ στους Δήμους για έργα πληροφορικής με στόχο την ψηφιακή σύγκλιση, αλλά δυστυχώς παρατηρούνται τα παρακάτω φαινόμενα:

(i) Αρκετά από τα έργα που υλοποιήθηκαν έως τώρα, έχουν εξελιχθεί σε «κουφάρια».

(ii) Έργα και εφαρμογές υλοποιήθηκαν αλλά δεν ικανοποιούν τις ανάγκες τις καθημερινότητας των πολιτών.

(iii) Χρηματοδοτήθηκαν έργα, που λόγω αδυναμίας των Δήμων να τα υλοποιήσουν μέχρι αυτή τη στιγμή, κινδυνεύουν με απένταξη.»

Αρκεί να αναλογιστούμε πόσα λεφτά δαπανήθηκαν για το portal του Δήμου και αν ανταποκρίνονται στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες που παρέχει στους δημότες (http://www.e-patras.gr/web/guest/online-services) για να διαπιστώσουμε ότι οι ανωτέρω επισημάνσεις είναι πέρα για πέρα αληθινές.

Είναι, λοιπόν, δυνατόν πόλεις μεγέθους της Πάτρας να γίνουν βιώσιμες έξυπνες πόλεις; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα έρχεται με … αντιδάνειο, μέσω της ισπανικής πόλης Σανταντέρ και δια πατρινών ανθρώπινων πόρων. Το Σανταντέρ είναι ένα λιμάνι στη Βόρεια Ισπανία με περίπου 180.000 κατοίκους, που μεταμορφώθηκε τα τρία τελευταία χρόνια (εν μέσω οικονομικής κρίσης που δοκιμάζει και την Ισπανία) σε μια έξυπνη πόλη πρότυπο.

Στο Σανταντέρ παρέχονται υποδομές που εκτείνονται σε όλη την πόλη για την υλοποίηση εφαρμογών του «διαδικτύου των αντικειμένων» (internet of things). Οι υποδομές περιλαμβάνουν περίπου 12.000 ασύρματους αισθητήρες (sensors), ετικέτες (tags) ταυτοποίησης μέσω ραδιοσυχνοτήτων (RFID) και γραμμωτού κώδικα QR δύο διαστάσεων (Quick Response). Με θεμέλιο αυτή την υποδομή υλοποιήθηκαν εφαρμογές όπως (Σ.Σ. αντιγράφουμε από το http://gerogian.blogspot.gr/2014/03/santander.html):

(i) Στατική και κινητή παρακολούθηση του περιβάλλοντος: αισθητήρες στις κολώνες φωτισμού και σε προσόψεις κτηρίων μετρούν το διοξείδιο του άνθρακα, τη θερμοκρασία, το θόρυβο, την κίνηση πεζών και αυτοκινήτων και το επίπεδο φωτισμού. Έτσι, για παράδειγμα, όχι μόνο παρέχονται πληροφορίες για το ποιοι λαμπτήρες φωτισμού είναι εκτός λειτουργίας, αλλά ο φωτισμός των δρόμων μπορεί να προσαρμόζεται δυναμικά (π.χ. χαμηλώνει όταν δεν κινούνται αυτοκίνητα ή όταν έχει πανσέληνο και, αντιστοίχως, μεγαλώνει σε συνθήκες κίνησης, βροχής ή ομίχλης). Αισθητήρες στους κάδους απορριμμάτων δείχνουν ποιοι κάδοι πρέπει να αδειάσουν, περιορίζοντας τις διαδρομές των απορριμματοφόρων. Ο έλεγχος επεκτείνεται με αισθητήρες σε λεωφορεία και ταξί που μετρούν ένα σύνολο περιβαλλοντικών παραμέτρων.

(ii) Έλεγχος χώρων στάθμευσης: συσκευές που βρίσκονται κάτω από την άσφαλτο δίνουν πληροφορίες σε φωτεινές επιγραφές που κατευθύνουν τους οδηγούς προς ελεύθερες (δωρεάν) θέσεις στάθμευσης.

(iii) Παρακολούθηση της κυκλοφορίας: αισθητήρες έχουν τοποθετηθεί στις εισόδους της πόλης επιτρέποντας μετρήσεις της έντασης της κυκλοφορίας, της ταχύτητας των οχημάτων, των ανασχέσεων σε περιπτώσεις κυκλοφοριακής συμφόρησης, αλλά και εγκαίρως ενημερώνουν για συμβάντα οδικών ατυχημάτων.

(iv) Άρδευση πάρκων πρασίνου: στα πάρκα υπάρχουν συσκευές που ελέγχουν την θερμοκρασία, την υγρασία της ατμόσφαιρας και του εδάφους, την βροχόπτωση και την ταχύτητα του ανέμου, ώστε η άρδευση να είναι αποτελεσματική και οικονομική

(v) Ενημέρωση και συμμετοχή των πολιτών: ετικέτες RFID/QR κώδικα χρησιμοποιούνται για σήμανση αξιοθέατων, εμπορικών καταστημάτων και δημόσιων χώρων. Κάτοικοι και επισκέπτες λαμβάνουν πληροφορίες στα κινητά τους τηλέφωνα για τοποθεσίες που επισκέπτονται. Οι πολίτες συμμετέχουν στην έξυπνη πόλη έχοντας πρόσβαση μέσω κινητού τηλεφώνου στην υπηρεσία του «ρυθμού της πόλης». Ένας πολίτης μπορεί, αν κατευθύνει το κινητό του προς το μέγαρο πολιτιστικών εκδηλώσεων, να δει τις προσεχείς εκδηλώσεις, ενώ αν το κατευθύνει προς ένα εμπορικό κατάστημα να δει προσφορές. Το να συμμετέχουν οι χρήστες/μετακινούμενοι στην παρακολούθηση της κατάστασης κάποιων παραμέτρων μιας πόλης είναι, εκτός από επιθυμητό για λόγους εξοικονόμησης πόρων και υποδομών, και απαραίτητο για να υπάρχει άμεση εμπλοκή τους στην ποιότητα των παρεχόμενων σχετικών υπηρεσιών (παιγνιοποίηση της συμμετοχής των χρηστών).

Αγαπητέ Πατρινέ αναγνώστη του παρόντος άρθρου, αν έφτασες μέχρι εδώ είμαι σίγουρος ότι σκέφτεσαι από μέσα σου (αν δεν έχεις ήδη αναφωνήσει): «Αυτά δεν γίνονται!». Είναι βέβαιο ότι αντίστοιχα θα σκέφτονταν και οι περισσότεροι κάτοικοι του Σανταντέρ πριν υλοποιηθούν τα προαναφερθέντα. Να, όμως, που υλοποιήθηκαν! Εξάλλου ο κόσμος δεν άλλαξε από αυτούς που νόμιζαν ότι δεν μπορεί να αλλάξει, αλλά απ’ τους υπόλοιπους.

Στο έργο SmartSantander (http://www.smartsantander.eu) συμμετέχει και η Ερευνητική Μονάδα 1 του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» (http://www.cti.gr), το οποίο έχει την έδρα του στην Πανεπιστημιούπολη Πατρών στο Ρίο. Πρόκειται για τον Φορέα που η «Πρωτοβουλία για την Πάτρα» έφερε σε επαφή με τον Δήμο Πατρέων και κατ’ αυτόν τον τρόπο έγινε εφικτή η ενεργοποίηση του δικτύου Οπτικών Ινών του Δήμου για την υποστήριξη δημοσίων υπηρεσιών και φορέων της πόλης μας. Είναι, λοιπόν, κρίμα να αξιοποιούν αυτή την τεχνογνωσία (η οποία αναπτύχθηκε και στην Πάτρα) ευρωπαϊκές πόλεις και να καθίστανται έξυπνες και να μην την αξιοποιεί η ίδια η πόλη μας.

Όμως η έξυπνη πόλη χρειάζεται και έξυπνη Δημοτική Αρχή. Και τέτοια, δυστυχώς, δεν διαθέτουμε. Στο χέρι μας είναι να την αποκτήσουμε.