Πάτρα: O σκηνοθέτης της όπερας "Διδώ & Αινείας" Michael Seibel στο thebest.gr- Ελπίζω να είναι η αρχή μιας συνεχούς δράσης του λυρικού θεάτρου

Του ΤΑΚΗ Γ. ΜΑΡΤΑΤΟΥ

Αν και γεννημένος στην Γερμανία ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Opera Studio του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας Michael R. Seibel, ζει μόνιμα και εργάζεται τα τελευταία 21 χρόνια στην Ελλάδα.

Με σπουδές μουσικής και θεάτρου στο Πανεπιστήμιο του Saarland – Ανώτατη Μουσική και Δραματική Ακαδημία του Saarland και μεταπτυχιακά στην σκηνοθεσία στο θέατρο και στην όπερα στο Πανεπιστήμιο του Middlesex στο Λονδίνο, ο κ. Seibel που ανέλαβε επικεφαλής του Opera Studio, μετά από πρόταση του καλλιτεχνικού διευθυντή του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας Κώστα Καζάκου, υπογράφει την σκηνοθεσία σ’ ένα φιλόδοξο εγχείρημα, το ανέβασμα της αριστουργηματικής όπερας «Διδώ & Αινείας» του Purcell, παράσταση που θα κάνει πρεμιέρα στις 13 Απριλίου 2016 στις 21.00 στη σκηνή του Δημοτικού θεάτρου Απόλλων.

Το Δημοτικό θέατρο Απόλλων, το αρχιτεκτονικό αυτό κομψοτέχνημα του Τσίλερ, αξίζει να θυμίσουμε πως είχε πρωτολειτουργήσει ως μουσικό θέατρο με παράσταση όπερας του Βέρντι.

Με αφορμή την παράσταση "Διδώ & Αινείας", το thebest.gr συνομίλησε με τον κ. Michael R. Seibel, ο οποίος τόνισε πως οι περισσότεροι συντελεστές κατάγονται από την Πάτρα και την ευρύτερη Περιφέρεια, γεγονός που δείχνει το αξιόλογο μουσικό δυναμικό και γενικότερα καλλιτεχνικό υπόβαθρο της Πάτρας.

•             Κύριε Seibel γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο έργο που θεωρείται από τα κορυφαία του είδους, για ν’ ανέβει από το Opera Studio Patras;

"Με αυτή τη λυρική τραγωδία Διδώ και Αινείας αναβιώνει η όπερα στην Πάτρα μετά από 100 χρόνια σιωπής και απουσίας.

Η όπερα δεν γεννήθηκε ξαφνικά στα τέλη του 16ου αιώνα. Οι ρίζες της βρίσκονται στο Αρχαίο Ελληνικό Δράμα, όπου λόγος, μουσική και χορός αποτελούσαν τέλεια ενότητα. Το μεσαιωνικό λειτουργικό δράμα ως συνεχιστής, κατά κάποιον τρόπο, της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας από τη μία μεριά και από την άλλη η συμβολή μίας συντροφιάς καλλιτεχνών και παιδαγωγών στα τέλη του 16ου αιώνα στη Φλωρεντία με μελέτες πάνω στο δράμα και τη μουσική του αρχαίου κόσμου συντέλεσαν στη δημιουργία μιας ζωντανής μορφής τέχνης, της όπερας.

Τη σύνδεση με τον αρχαίο ελληνορωμαϊκό πολιτισμό και τα λαμπρά του επιτεύγματα επιχειρεί και το Opera-Studio Πάτρας με την επιλογή της όπερας του Περσέλ Διδώ και Αινείας. Η δομή του λιμπρέτου με τα εμβόλιμα χορικά του και την δραματουργική επεξεργασία των ηρώων παραπέμπει σε αρχαία τραγωδία, η μουσική των διαλόγων (ρετσιτατίβα), οι μονωδίες και τα χορικά άσματα επιβεβαιώνουν τις προσπάθειες των ουμανιστών θεωρητικών για την αναβίωση της αρχαίας τραγωδίας".

•             Το έργο είναι βασισμένο στην Αινειάδα του Βιργιλίου και εκτυλίσσεται στην αρχαία Καρχηδόνα; Πως προσεγγίσατε σκηνοθετικά το έργο και αν υπάρχουν νεωτεριστικά στοιχεία. Ήδη απ’ όσο γνωρίζουμε τον ρόλο του Αινεία τον αναθέσατε σε γυναίκα ηθοποιό, την Μαρία Κατριβέση.

"Δεν ήταν καθόλου δύσκολο να οριστεί και το βασικό σκηνοθετικό πλαίσιο της παράστασης. Μελετώντας καταρχάς την αριστοτεχνική δομή του λιμπρέτου και εστιάζοντας στις αποκλίσεις του κειμένου του λιμπρετίστα Nahum Tate από το 4ο βιβλίο της Αινειάδας του Βεργιλίου, όπου εξιστορείται η τραγική ιστορία της Διδούς, διαπιστώσαμε μαζί με τον κ. Τσομή την εξής βασική διαφορά: Στον Βεργίλιο η τραγικότητα της Διδούς έγκειται στο γεγονός ότι αφέθηκε σαν Ευριπίδεια ηρωίδα  να ηττηθεί από το πάθος της, να ενδώσει στον έρωτά της για τον Αινεία και να αμελήσει όλα της τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις της απέναντι στο λαό της και να αυτοκαταστραφεί και οι λόγοι της καταστροφής της ήταν καθαρά προσωπικοί.

Ο Αινείας, αντίθετα, μπόρεσε να απαλλαγεί από τις επιθυμίες του, με θεϊκή παρέμβαση όμως, και να επιστρέψει στο καθήκον του που όφειλε στο έθνος του, την ίδρυση της νέας Τροίας. Τα πράγματα στο κείμενο της όπερας δεν είναι έτσι. Ο Αινείας ενδίδει στον έρωτα της βασίλισσας και θέλει να ζήσει μαζί της. Για την τραγική κατάληξη δεν ευθύνεται ούτε η Διδώ ούτε ο Αινείας.

Οι μάγισσες που εκφράζουν το Κακό συνωμοτούν εναντίον του ερωτευμένου ζευγαριού και υλοποιούν με επιτυχία το καταστροφικό τους έργο, όχι μόνο για τη Διδώ, όπως περιγράφεται στο τέλος της όπερας, αλλά και για τον Αινεία, γιατί αποσκοπούν να βυθίσουν το καράβι του και να τον οδηγήσουν μαζί με τους συντρόφους του στο θάνατο. Η καταλυτική δύναμη του Κακού και όχι η δύναμη του Έρωτα, τις περισσότερες φορές καταστροφική, είναι αυτή που κινεί τα νήματα στην όπερα αυτή.

Οι ερωτευμένοι Διδώ και Αινείας αποτελούν απλώς πιόνια τους. Και σε αυτή την περίπτωση δεν είναι ο Έρωτας που νικά τα πάντα, ας θυμηθούμε την πασίγνωστη φράση του στίχου του ίδιου του Βεριλίου από τις Εκλογές του (10, 69): omnia vincit Amor, αλλά το Κακό. Παραλλάξαμε  λοιπόν την φράση του Βεργιλίου σε  omnia vincit Malum. Αυτή η φράση αποτέλεσε οδηγό και βάση της σκηνοθετικής σύλληψης και συνέδεσε την τραγική ιστορία της Διδούς και την εκπλήρωση της βούλησης των θεών για τον Αινεία με τη σημερινή μας εποχή, μία εποχή όπου το Κακό δεσπόζει παντού, ενώ η επικράτηση του Καλού είναι μάλλον αβέβαιη. Επίσης, το γεγονός ότι ο Αινείας είναι ένας ηττημένος ήρωας και πρόσφυγας αιτούμενος ασύλου σε μία ξένη χώρα, συνέδεσε την όπερα αυτή με την σημερινή μας πραγματικότητα.

Η απόφαση ν' αλλάξουμε τη σύνθεση των φωνών βασίζεται σε δύο στοιχεία:

α. Ο ίδιος ο Περσέλ δίνει μουσικά αυτή τη δυνατότητα. Ας μην ξεχνάμε ότι στην πρώτη για μας καταγεγραμμένη παράσταση της όπερας στο Παρθεναγωγείο του Τσέλσι, όλοι οι ρόλοι τραγουδήθηκαν από γυναικείες φωνές.

β. Η σύνθεση αυτή εξυπηρετεί τη γενικότερη σκηνοθετική σύλληψη του έργου.

Δώσαμε τον ρόλο του Αινεία στην παράστασή μας σε γυναικεία φωνή. Με αυτό τον τρόπο θελήσαμε να φέρουμε τους δύο ερωτευμένους, Διδώ και Αινεία, στο ίδιο φωνητικό επίπεδο.

Ο ρόλος του Kακού είναι δοσμένος από τον Περσέλ σε γυναικεία φωνή. Στη δική μας παράσταση ενσαρκώνεται από μία ανδρική φωνή (μπάσο). Πέρα από το γεγονός ότι δημιουργείται μία ενδιαφέρουσα ατμόσφαιρα και φωνητική ισορροπία απομακρυνόμαστε έτσι από το κλισέ ότι το κακό ταυτίζεται με τη γυναικεία φύση".

•             Υπάρχει και ένα έντονο συναισθηματικό στοιχείο με το ανέβασμα μίας παράστασης – όπερας στην Πάτρα από Πατρινούς δημιουργούς, με την έννοια ότι το φημισμένο Δημοτικό θέατρο Απόλλων πρωτολειτούργησε ως μουσικό θέατρο με το ανέβασμα τότε μίας όπερας του Βέρντι (Χορός Μεταμφιεσμένων).

"Οι περισσότεροι συντελεστές της παράστασης κατάγονται από την Πάτρα και την ευρύτερη Περιφέρεια. Tο γεγονός αυτό δείχνει το μουσικό και γενικότερα καλλιτεχνικό υπόβαθρο της Πάτρας και της Περιφέρειας και συνάδει με την Πολιτική του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, την αξιοποίηση δηλ. του καλλιτεχνικού δυναμικού της πόλης και της περιφέρειας με τον καλύτερο τρόπο. Έτσι πιστεύουμε ότι η παράσταση αυτή λειτουργεί συγκινησιακά για το Πατραϊκό κοινό μετά από περίπου 100 χρόνια σιωπής και απουσίας του λυρικού θεάτρου".

•             Πόσο πιο απαιτητική είναι η ετοιμασία και παρουσίαση μίας όπερας δεδομένου ότι το ΔΗΠΕΘΕ της Πάτρας ενδεχομένως να μην έχει την ίδια υποδομή με την Εθνική Λυρική Σκηνή;

"Το Δημοτικό θέατρο δεν έχει την ίδια υποδομή με τη Λυρική Σκηνή. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν παρουσιάζονται στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας  έργα του λυρικού ρεπερτορίου με επιτυχία. Αυτό που χρειάζεται είναι ανάλογες προσαρμογές σύμφωνα με τις ανάγκες του έργου".

•             Για την «Διδώ & Αινείας», σχεδιάζεται να παρουσιαστεί και σε άλλες πόλεις εκτός των Πατρών;

"Υπάρχουν σκέψεις να παρουσιαστεί η παράσταση αυτή και σε άλλες πόλεις. Άλλα είναι νωρίς ακόμα να μιλάει κανείς για αυτά τα σχέδια".

•             Πόσοι είναι αυτή τη στιγμή όσοι φοιτούν στο Opera Studio, το οποίο λειτουργεί ως ένα καλλιτεχνικό φυτώριο;

"Το Opera Studio αυτή τη στιγμή έχει εννέα σολίστ και με την νέα σεζόν θα προστεθούν τέσσερις νέες φωνές που επιλέχθηκαν μέσα από διαδικασία οντισιόν, εκ των οποίων η μία τραγουδίστρια κατάγεται από κεντροευρωπαϊκή χώρα. Αυτό σημαίνει ότι ο θεσμός του Opera Studio Πάτρας έχει ήδη αρχίσει να αποκτά φήμη πέρα από τα όρια της Ελλάδας".

•             Πιστεύετε στη σημερινή δύσκολη εποχή της κρίσης ότι είναι εφικτό, και στην περιφέρεια και δη στην Πάτρα, να καθιερωθεί να ανεβαίνει κάθε χρόνο μία τουλάχιστον μεγάλη θεατρική παραγωγή όπερας.

"Στην εποχή της κρίσης χρειάζονται αυτές οι ξεχωριστές καλλιτεχνικές δραστηριότητες που δίνουν πνοή και πνευματική ανάταση. Ευελπιστούμε η παράσταση της όπερας Διδώ και Αινείας να είναι η αρχή μιας συνεχούς δραστηριότητας του λυρικού θεάτρου στην Πάτρα".