Συμμετοχικός Προϋπολογισμός

Ο Προϋπολογισμός μιας δημοτικής αρχής μας δίνει τη δυνατότητα, μέσα από την επεξεργασία και μελέτη των αριθμών να βγάλουμε συμπεράσματα για την Οικονομική πολιτική του Δήμου, την πολιτική της πρόνοιας και του πολιτισμού, την αναπτυξιακή πολιτική και γενικά για όλες τις δραστηριότητες και λειτουργίες.

Η εκπόνηση του Δημοτικού Προϋπολογισμού δεν είναι πράξη νκαθαρά τεχνική λογιστική, είναι μια πράξη εξόχως πολιτική.

Δεν πρόκειται σίγουρα για μια απλή προσθαφαίρεση αριθμών μόνο και μόνο για να βγουν τα νούμερα.

Επί της ουσίας πρόκειται για την αποκάλυψη της  στρατηγικής της κάθε δημοτικής αρχής, για μια χάρτα των πολιτικών της προτιμήσεων , ενεργειών και δράσεων και θα πρέπει να αποσκοπεί στην βελτίωση της ποιότητας  ζωής των συμπολιτών μας.

Από την άλλη μεριά οι δημότες θέλουν και δικαιούνται να γνωρίζουν σε ποιους τομείς και για ποιες δράσεις θα διατεθούν κονδύλια από τον προϋπολογισμό, ντι πόροι θα διατεθούν για την κοινωνική πολιτική, την πρόνοια, τους αδύνατους, τη νεολαία, την άθληση και τον πολιτισμό. 
Ποια έργα τίθενται σε προτεραιότητα να γίνουν, ποιοι χώροι θα διατεθούν για πράσινο, τι θα γίνει με τη καθαριότητα της πόλης, το κυκλοφοριακό, τις χρήσεις γης, κ.λ.π.

Η παράταξη «Τώρα, για την Πάτρα» με τον Γιάννη Δημαρά, ήδη από τις προγραμματικές της θέσεις έχει μιλήσει για τον συμμετοχικό προϋπολογισμό.

Εδώ ακριβώς, στην προώθηση της έννοιας του συμμετοχικού προϋπολογισμού η παράταξη του Γιάννη Δημαρά οφείλει να αποδείξει ότι η βιώσιμη ανάπτυξη δεν μπορεί να γίνει χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων.

Αλλά ας δούμε τι είναι ο συμμετοχικός προϋπολογισμός.

Πρόκειται για μια συμμετοχική διαδικασία διαβούλευσης που αφορά τις προτάσεις του Προϋπολογισμού.

Στα δημοτικά διαμερίσματα και στις γειτονιές, λαμβάνονται με την συμμετοχή των πολιτών αποφάσεις για το πώς θα κατανεμηθούν οι διαθέσιμοι πόροι του δήμου. Τι επενδύσεις προκρίνουν οι δημότες και τι προτεραιότητες θέτουν.

Μέσα σε ένα καθορισμένο χρονοδιάγραμμα, από την μία άκρη του δήμου έως την άλλη με μία ποικιλία μεθόδων, οι δημότες συζητούν και καταλήγουν στις προτάσεις που πρέπει να ενσωματωθούν στον Προϋπολογισμό και να επικυρωθούν από το δημοτικό συμβούλιο.

Στην εποχή μας υπάρχουν πολλά παραδείγματα εφαρμογής συμμετοχικού προϋπολογισμού που μπορούν να μελετηθούν, σε πόλεις και περιοχές της Βραζιλίας, του Περού, της Βολιβίας και σε άλλες χώρες της Νότιας Αμερικής, ενώ σήμερα λειτουργεί ήδη και εξαπλώνεται σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις. 
Είναι χαρακτηριστικά δύο παραδείγματα που συνέβησαν στο Πόρτο Αλέγκρε.

Μέσα από τις διαδικασίες του συμμετοχικού προϋπολογισμού ο φτωχός κόσμος ασχολήθηκε και με το περιβάλλον. Οι κάτοικοι μέσα από την ανταλλαγή απόψεων και τις διαβουλεύσεις, έμαθαν ότι δεν ήταν καλό να ζητούν να τους δοθούν σπίτια δίπλα στο ποτάμι, γιατί αυτό θα οδηγούσε αμέσως στη ρύπανσή του. Τα αποτελέσματα μιας πολιτικής που σέβεται το περιβάλλον είναι, σήμερα, ορατά. Βλέπουν ότι, μετά από κάποια χρόνια προσπαθειών, μπορούν να κολυμπούν σε σημεία του ποταμού που πρίν έμοιαζε αδιανόητο. Αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό γεγονός για όλους τους κατοίκους του Πόρτο Αλέγκρε.

Το δεύτερο παράδειγμα είναι μία αρνητική εμπειρία που όμως αποδείχθηκε χρήσιμη. Το 1989, στις συνελεύσεις Συμμετοχικού Προϋπολογισμού του Πόρτο Αλέγκρε, οι κάτοικοι αποφάσισαν να διατεθούν αρκετοί πόροι στην ασφαλτόστρωση των δρόμων. Πίστευαν τότε ότι η άσφαλτος ήταν πολιτισμός ,αναβάθμιση. Οι μηχανικοί του δήμου ήταν αντίθετοι, προβάλλοντας τεχνικούς επιστημονικούς λόγους, αλλά οι συνελεύσεις αποφάσισαν να πραγματοποιηθεί το έργο των ασφαλτοστρώσεων και ο δήμος το υλοποίησε.

Στη συνέχεια όμως, με τις βροχές, οι δρόμοι καταστράφηκαν γιατί στα ψηλότερα σημεία της πόλης υπήρχαν χωματόδρομοι. Έτσι υπήρξε μεν μια σημαντική απώλεια πόρων όμως μέσα απ' αυτή την αρνητική εμπειρία, οι κάτοικοι κατάλαβαν ότι πρέπει στις αποφάσεις τους να ακούνε τις τεχνικές παρατηρήσεις. Σήμερα, αυτοί οι ίδιοι είναι που ζητούν να γίνει λιθόστρωση...

Οι τρόποι που θα αναπτυχθεί η συζήτηση και ο  δημοκρατικός διάλογος μεταξύ των δημοτών στα πλαίσια του συμμετοχικού προϋπολογισμού για την κατανομή των διαθέσιμων πόρων και την ιεράρχηση των στόχων ποικίλουν.

Κριτήριο για την επιτυχία της διαδικασίας είναι αν θα πάρει μέρος στον διάλογο το μεγαλύτερο δυνατό μέρος του πληθυσμού, ώστε να μην ακούγονται μόνο οι ομάδες εκείνες που είναι ήδη οργανωμένες (σύλλογοι, φορείς κλπ) και οι οποίες θα μπορούσαν χρησιμοποιώντας την δύναμη τους, να επιβάλλουν τις λύσεις τους.

Θα πρέπει να είναι εξαρχής σαφές ότι η όλη διαδικασία ανεξαρτήτως των μορφών που θα εκφραστεί, θα πρέπει να ασκείται σε ένα καθεστώς απόλυτης διαφάνειας.

Μόνο έτσι οι δημότες θα πειστούν ότι τηρούνται οι κανόνες που έχουν αποφασιστεί για τη διαβούλευση και τη λήψη των αποφάσεων. Κύριο μέλημα επίσης της δημοτικής αρχής που μέσω των οργάνων της θα έχει τον συντονισμό της όλης προσπάθειας, θα είναι η ισότιμη συμμετοχή χωρίς διακρίσεις στις διαδικασίες όλων των πολιτών, ιδιαίτερα των στρωμάτων που έχουν έως τώρα μικρή εμπειρία από ανάμιξη στα κοινά.

Η εμπειρία από την μέχρι τώρα εφαρμογή του συμμετοχικού  προϋπολογισμού, δείχνει ότι οι δημότες που μπορούν να πάρουν μέρος στις συμμετοχικές διαδικασίες κατάρτισης του προϋπολογισμού σε ένα δήμο σαν τον δήμο Πατρέων, ανέρχονται σε αρκετές χιλιάδες. Σε διάφορες πόλεις που εφαρμόστηκε, η αναλογία συμμετεχόντων προς το συνολικό πληθυσμό έχει φτάσει το 1 προς 10.

Ο ίδιος ο Γιάννης Δημαράς και συνολικά η παράταξη  «Τώρα, για την Πάτρα» έχουν έως τώρα αποδείξει ότι πιστεύουν στην ενίσχυση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών, ότι είναι υπέρ της χρηστής και υπεύθυνης διοίκησης, ότι είναι εναντίον της διαφθοράς και των πελατειακών σχέσεων .

Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός όλα τα παραπάνω από συνθήματα τα μετατρέπει σε καθημερινή πράξη και ταυτόχρονα οι δημότες αναβαπτίζονται, εθίζονται στην συλλογική δράση, φεύγουν από τον «καναπέ» και περνάνε στην δράση.

Η παράταξη "Τώρα, για την Πάτρα" τόλμησε και πέτυχε μια μεγάλη, πανελλήνιας εμβέλειας νίκη. Ας τολμήσει λοιπόν να οδηγήσει την τοπική κοινωνία  σε καινούργιους δρόμους, για να υλοποιηθεί μια νέα στρατηγική για την πόλη βασισμένη στη συμμετοχή της κοινωνίας ανεξάρτητα ή αν χρειαστεί και απέναντι στις διαθέσεις της κεντρικής εξουσίας.

Μαρίνος Μαρκεζίνης

Μέλος της  διοίκησης του 10ου περιφερειακού τμήματος του ΟΕΕ