Η οικονομική κρίση στην υγεία

Όταν ορκίστηκα στις 27/12/2013 διοικητής του ΠΓΝΠ, δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι η νοσοκομειακή περίθαλψη έχει φτάσει σε τέτοια δεινή κατάσταση από την υποχρηματοδότηση και την υποστελέχωση που οι φιλοδοξίες μου για   μια επιτυχημένη πορεία θα ήταν εξ ορισμού ναρκοθετημένες. Το εγχείρημα ,σε συνθήκες απόλυτης οικονομικής κρίσης έμοιαζε ριψοκίνδυνο και με υψηλό συντελεστή αποτυχίας, αν σκεφτεί κανείς ότι υπήρχαν  πρόσθετα  προβλήματα που έστηναν ένα εφιαλτικό σκηνικό για κάποιον που  φιλοδοξούσε να είναι « η άμμος στα γρανάζια του συστήματος και όχι το λάδι» όπως  λέει ο Οδυσσέας Ελύτης.

Ποια ήταν αυτά τα πρόσθετα προβλήματα που έκαναν δυσθεώρητο τον πήχυ δυσκολίας?

Ότι το πρόγραμμα διεθνούς ελέγχου από την περιστολή της δημόσιας δαπάνης δεν ήταν μια ελεγχόμενη υποχρηματοδότηση , αλλά ένα ηχηρό ράπισμα στον προυπολογισμό της τριτοβάθμιας περίθαλψης.

Ότι από το 2010 , η επιβάρυνση της οικονομικής κρίσης και οι λανθασμένες απαντήσεις για την αντιμετώπισή της, αύξησαν τη χρήση της νοσοκομειακής περίθαλψης σε ποσοστό 28%

Ότι η επίβλεψη των διεθνών οργάνων (ΔΝΤ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ )απαιτούσε στόχους με συγκεκριμένα μεγέθη που το υψηλό τους διακύβευμα δεν ήταν η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών αλλά η ευθεία απειλή για την βιωσιμότητα του δημοσίου συστήματος.

Με απλά λόγια , η ναυαρχίδα του συστήματος υγείας στην 6η υγειονομική περιφέρεια, το ΠΓΝΠ όπως συνηθίζουμε να λέμε , είχε να κινηθεί σε αβαθή νερά και η διοίκηση εκαλείτο να στηρίξει το δημόσιο χαρακτήρα με ένα προυπολογισμό μειωμένο κατά 50% σε σχέση με το  διάστημα 2005 έως 2007 όταν ήμουν αντιπρόεδρος και με προσωπικό που περισσότερο αγωνιούσε για την ημερομηνία συνταξιοδότησης παρά για τα μεγέθη, τους στόχους και τις καταληκτικές τους ημερομηνίες.

Συνηθίζαμε τότε στο δημόσιο λόγο που χρησιμοποιούσαμε να μιλάμε για ανθρωπιστική κρίση, όχι απλά για οικονομική, και τα νούμερα των μεγάλων ανεξάρτητων οργανισμών μας επαλήθευαν. Με τα δεδομένα του ΟΟΣΑ  ένα μεγάλο πλέον τμήμα του πληθυσμού γύρω στο 14% δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσει τις ανάγκες υγείας ενώ ένα 37% εκφράζει ανοιχτά ότι έχει οικονομικά εμπόδια για την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Φυσικά το πρόβλημα αυτό είναι πιο έντονο στους χρονίως πάσχοντες , στους ηλικιωμένους , σε αυτούς που βρίσκονται στις χαμηλές βαθμίδες της κοινωνικής κλιμάκωσης και φυσικά σε όσους  de facto έχουν απωλέσει το ασφαλιστικό τους δικαίωμα που αγγίζουν το 30% του συνολικού πληθυσμού σύμφωνα με σχετική έρευνα του ΕΣΔΥ ( Κυριόπουλος).

Στη σκέψη μας πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψιν μερικά χρήσιμα στοιχεία  για να αξιολογήσουμε τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία. Το 2010  και μετά την επικύρωση του δημοσιονομικού ελλείμματος,  εφαρμόστηκαν πολιτικές που κύριο στόχο είχαν τον εξορθολογισμό των δημοσίων δαπανών και συνεπώς τον έλεγχο του δημοσίου χρέους. Οι μνημονιακές δεσμεύσεις προέβλεπαν μείωση της δημόσιας δαπάνης στην υγεία στο 6% του ΑΕΠ  ως το 2012 και μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης στα 2,5 δις από το εκπληκτικό και απαράδεκτο 7 δις. Οι πολιτικές αυτές στόχευαν στο δραματικό περιορισμό της φαρμακευτικής δαπάνης, της δαπάνης λειτουργίας του νοσοκομειακού τομέα , της βιοιατρικής τεχνολογίας και στη μείωση της δημόσιας ασφάλισης υγείας. Αύξηση των συμμετοχών των ασθενών , μείωση του περιθωρίου κέρδους των φαρμακοποιών και των εταιρειών  , υποχρεωτική εφαρμογή ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, μηχανογράφηση και αναλυτική λογιστική για παρακολούθηση λογαριασμών για ιατρικά υλικά και νοσήλια με την εφαρμογή των κλειστών , ενοποιημένων νοσηλίων και φυσικά συγχώνευση μονάδων και κινητικότητα προσωπικού .

Η εφαρμογή όμως των οικονομικών στόχων είχε άμεσες συνέπειες τόσο   στην περίθαλψη όσο και στην προσβασιμότητα ευπαθών κοινωνικών ομάδων προκαλώντας επιδείνωση του επιπέδου υγείας . Η δημόσια δαπάνη μειώθηκε κατά 38,5 % ενώ αντίστοιχα  η ιδιωτική κατά 57,5%

Η, αποτυχημένη εκ του αποτελέσματος , μεταρρύθμιση στην πρωτοβάθμια περίθαλψη- διάβαζε απορρύθμιση- με το ουσιαστικό κλείσιμο των πολυϊατρείων  είχε σαν αποτέλεσμα  την μεταφορά και ζήτηση και χρήση υπηρεσιών στη νοσοκομειακή περίθαλψη. Επιβάρυνε  τα νοσοκομεία και διαστρεβλώθηκε η κύρια αποστολή τους  που από πάροχο νοσοκομειακής τριτοβάθμιας περίθαλψης σημαντικά τμήματά τους είχαν γίνει ιατρεία πρωτοβαθμιας περίθαλψης. Συσσώρευση   πολιτών στα εξωτερικά ιατρεία , κατασπατάληση σπάνιων πόρων σε συνθήκες δημοσιονομικής και οικονομικής δυσπραγίας και κυρίως μια σωρευτική επίπτωση αποπροσανατολισμού της κύριας αποστολής της νοσοκομειακής φροντίδας.

Οι πολιτικές απαιτήσεις για γρήγορη δημοσιονομική προσαρμογή είχαν ολέθριες συνέπειες στην υγεία του ελληνικού πληθυσμού και στην πρόσβασή του σε υπηρεσίες υγείας .Αύξηση της βρεφικής θνησιμότητας , αύξηση αυτοκτονιών κατά 45% μεταξύ 2007 και 2011 και τελικά μετακύλιση του κόστους στην τσέπη του ασθενούς με τον τεχνητό περιορισμό στην εύκολη πρόσβαση για περίθαλψη. Ο ταμειακός χαρακτήρας δεν μπορεί να είναι συνώνυμος με διαρθρωτικές και εκσυγχρονιστικές πολιτικές και  η στρατηγική δράση που μπορεί να έδινε ‘εμφαση στον εκσυγχρονισμό και την καλύτερη οργάνωση του υγειονομικού συστήματος χάθηκε στην πρεμούρα της άμεσης ικανοποίησης των δανειακών αναγκών της χώρας. Για παράδειγμα , βήματα εκσυγχρονισμού όπως η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, τα κλειστά ενοποιημένα νοσήλια, η πλήρης μηχανογράφηση του συστήματος, ενώ αποτελούσαν ακρογωνιαίους λίθους μεταρρύθμισης, χάθηκαν ή καθυστέρησαν στην αγωνία της άμεσης απόδοσης λογιστικών μέτρων.

Με άλλα λόγια οι χρόνιες στρεβλώσεις , η επιβάρυνση της οικονομικής κρίσης και , σε πολλές περιπτώσεις, η επιλογή λανθασμένων πολιτικών περιέπλεξαν την κατάσταση , σε πολλές δε περιπτώσεις άφησαν και ανέγγιχτο ένα κοινωνικό status που τις τελευταίες δεκαετίες ευθύνεται για την εκτόξευση των ιδιωτικών πληρωμών και παραπληρωμών. Ακόμα και σήμερα , δεν έχει υπάρξει ένας αξιόπιστος υγειονομικός χάρτης . Αναρχη ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας στο χώρο της υγείας. Μόνο στην περιοχή μας λειτουργούν τόσοι μαγνητικοί τομογράφοι όσους δεν έχει η νότιος Γαλλία. Απουσία εσωτερικού ελέγχου του συστήματος. Αραιά και πού σκάνε υποθέσεις πλαστών συνταγογραφήσεων που συνήθως η τιμωρία τους οδηγείται στις καλένδες.  Η ηλεκτρονική κάρτα ασθενούς, στοιχείο  απαραίτητο για περιστολή δαπανών , άσκοπων θεραπειών και κατασπατάλησης πόρων του συστήματος αποτελεί για την Ελληνική επικράτεια αιτούμενο. Ακόμα ψάχνουμε ιστορικά, φακέλους ασθενών, ασφαλισμένους, ανασφάλιστους χωρίς να προσδιορίζουμε με ασφάλεια ταυτότητες. Βάλαμε το κάρο μπροστά από το άλογο, φτιάξαμε το ρετιρέ χωρίς να έχουμε φτιάξει τον πρώτο όροφο Πως θα απαντήσουμε αξιόπιστα στην οικονομική κρίση και στην ορθολογικοποίηση του συστήματος όταν θεσμικά δεν φροντίζουμε για αξιόπιστους μηχανισμούς?

Από το 1983 ο ν.1397 του ΕΣΥ έχει μείνει ανολοκλήρωτος και ήδη έχουν περάσει 30 χρόνια. Συνεπώς ας ψαχτούμε για τις παθογένειες, για τις στρεβλώσεις και για τις άνομες καταστάσεις και να σταματήσουμε να ψάχνουμε εξωγενείς παράγοντες  που έφεραν την κρίση στην υγεία. Στην ουσία, το κερασάκι στην τούρτα ήταν η οικονομική κρίση που με δικά μας υλικά όμως για δεκαετίες τη στήναμε.

Για να επανέλθω  στο πώς διαχειριστήκαμε εμείς την κρίση. Οφείλω στο δημόσιο λόγο μου να εξηγήσω, να αποδώσω λογοδοσία για την παρουσία μου στη διοίκηση του ΠΓΝΠ. Να πώ ,με συγκεκριμένες ενέργειες και νούμερα, πως κρατήσαμε το κρατικό νοσοκομείο όρθιο  και πως δώσαμε δύναμη στους πενιχρούς δημόσιους πόρους μια ομάδα αποφασισμένη να διακόψει το hangover.

Δύο κεφαλαιώδη ζητήματα έπρεπε να ικανοποιήσουμε στις δύσκολες συνθήκες της κρίσης:

Πρώτον το σύστημα είναι ανθρωποκεντρικό άρα ο πολίτης πρέπει να  έχει αξιοπρεπή περίθαλψη και δεύτερο δεν πρέπει να λείψουν στους πανεπιστημιακούς γιατρούς μας αξιόπιστα υλικά και εργαλεία. Τι θα έπρεπε να κάνουμε? Αυτό ,που έλεγε κάποτε μια υπουργός Υγείας « να κόψουμε το λίπος» και να συνεννοήθουμε   όλοι ότι οι πόροι είναι συγκεκριμένοι , δυσεύρετοι άρα και οι καιροί απαιτούν σεβασμό και όχι αστοχίες. Αμεσα λοιπόν προχωρήσαμε και πετύχαμε

Μείωση των τιμών των υλικών μέσω διάφανων διαγωνισμών και συνεχών αναρτήσεων για να διευρύνουμε  τον ανταγωνισμό.

Μείωση των τιμών μέσω σκληρών διαπραγματεύσεων με τις προμηθεύτριες εταιρείες χωρίς να υποβαθμιστεί η ποιότητα

Αυστηρό έλεγχο στις ποσότητες που παραγγέλνονται

Έλεγχο στα έργα

Διαπραγματεύσεις στα συμβόλαια συντήρησης ιατρικών μηχανημάτων

Κέντρα κόστους στις διαχειρίσεις με μείωση των αποθεμάτων των  τμημάτων . Προκειμένου να προβούν σε νέα παραγγελία να αναγράφουν το stock και τη μηνιαία κατανάλωση

Αυστηρή τήρηση δωδεκατημορίου

Αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων σε διάφορες δαπάνες  όπως παραγωγή οξυγόνου από το ίδιο το νοσοκομείο.

Όλες αυτές οι δράσεις είχαν σαν αποτέλεσμα να αξιοποιήσουμε τους μειωμένους πόρους, Ετσι πετύχαμε:

Η διαχείρισή στο φαρμακευτικό υλικό σε σχέση με το 2013 είχε μια μείωση του -38% Στο υγειονομικό υλικό -18% Στα αντιδραστήρια -17% . Ενδεικτικά στον προυπολογισμό του 2015  θα έχουμε 500.000€ εξοικονόμηση μόνο από τους απινιδωτές που από 12645€ τιμή υπουργείου το νοσοκομείο μας πέτυχε τιμή 4790€ με τις ίδιες προδιαγραφές. Τα στεντ  το 2012 το νοσοκομείο μας αγόραζε με 3150€ και πέρισυ τον Απρίλιο πετύχαμε  την καλύτερη τιμή 197€ και φέτος τον αντίστοιχο μήνα 167€ που είναι η καλύτερη τιμή πανελλαδικά μαζί με το νοσοκομείο ΑΓΙΑ ΟΛΓΑ.

Μόνο από την κατασκευή μονάδας παραγωγής οξυγόνου θα εξοικονομήσουμε 60% από το προυπολογισθέν ποσό για αγορα οξυγόνου περίπου δηλαδή 300,000€  ετησίως

Καταλήγοντας θέλω να πω ότι  κάναμε μία μεγάλη προσπάθεια να προσαρμόστούμε στις νέες συνθήκες και να στηρίξουμε το νοσοκομείο της περιοχής μας που κάποια στιγμή , πιθανόν όλοι, να αναζητήσουμε τις υπηρεσίες του. Όλα τα δεδομένα καταδεικνύουν με τον πλέον ηχηρό τρόπο ότι οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης και των δεσμεύσεων είναι ανησυχητικές για το χώρο της υγείας στην πατρίδα μας. Απλή ανάγνωση των μεταβολών στους επιδημιολογικούς δείκτες , στα προβλήματα ψυχικής υγείας δείχνουν μια ευθεία σύνδεση με την ανεργία και τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες.

Είναι όμως και μια σημαντική ευκαιρία για εθνική συνεννόηση σε πολιτικές και σε μεταρρυθμίσεις που θα καταρρίψουν μυθολογίες και κυρίως θα δυναμώσουν προσπάθειες που για δεκαετίες παραμένουν ατελέσφορες. Πρέπει το δυσμενές περιβάλλον να το ανατρέψουμε και να το καταστήσουμε υποστηρικτικό για την περίθαλψη.

Η έκταση και η ένταση της κρίσης απαιτεί εναλλακτικές πολιτικές οι οποίες πρέπει να έχουν σοβαρή σχεδίαση και να βασίζονται στα κριτήρια της αποτελεσματικότητας και της ισότιμης πρόσβασης όλων των πολιτών στο χώρο της υγείας. Οι όποιες επιβαρύνσεις πρέπει να έχουν το κριτήριο την αναλογικότητας που θα είναι ευθέως ανάλογο του εισοδήματος και αντιστρόφως ανάλογο της ανάγκης. Η διαφάνεια και ο εσωτερικός έλεγχος θα δυναμώσουν τους δυσεύρετους πόρους και θα αποτελέσουν το αντίδοτο για την οικονομική κρίση.

Οι επαγγελίες και ο καταγγελτικός λόγος περί αοράτων και ασαφών εχθρών ,όπως επίσης η ενοχοποίηση εξωτερικών κινδύνων δεν έχουν κανένα νόημα αν , εμείς πρώτα, δεν διορθώσουμε τις εμφανείς αδυναμίες μας.