Η παγκόσμια ημέρα για το νερό

Η Παγκόσμια ημέρα για το νερό (22^α Μαρτίου) έρχεται να επισημάνει στις ανθρώπινες κοινωνίες ανά τον πλανήτη, όχι απλά για τα προβλήματα του νερού σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά να δώσει την δυνατότητα σε  επιστήμονες και στις κοινωνίες γενικότερα να αναλογισθούν για το τι θα πρέπει στο εξής να σχεδιάσουν σε σχέση πάντα με το νερό και τους υδατικούς πόρους.

Ας δούμε όμως τι σημαίνει η ημέρα αυτή σε αριθμούς σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς. Το έτος 2050 υπολογίζεται, ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα υπερβεί τα εννέα δισεκατομμύρια, ενώ η ζήτηση για το νερό και την χρήση του θα αυξηθεί κατά 64 δις κυβικά μέτρα ετήσια. Περισσότεροι από 230 εκατομ. άνθρωποι στις Χώρες του τρίτου κόσμου πλήττονται από την λειψυδρία και η                UNICEF αναφέρει εφιαλτικούς αριθμούς θανάτων παιδιών σε αναπτυσσόμενες χώρες. Την ίδια στιγμή η   UNESCO  αναφέρει τον θάνατο τουλάχιστον τριών εκατομ. ανθρώπων ετήσια από χρήση κακής ποιότητας νερού. Αν σε όλα αυτά υπολογίσει κανείς, ότι περίπου το 40% των κατοίκων του πλανήτη ζεί σε περί τις 200 διακρατικές υδρολογικές λεκάνες, αντιλαμβανόμεθα ότι εκτός των άλλων το νερό σαν φυσικός πόρος αποτελεί και βασική αιτία συγκρούσεων μεταξύ κρατών.

Τι όμως σημαίνουν τα πιο πάνω αναφερόμενα σε πρακτικό επίπεδο; Ίσως, ότι ισχυρίζεται ο Dr Bill Cooper του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας ‘Το νερό πρόκειται να είναι το πετρέλαιο του 21 ου αιώνα’.

Και το ερώτημα που τίθεται είναι σε ποια κατεύθυνση θα πρέπει να στραφούμε τελικά πώς θα αντιμετωπισθεί στο άμεσο και απώτερο μέλλον το πρόβλημα;

Η απάντηση έρχεται από τον ομότιμο καθηγητή του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας Dr Takashi Asano, που κερδίζοντας ο ίδιος το βραβείο για το νερό το 2002 στην Στοκχόλμη, σήμερα δηλώνει πως ‘ επιτέλους κάτι πρέπει να γίνει για την επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων, ίσως αυτή να είναι μια πολύ σημαντική επιλογή των κοινωνιών’. Είναι ο διακεκριμένος καθηγητής που πρίν τρία χρόνια μας επισκέφθηκε στην Πάτρα και ενθάρρυνε την ερευνητική μας προσπάθεια που γίνεται στην κατεύθυνση της επαναχρησιμοποίησης των υγρών αποβλήτων.

Σήμερα τόσο στην Σιγκαπούρη όσο στο Orange της Καλιφόρνιας αλλά και στην Αυστραλία και την Ιαπωνία, τα αστικά απόβλητα χρησιμοποιούνται στο μεγαλύτερο μέρος τους στην βιομηχανία, ενώ Χώρες όπως το Ισραήλ αλλά και η Κύπρος είναι γνωστές για την επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων σε εδάφη και καλλιέργειες.

Η Χώρα μας προσπαθεί αλλά με μικρά ακόμα βήματα να εφαρμόσει την επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων και σημαντικές προσπάθειες εφαρμογής έχουν γίνει από το ΕΘΙΑΓΕ σε Θες/νίκη, Κρήτη, Λάρισα, αλλά και από Πανεπιστήμια μέσα από έρευνα σε Πάτρα, Βόλο, Αγρίνιο, Μεσολόγγι κ.α. Το μεγάλο όμως ζητούμενο παραμένει η κοινωνική αποδοχή για τέτοιου είδους εφαρμογές.

Από τις λειτουργούσες μονάδες επεξεργασίας υγρών αποβλήτων που έχουμε μελετήσει προκύπτει ότι το 93% των εκροών εκχύνονται σε υδάτινα οικοσυστήματα, με ότι αυτό περιβαλλοντικά συνεπάγεται  και μόλις το 1% κατευθύνεται σε άρδευση.

Σήμερα η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει επακριβώς τα όρια της ασφαλούς επαναχρησιμοποίησης των εκροών σε εδάφη και καλλιέργειες, (πρόσφατες στα τέλη του 2006, οι εκδοθείσες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας) αλλά και της λάσπης (πρόσφατος ο οδηγός χρησιμοποιησής της που εκδόθηκε από το Υπ. Αγροτικής ανάπτυξης και Τροφίμων στο τέλος του 2007).

Μελετήσαμε την επαναχρησιμοποίηση των υγρών αστικών λυμάτων στην πεδιάδα Αγρινίου, Μεσολογγίου, Πάτρας και στην αμπελουργική περιοχή Μεταμόρφωσης Αττικής . Ο σχεδιασμός επαναχρησιμοποίησης για την Δυτική Ελλάδα πραγματοποιήθηκε σε καλλιεργούμενες εκτάσεις. Υπολογίστηκαν οι υδατικές απαιτήσεις για τις καλλιέργειες των αναφερομένων περιοχών και βρέθηκαν οι δυνατές ποσότητες εκροών που δύνανται να επαναχρησιμοποιηθούν με την αξιοποίηση των βιολογικών καθαρισμών στην Δυτική Ελλάδα.

Επίσης μελετήθηκε η αντιμετώπιση του αρδευτικού προβλήματος σε Αργολίδα και Λακωνία με την επαναχρησιμοποίηση υγρών αστικών λυμάτων βιολογικών καθαρισμών των δύο νομών και αναλύθηκε η μεθοδολογία εφαρμογής σε καλλιέργειες.

Έχει σχεδιασθεί  μελλοντική εφαρμογή της επαναχρησιμοποίησης εντός του αστικού περιβάλλοντος για χρήσεις στα αστικά συγκροτήματα και σε δενδροστοιχίες της πόλης του Αγρίνιου.  Ο σχεδιασμός αποτελεί την απαρχή αντίστοιχων διαχειριστικών προσεγγίσεων εφαρμογής σε αστικά κέντρα όπως για παράδειγμα το Μεσολόγγι.

Επομένως είναι σαφές, ότι ο κάθε δήμος μικρός η μεγάλος αντίστοιχα θα πρέπει να προχωρήσει σε έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό , ώστε τα απόβλητα να μην αποτελούν πεδίο διαμάχης αλλά να αποτελέσουν πηγή αναδημιουργίας για προεπιλεγμένες περιοχές εφαρμογής.

Η ήδη εκδοθείσα από το 2011 ΚΥΑ εκ μέρους του ΥΠΕΚΑ (Ειδική Γραμματεία Υδάτων) είναι μια σημαντική προσπάθεια για την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης μέσα από ένα σαφές επιστημονικό πλαίσιο  στην Χώρα μας.

Η προσοχή θα πρέπει πλέον να εστιασθεί πλέον στην προστασία του  εδάφους και γενικά του  αγροοικολογικού περιβάλλοντος  από τις επιπτώσεις της συσσώρευσης βαρέων μετάλλων, λόγω  πολυετούς  επαναχρησιμοποίησης των επεξεργασμένων λυμάτων κατά την άρδευση των καλλιεργειών. Άλλωστε η επαναχρησιμοποίηση  στα εδάφη είναι μια καθαρά γεωχημική εφαρμογή.

Ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός της επαναχρησιμοποίησης ανά δήμο θα δώσει την δυνατότητα στην συνέχεια ενός γενικότερου σχεδιασμού ανά νομαρχιακή αυτοδιοίκηση και Περιφέρεια. Τέλος απαιτείται ένας κεντρικός σχεδιασμός με την συνεργασία των Υπουργείων ΠΕΧΩΔΕ και Αγροτικής Ανάπτυξης, ώστε να καταστεί δυνατή και αξιοποιήσιμη η όλη διαδικασία επαναχρησιμοποίησης και στην Χώρα μας.

Τείνει να καταστεί ‘μύθος’ η γνωστή μακρόχρονη σύγκρουση για την εκτροπή του Αχελώου. Ο σχεδιασμός διαχειριστικών σχεδίων σε Θεσσαλία, Αιτωλοακαρνανία αντίστοιχα, θα αποτελούσε την πλέον σύγχρονη ενδεδειγμένη επιστημονική απάντηση στο αρδευτικό πρόβλημα του κάμπου, με εξασφάλιση της απαραίτητης περιβαλλοντικής προστασίας και αναβάθμισης της Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου-Αιτωλικού.

Δρ. Ιωάννη Κ. Καλαβρουζιώτης

Αναπληρωτής Καθηγητής

Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου