ΕΚΠΟΙΖΩ - Κώδικας Δεοντολογίας για τα δάνεια: Όγκος υποχρεώσεων και στενές προθεσμίες μόνο για τους δανειολήπτες, ανέπαφες οι τράπεζες

Η ομάδα εργασίας της ΕΚΠΟΙΖΩ συνέταξε ένα συνοπτικό κείμενο με τα σχόλιά της, αναφορικά με την εφαρμογή του Κώδικα Δεοντολογίας, που πρόσφατα δημοσιεύθηκε και θα τεθεί σε ισχύ από 1/1/2015, το οποίο και απέστειλε στην Τράπεζα της Ελλάδας.

 

ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ (ΦΕΚ 2289/27.8.2014)

 

ΣΧΟΛΙΑ ΕΚΠΟΙΖΩ

 

Ο δημοσιευμένος Κώδικας Δεοντολογίας, όταν ακόμα ήταν υπό διαβούλευση, δημιούργησε

προσδοκίες ότι θα σημάνει την αλλαγή στάσης των τραπεζών στο πολύ κρίσιμο θέμα

διαχείρισης των κόκκινων δανείων. Τότε, είχαν διατυπωθεί έντονες ανησυχίες από την

ΕΚΠΟΙΖΩ και την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών «Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ»,

καθώς είχαν καταθέσει αναλυτικά τα σχόλια και τις προτάσεις τους στις 11/04/2014, και

σημείωναν ότι στην ουσία δεv λύνει αλλά μεταθέτει το πρόβλημα και κατ’ ουσία συνιστά έναν

Κώδικα Συμπεριφοράς Δανειοληπτών.

Τελικά, το κείμενο που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης σε σχέση με το

σχέδιο που είχε τεθεί σε διαβούλευση, όχι μόνο δε βελτιώθηκε και σαφώς δεν έλαβε υπόψη τις

προτάσεις μας, αλλά επεφύλασσε και μια σημαντικότατη αλλαγή με την οποία περιορίζεται το

πεδίο εφαρμογής του Κώδικα σε ορισμένες κατηγορίες δανείων. Στις Γενικές Αρχές του

Κώδικα Δεοντολογίας προβλέπεται ότι «…. προκειμένου κάθε πλευρά να είναι σε θέση να

σταθμίσει τα οφέλη ή τις συνέπειες εναλλακτικών λύσεων εξυπηρέτησης (λύσεις ρύθμισης)

ή οριστικού διακανονισμού (λύσεις οριστικής διευθέτησης των δανείων σε καθυστέρηση

των οποίων η σύμβαση δεν έχει καταγγελθεί με τελικό σκοπό, την επιλογή της

καταλληλότερης, κατά περίπτωση, λύσης. Στην πράξη με αυτό το περιορισμό όχι απλώς δεν

αντιμετωπίζεται το πρόβλημα των «κόκκινων δανείων» αλλά δημιουργούνται μία σειρά από

διαδικασίες και υποχρεώσεις που αφορούν μόνο τα δάνεια των οποίων η αποπληρωμή μπορεί

να έχει καθυστέρηση ακόμα και μίας ημέρας. Έτσι αντί ο Κώδικας να γίνει η ευκαιρία για την

πραγματική και ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος των λεγόμενων κόκκινων δανείων

και της υπερχρέωσης, ουσιαστικά θεσμοθετεί την υποχρέωση κάθε δανειολήπτη για παροχή

πληθώρας πληροφοριών και εγγράφων στα πιστωτικά ιδρύματα. Και στην υποχρέωση αυτή

εξαντλείται, υποχρέωση την οποία ο δανειολήπτης πρέπει να τηρήσει σε σύντομες προθεσμίες

προκειμένου να μην χαρακτηριστεί ως «μη συνεργάσιμος» με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Στην

ουσία επιδιώκεται με τον τρόπο αυτό η λήψη της συναίνεσης του οφειλέτη με τρόπο

γενικευμένο στην επεξεργασία δεδομένων που άλλως μπορεί να συνιστούσε παραβίαση της

σχετικής νομοθεσίας.

Είναι γεγονός ότι ήταν απαραίτητη η θεσμοθέτηση μιας διαδικασίας διαχείρισης χρεών σε

καθυστέρηση που θα την ακολουθούν όλες οι τράπεζες. Επίσης, κεντρικός άξονας των όποιων

διαδικασιών θα έπρεπε να είναι η αξιοπρεπής διαβίωση του οφειλέτη και της οικογένειάς του.

Σε αυτά όμως τα δύο σημεία εξαντλούνται τα όσα θετικά στοιχεία εισάγει ο Κώδικας

Δεοντολογίας.

Το κείμενο όμως που δημοσιεύτηκε είναι κατώτερο των προσδοκιών, ασαφές, αυστηρό για

τους οφειλέτες χωρίς να προβλέπει αντίστοιχες ρητές υποχρεώσεις και κυρώσεις για τις

τράπεζες, χωρίς να δίνει απαντήσεις σε πολύ βασικά ερωτήματα που αφορούν την

αντιμετώπιση των ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων. Πιο συγκεκριμένα:

Γ. Γενικές Αρχές

1. Αν και δεν προβλεπόταν στο υπό διαβούλευση σχέδιο, όπως προαναφέραμε, στον Κώδικα

Δεοντολογίας δεν υπάγονται οι οφειλές που έχουν καταγγελθεί, δηλαδή ένα πολύ μεγάλο

ποσοστό πιστωτικών προϊόντων σε καθυστέρηση, ιδίως καταναλωτικών δανείων και

πιστωτικών καρτών. Έτσι, συρρικνώνεται πολύ το πεδίο εφαρμογής του Κώδικα, ενώ υπάρχει

ο κίνδυνος μέχρι την έναρξη εφαρμογής του, από το 2015, οι τράπεζες να προχωρήσουν σε

μαζικές καταγγελίες οφειλών. Επιπροσθέτως γεννάται το ερώτημα «τι μέλλει γενέσθαι» εάν

μια οφειλή έχει καταγγελθεί και μια άλλη δεν έχει. Τι θα ισχύσει τότε;

2. Ο Κώδικας χαρακτηρίζεται από μονομέρεια υπέρ των τραπεζών, καθώς αν και στις γενικές

του αρχές γίνεται λόγος για αμοιβαία δέσμευση και πληροφόρηση, έγγραφα και πληροφορίες

υποχρεούται να προσκομίζει μόνο ο οφειλέτης, ενώ οι τράπεζες δεν παρέχουν καμία

πληροφόρηση από μεριάς τους. Έτσι, στη διαπραγματευτική συνάντηση η πλευρά του

δανειολήπτη έχει μειονεκτική θέση, διότι δεν έχει την αναγκαία πληροφόρηση. Προκειμένου

να είναι σε θέση να αξιολογήσει τις προτάσεις της τράπεζας, θα πρέπει να υπάρχει ρητή

υποχρέωση της τελευταίας να του χορηγεί αζημίως, αντίγραφο της σύμβασης, αναλυτική

κίνηση της οφειλής, με αναφορά στο επιτόκιο που έχει εφαρμοστεί κατά τη διάρκεια ισχύος

της σύμβασης, το κεφάλαιο και τους τόκους που έχουν καταβληθεί, καθώς και τις λοιπές

χρεώσεις.

Ε. Πολιτική και Διαδικασίες Επικοινωνίας

3. Οι προθεσμίες απάντησης του οφειλέτη στις ειδοποιήσεις της τράπεζας είναι ασφυκτικές, με

τον κίνδυνο να μην προλάβει να ανταποκριθεί και έτσι να χαρακτηριστεί ως μη συνεργάσιμος.

4. Η τράπεζα έχει υποχρέωση να ειδοποιήσει τον οφειλέτη που δεν απάντησε στην πρώτη της

επιστολή, μόνο εφόσον υπάρχει κίνδυνος πλειστηριασμού της κύριας κατοικίας του. Με αυτόν

τον τρόπο, σε όλες τις περιπτώσεις που οι οφειλέτες δε διαθέτουν κύρια κατοικία, θα

χαρακτηρίζονται με διαδικασίες εξπρές μη συνεργάσιμοι, αντιμετωπίζοντας άμεσο κίνδυνο

ρευστοποίησης της ακίνητης περιουσίας τους.

5. Ο οφειλέτης υποχρεούται να προσκομίσει στην τράπεζα «υποστηρικτικά

στοιχεία/δικαιολογητικά» μέσα σε προθεσμία «ανάλογη του χρόνου που απαιτείται για την

έκδοση ή διαθεσιμότητά τους». Η ασάφεια αυτή ενδέχεται να έχει ως συνέπεια, είτε την

υπέρμετρη ταλαιπωρία των δανειοληπτών, ιδιαίτερα εκείνων που ανήκουν σε ευαίσθητες

κοινωνικές ομάδες, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις της κάθε τράπεζας, είτε την

αδυναμία τους να ανταποκριθούν στην υποχρέωσή τους αν το διάστημα που η τράπεζα θα

ορίζει δεν είναι επαρκές.

6. Εξάλλου, πολύπλοκο στη συμπλήρωσή του είναι και το έντυπο της Τυποποιημένης

Οικονομικής Κατάστασης, εντείνοντας το γραφειοκρατικό χαρακτήρα των διατάξεων του

Κώδικα, δεδομένου ότι οφειλέτης πρέπει να συμπληρώσει έξι (6) πίνακες με πληθώρα

στοιχειών που κάποια ουδόλως έχει, όπως συμβάσεις τραπεζών κτλ

7. Το «Ενημερωτικό Φυλλάδιο προς τους Δανειολήπτες με οικονομικές δυσχέρειες», πρέπει

να αναφέρει τις Ενώσεις Καταναλωτών που είναι πιστοποιημένες από τη Γενική Γραμματεία

Καταναλωτή του Υπουργείου Ανάπτυξης σύμφωνα με το ν. 2251/94 και το ν. 3869/10, όπως

ισχύουν σήμερα., για παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης και εξωδικαστικής συνδρομής

προς τους καταναλωτές.

8. Το σημαντικότερο μειονέκτημα του Κώδικα Δεοντολογίας αποτελεί η απουσία κανόνων και

κριτηρίων σύμφωνα με τα οποία θα επιλέγεται από την τράπεζα η κατάλληλη ρύθμιση για την

κάθε περίπτωση οφειλής σε καθυστέρηση. Τόσο η Πράξη του Διοικητή της ΤτΕ, που

δημοσιεύτηκε πριν λίγους μήνες, όσο και ο Κώδικας, στην ουσία δίνουν το ελεύθερο στις

τράπεζες να συνεχίσουν να προτείνουν λύσεις ανεπαρκείς, μη ρεαλιστικές και μη

προσαρμοσμένες στο προφίλ κάθε δανειολήπτη, όπως συμβαίνει από την αρχή της κρίσης. Για

το λόγο αυτό, ο Κώδικας Δεοντολογίας έχει κατά κύριο λόγο λάθος κατεύθυνση,

επικαλούμενος από τη μια την έννοια του συνεργάσιμου δανειολήπτη, χωρίς όμως από την

άλλη να προσδιορίζονται συγκεκριμένες λύσεις ανάλογα με το οικονομικό, περιουσιακό αλλά

και προσωπικό-οικογενειακό προφίλ του δανειολήπτη.

9. Το γεγονός ότι η Επιτροπή Ενστάσεων, που θα εξετάζει τις ενστάσεις του οφειλέτη,

αποτελείται μόνο από στελέχη της τράπεζας και όχι από τουλάχιστον ένα τρίτο μέρος,

παραδείγματος χάριν από την Τράπεζα της Ελλάδας, καλύπτει με αδιαφάνεια τη διαδικασία και

επιβεβαιώνει τους φόβους, για έλλειψη αντικειμενικότητας εις βάρος των οφειλετών.

Επιπροσθέτως, ο ρόλος της δεν είναι ουσιαστικός, αφού περιορίζεται μόνο στο να παραπέμψει

εκ νέου την υπόθεση (επαναφορά στο Στάδιο 3 ή επανάληψη του Σταδίου 4), αν κρίνει ότι

πρέπει να γίνει δεκτή η ένσταση.

Ζ. Χειρισμός μη Συνεργάσιμου Δανειολήπτη

10. Επίσης, ο Κώδικας δεν απαντά στο ποια θα είναι η τύχη των υποθέσεων όπου ο οφειλέτης

έχει χαρακτηριστεί ως μη συνεργάσιμος, καθώς από το κείμενο αφήνεται να εννοηθεί ότι η

μόνη δυνατή πορεία που θα ακολουθηθεί είναι οι νομικές ενέργειες εναντίον του. Επίσης δεν

υπάρχει πρόβλεψη ελέγχου αυθαιρεσιών στον καθορισμό των ενεργειών, στις οποίες ο

δανειολήπτης οφείλει να προβεί, για να αποφύγει την κατηγοριοποίησή του ως μη

συνεργάσιμου.

Η. Πολλαπλοί Πιστωτές

11. Ομοίως ασαφές και ακαθόριστο αφήνει ο Κώδικας το σημαντικό ζήτημα των πολλαπλών

πιστωτών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΠΟΙΖΩ ,έχει διαχειριστεί εξατομικευμένα

περισσότερους από 13.000 φακέλους δανειοληπτών, κάθε οφειλέτης έχει οφειλές σε 2,6

τράπεζες κατά μ.ο. Η επίκληση αόριστων αρχών του Παραρτήματος 3 του Κώδικα

Δεοντολογίας στην ουσία αφήνει άλυτο το πρόβλημα, καθώς δεν εξειδικεύεται η διαδικασία

διαχείρισης οφειλών από περισσότερους από έναν πιστωτές, στην πολύ συχνή περίπτωση που

ο οφειλέτης οφείλει σε περισσότερες από μία τράπεζες. Επιπροσθέτως, πρέπει να γίνει σαφής η

αναστολή των οχλήσεων και των καταδιωκτικών μέτρων από όλους τους πιστωτές κατά το

διάστημα διαχείρισης του προβλήματος του οφειλέτη με τον Κώδικα Δεοντολογίας.

ΙΑ. Επίδειξη Συμμόρφωσης

12. Σημειώνουμε ακόμα ότι από το κείμενο του Κώδικα απουσιάζουν τόσο οι προβλέψεις

για συγκεκριμένες κυρώσεις, όσο και ο σαφής ρόλος των Ενώσεων Καταναλωτών κατά την

πληροφόρηση των οφειλετών σχετικά με τις διατάξεις του Κώδικα.

Η εμπειρία της ΕΚΠΟΙΖΩ από την παρέμβαση σε περισσότερες από 13.000 υποθέσεις

Υπερχρεωμένων νοικοκυριών καταδεικνύει ότι οι τράπεζες έχουν επιδείξει ιδιαίτερη

ανευθυνότητα και αντικοινωνική συμπεριφορά στο χειρισμό των καθυστερημένων οφειλών. Οι

καθυστερήσεις στις απαντήσεις στα αιτήματα των οφειλετών, οι διαρκείς και συχνά παράνομες

οχλήσεις από τις εισπρακτικές εταιρίες και η παραπληροφόρηση των οφειλετών, αποτελούν

τακτικές που ελπίζουμε ότι θα εξαλειφθούν με την εφαρμογή του Κώδικα Δεοντολογίας, αρκεί

να προβλέπονται αυστηρές κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσης των τραπεζών στις

διατάξεις του.

Κατά συνέπεια, το πρόβλημα της υπερχρέωσης δεν επιλύεται με την πρόβλεψη

αναλυτικών διαδικασιών που υποχρεούται ο οφειλέτης να ακολουθήσει και ασφυκτικών

προθεσμιών που πρέπει να τηρήσει. Σε κανένα σημείο του Κώδικα δεν διαφαίνεται η διάθεση

του συντάκτη του Κώδικα να επιβάλει επιτέλους, με την απειλή κυρώσεων, στα πιστωτικά

ιδρύματα την τήρηση των αρχών της διαφάνειας και της καλής πίστης .