Η ζωή και το έργο ενός μεγάλου Πατρινού, του Κωστή Στεφανόπουλου

Όλοι οι σταθμοί της 90χρονης ζωής του

Ρήτορας, με χάρισμα να μιλά εκτός χειρογράφου, με σπινθηροβόλο βλέμμα, ακέραιος, σεμνός, ευγενής και με ωραία ελληνικά, ο Κωστής Στεφανόπουλος κατόρθωσε πραγματικά ν’ αποτελέσει ένα υπόδειγμα και νοηματοδότης του Προεδρικού θεσμού στη θητεία του τόσο στην 1η πενταετία (1995-2000) διαδεχόμενος τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, όσο και στη 2η (2000-2005).

Η είδηση του θανάτου του στα 90 του χρόνια σκόρπισε θλίψη σε όλη την Ελλάδα και στην γενέτειρά του την Πάτρα (Πέθανε ο Αχαιός πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος- ΑΥΤΗ ήταν η ζωή του).

Ο Κωστής Στεφανόπουλος παρά το γεγονός ότι προερχόταν από συγκεκριμένο πολιτικό κομματικό χώρο, με κομματικό λόγο, ως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, άρθρωσε πολιτικό λόγο, ουδέποτε κομματικό, είχε συνείδηση πολιτικής ευθύνης, είχε πολιτική σκέψη και ανέδειξε την πολιτική νομοτέλεια του προεδρικού αξιώματος. Θα μείνει στην ιστορία η ομιλία του στις 19 Νοεμβρίου του 1999 όταν κατά την επίσκεψη του Μπιλ Κλίντον στην Αθήνα αντιμετώπισε τον πρόεδρο των ΗΠΑ ώς ίσο προς ίσο καλώντας τον να σεβαστεί την νομιμότητα στα εθνικά θέματα της Ελλάδας.

Γεννήθηκε στην Πάτρα, στις 15 Αυγούστου του 1926 και ο πατέρας του Δημήτρης Στεφανόπουλος είχε διατελέσει βουλευτής του Λαικού κόμματος, Υφυπουργός και υπουργός. Ο Κωστής Στεφανόπουλος με σπουδές νομικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, άσκησε τη δικηγορία επί 20ετία μέχρι το 1974 στην Πάτρα.

Διεκδίκησε για 1η φορά την ψήφο των συμπολιτών του, νεότατος το 1958 χωρίς επιτυχία. Όπως ο ίδιος έχει περιγράψει, ήταν στις εκλογές του 1958 και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος θεώρησε τότε σκόπιμο ν’ αντιταχθεί στον Κωνσταντίνο Καραμανλή και να συνεργαστεί με άλλα κόμματα της εποχής. Αποχωρήσας λοιπόν από το ψηφοδέλτιο της ΕΡΕ ο Π. Κανελλόπουλος μαζί με τους Νικόλαο Διγενόπουλο και Απόστολο Καρασπήλιο, ο συνδυασμός βρέθηκε ν’ έχει ανάγκη 3 προσώπων. «Εγώ νέος δικηγόρος 4 ετών τότε, δε νομίζω ότι είχα κανένα δικαίωμα ν’ εμφανιστώ ενώπιον του Πατραικού και Αχαικού λαού αλλά λίγο οι συμβουλές του πατέρα μου και λίγο οι φιλοδοξίες, με έπεισαν να συμμετάσχω με τους αειμνήστους Βασίλειο Πιλάλη και Πάνο Σκούρα. Βεβαίως δεν εξελέγην αλλά άρχισα μία πολιτική προσπάθεια που κατέληξε με το πέρας της Προεδρικής μου θητείας».

Ακολούθησαν δύο ακόμη ανεπιτυχείς εκλογικές προσπάθειες το 1961 και το 1963 κι ενώ σκεφτόταν σοβαρά ν’ εγκαταλείψει την πολιτική, πείστηκε από τον τότε αρχηγό της ΕΡΕ Παν. Κανελλόπουλο να κατέβει υποψήφιος για τελευταία φορά. Το αποτέλεσμα των εκλογών του ’64 εξέπληξε και τον ίδιο καθώς εκλέχθηκε 1ος βουλευτής Αχαίας με 10.788 σταυρούς. Μάλιστα στο νομό εκλέχθηκε τότε, για 1η φορά με την Ένωση Κέντρου και ο αείμνηστος Πρωθυπουργός και ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου.

Ο Παπανδρέου με την ανάδειξη του Στεφανόπουλου στο Ύπατο αξίωμα της χώρας το 1995 (λέγεται πως μόνο η Σημαία και τα Άχραντα Μυστήρια αξιολογούνται ιεραρχικά ανώτερα από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας) είχε χαρακτηριστικά πει: Είναι ένα πρόσωπο ήθους και κύρους, μπορεί ν’ εγγυηθεί τη λειτουργία των θεσμών και να εκπροσωπήσει διεθνώς τη χώρα.

Η πορεία του στην πολιτική από το ’74 και μετά είναι γνωστή:

Συμμετείχε στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας ως Υφυπουργός εμπορίου και το διάστημα έως το 1981 μετείχε σε όλες τις κυβερνήσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή ως Υπουργός εσωτερικών, κοινωνικών υπηρεσιών και Υπουργός προεδρίας.

Το ’84 όντας εκ των κορυφαίων στελεχών του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας διεκδίκησε την προεδρία του κόμματος με ισχυρό αντίπαλο τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη χάνοντας τελικά (έλαβε 41 ψήφους έναντι 70 του Μητσοτάκη). Πολλοί λένε ότι το αποτέλεσμα τον πίκρανε, τον απογοήτευσε και τον οδήγησε στο να αποχωρήσει από τη ΝΔ ακολουθώντας μετέπειτα ανεξάρτητη, μοναχική πορεία και δημιουργώντας το ’85 τη ΔΗΑΝΑ (Δημοκρατική Ανανέωση). Το ’89 εκλέχθηκε Βουλευτής Αθηνών με τη ΔΗΑΝΑ ενώ 5 χρόνια αργότερα διέλυσε το κόμμα μετά την αποτυχία στις Ευρωεκλογές. Είχε προηγηθεί τον Απρίλιο του 1990 η δήλωση της ΔΗΑΝΑ ότι θα στήριζε την κυβέρνηση της ΝΔ του Κ. Μητσοτάκη που στην 3η συνεχόμενη εκλογική αναμέτρηση είχε εξασφαλίσει τον επισφαλή αριθμό των 150 βουλευτών.

«Δεν μπορώ να λησμονήσω ότι αν έγινα Πρόεδρος της Δημοκρατίας έγινα διότι προηγουμένως υπήρξα πρόεδρος της ΔΗΑΝΑ, πράγμα που μου επέτρεψε ν’ απομακρυνθώ και από τα 2 κόμματα και να θεωρηθώ κατ’ αυτόν τον τρόπο κατάλληλος για το προεδρικό αξίωμα, το οποίο και πρέπει να απέχει πάσης κομματικής συμπαθείας. Αφού προηγουμένως ναυάγησα με τη ΔΗΑΝΑ “ευπλόησα” και απ’ όλη την πολιτική μου σταδιοδρομία, ιδιαίτερο σεβασμό έχω ως άτομο σ’ αυτά τα χρόνια της Δημοκρατικής ανανέωσης, μία περίοδο φωτεινή της πολιτικής μου πορείας», είχε ο ίδιος εκμυστηρευθεί.

Βρισκόταν στις Σπέτσες, σ’ ένα καφενείο το ’94 όταν πρωτοδιάβασε σ’ ένα δημοσίευμα της εφημερίδας «Η Καθημερινή» ότι ο ίδιος και ο Γεώργιος Ράλλης ήσαν τα 2 πιθανά ονόματα για τη διαδοχή στο αξίωμα της Προεδρικής Δημοκρατίας.

Ο Αντώνης Σαμαράς του τρίτου σε δύναμη κόμματος στη Βουλή, της Πολιτικής Άνοιξης ήταν αυτός που πήρε την πρωτοβουλία να προτείνει τον Κωστή Στεφανόπουλο, πρόταση που αποδέχτηκε και ο τότε Πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου. Εκλέχθηκε με 181 ψήφους τον Μάρτη του ’95 ενώ η επανεκλογή του 5 χρόνια αργότερα, ήταν θριαμβευτική λαμβάνοντας 269 ψήφους από τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ την Άνοιξη του 2000.

Ως Πρόεδρος τίμησε και υπηρέτησε το Ύπατο αξίωμα με θρησκευτική ευλάβεια σεβόμενος παράλληλα, απόλυτα το Σύνταγμα και τους Νόμους παρότι είχε εκφράσει την ανάγκη, ο θεσμός του Προέδρου που από την Συνταγματική αναθεώρηση του 1986 είχε αποδυναμωθεί (καταργήθηκαν οι υπερεξουσίες του Προέδρου), ν’ είναι πιο αποτελεσματικός και το Σύνταγμα να παρείχε στον Πρόεδρο περισσότερες ρυθμιστικές αρμοδιότητες και σε στιγμές κρίσης και αδιεξόδου να παρεμβαίνει πολιτικά.

Αυτό που είχε κάνει μεγάλη εντύπωση ήταν πως ο Κωστής Στεφανόπουλος ταξίδεψε σχεδόν όπου υπήρχαν Έλληνες ανά τον κόσμο. Δεν έκρυβε την ειλικρινή συγκίνηση του. Δεν θέλησε να μείνει σ’ ένα από τα πολυτελή διαμερίσματα του τελευταίου ορόφου του Προεδρικού Μεγάρου της Ηρώδου Αττικού, επιλέγοντας να πηγαίνει για την μεσημεριανή του ξεκούραση και τον βραδινό του ύπνο στο ισόγειο διαμέρισμα του στο Παλαιό Ψυχικό.

Ήταν οργανωτικός, με ενδιαφέρον ν’ ακούσει τον συνομιλητή του, πάντοτε καλά ενημερωμένος, μ’ ένα εκλεκτό τιμ δίπλα του (π.χ. η ιδιαιτέρα γραμματέας του, Ζωή Δρόσσου ήταν στενή συνεργάτιδα του για πλέον των 33 ετών), και παράλληλα οικονόμος. Όπως έχει γραφτεί στη συλλεκτική έκδοση του περιοδικού Εικόνες, το καλοκαίρι του 2002, ο Κωστής Στεφανόπουλος φρόντιζε κάθε χρόνο ν’ επιστρέφει μέρος του κονδυλίου που διαθέτει το ελληνικό δημόσιο για τις ανάγκες της Προεδρίας της Δημοκρατίας.

Με την πιστή ιδιαίτερα γραμματέα του Ζωή Δρόσου.

Από τους ηγέτες ξένων κρατών που συνάντησε ως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, ανάμεσα τους ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Βασιλιάς της Ισπανίας Χουάν Κάρλος, ο Ιρανός Πρόεδρος Μοχάμετ Χαταμί το 2002, ο Νέλσον Μαντέλα της Νοτίου Αφρικής, κ.α., η συνάντηση που έμεινε περισσότερο στην ιστορία ήταν αυτή με τον Μπιλ Κλίντον, Πρόεδρο των ΗΠΑ.

Όπως είχε σχολιαστεί, στην προσφώνηση του, ο Κωστής Στεφανόπουλος αντιμετώπισε τον τότε «Πλανητάρχη» (τον Νοέμβριο του 1999) ως ίσο προς ίσο ανεβάζοντας το εθνικό γόητρο και κάνοντας τον «υπεράνετο» Κλίντον να χάσει το πλατύ χαμόγελο του!

Στην προσωπική-καθημερινή του ζωή ο Κωστής Στεφανόπουλος λάτρευε το ποδήλατο κάνοντας πολλές βόλτες από το εξοχικό του σπίτι στο Ακταίον στο Ρίο προς την Πάτρα και αντίστροφα ενώ στα νιάτα του ήταν λάτρης του μπιλιάρδου.

Δεν του άρεσε και δεν συνήθιζε να καθυστερεί ενώ η σεμνότητα του ήταν αξιοσημείωτη. «Ξέρω πολύ καλά τι προσέφερα εις τον τόπο και πόσα πολύ περισσότερα μπορούσα ίσως να κάνω», είχε χαρακτηριστικά εξομολογηθεί.

Το 1959 παντρεύτηκε την Τζένη Στουνοπούλου, αποκτώντας τρία παιδιά, τον Δημήτρη που είναι φυσικός, την Ειρήνη και τον Ηλία που είναι και οι δύο δικηγόροι ενώ η μεγάλη του χαρά και συντροφιά ήταν τα εγγόνια του.

Έχασε τη σύζυγο του το 1988 και έκτοτε δεν ξαναπαντρεύτηκε.

Ο Κωστής Στεφανόπουλος πέτυχε ως Πρώτος Πολίτης της χώρας επί 10 έτη, να γίνει ένα από τα δημοφιλέστερα και πιο αγαπητά πολιτικά πρόσωπα, να τιμήσει στο έπακρον το αξίωμα του, να εκπροσωπεί την Ελλάδα με τρόπο άριστο ενώ ποτέ δεν έβγαλε από την καρδιά και την ψυχή του, την γενέτειρα του την Πάτρα όπου όπως λέγεται, στις αγορεύσεις του στις δικαστικές αίθουσες έρχονταν και σχεδόν τον «χάζευαν» συνάδελφοι του δικηγόροι και απλοί πολίτες.

Κλείνουμε το κείμενο αυτό και πάλι με τα λόγια του ίδιου του Κωστή Στεφανόπουλου:

«Τον Μάρτιο του 1995, η Βουλή των Ελλήνων μου έκανε τη μεγίστη τιμή να με εκλέξει στο ύψιστο αξίωμα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Με την επανεκλογή μου, είναι προφανές ότι μου κάνει ακόμη μεγαλύτερη και τούτο διότι, ενώ τότε δεν μπορούσε παρά ν’ έχει την ελπίδα ότι θα ανταποκριθώ στα καθήκοντα μου, ίσως σήμερα με την ψήφο της εκφράζει και την έγκριση της για τον τρόπο με τον οποίο τα άσκησα μέχρι σήμερα».

Επιμέλεια κειμένου: ΤΑΚΗΣ Γ. ΜΑΡΤΑΤΟΣ