ΤΟ… ΑΛΑΤΟΠΙΠΕΡΟ ΤΟΥ ‘21

Είμαστε – όσοι βρισκόμαστε στη μέση ηλικία – μια γενιά που μεγάλωσε με το Εικοσιένα, με τις μνήμες και τις μορφές της επανάστασης. Στους τοίχους των σχολείων μας θυμόμαστε ακόμα το βλοσυρό βλέμμα του Κολοκοτρώνη, το αγριωπό ύφος του Ανδρούτσου, την πρόσχαρη ματιά της Μαυρογένους, την αυστηρή Μπουμπουλίνα, την ευγενική μορφή του Διάκου. Κατόπτευαν όλη την εκπαιδευτική διαδικασία και συχνά η προσοχή μας αποσπόταν από το μάθημα και ταξιδεύαμε μαζί τους σε εκείνες τις ηρωικές εποχές. Και στα διαλείμματα ή τα απογεύματα χωριζόμασταν σε ομάδες και παίζαμε «Έλληνες εναντίον Τούρκων». Στα μάτια μας οι ήρωες του 21 φάνταζαν ημίθεοι! Είναι λογικό, λοιπόν, τα Ερωτικά του 21 (2^ος τόμος) του Κυριάκου Σκιαθά, που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις «Διαπολιτισμός» να ερεθίζουν τον φιλίστορα αναγνώστη.

Γιατί μας ενδιαφέρουν τα ερωτικά των ηρώων του ’21;

Η απάντηση είναι προφανής: μα γιατί απεικονίζουν τα ήθη της εποχής, άρα αποτελούν πολύτιμη μαρτυρία για τον ηθικό κώδικα εκείνης της κοινωνίας. Και όσοι θεωρούν πως η ιστορία είναι μόνο τα τρανά και τα μεγάλα, οι μάχες και οι εκλογές, ξεχνούν πως τα μικρά και καθημερινά επηρεάζουν τη συμπεριφορά των ανθρώπων και, φυσικά, των πρωταγωνιστών της ιστορικής σκηνής, επηρεάζουν τις αποφάσεις τους και άρα τη ζωή χιλιάδων ή και εκατομμυρίων ανθρώπων.

Άλλωστε Ιστορία είναι και τα ανθρώπινα πάθη, τα φαινομενικά ασήμαντα γεγονότα, ό,τι επιτέλεσε ο άνθρωπος, μικρό και μεγάλο, απλό ή σύνθετο, σπουδαίο ή όχι. Και αναμφίβολα στόχος της ιστορικής επιστήμης είναι να μας γνωρίσει τα έργα και τη δράση των προγενέστερων, να μας βοηθήσει να στοχαστούμε, να προβληματιστούμε και εντέλει να γνωρίσουμε καλύτερα τον άνθρωπο, τις μεταπτώσεις του, τον ηρωισμό και τη δειλία του, το μεγαλείο και τη μικρότητά του. Να αντιληφθούμε την αδυναμία και την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, να αποκτήσουμε ανθρωπογνωσία και αυτογνωσία και να συνειδητοποιήσουμε πως είμαστε φτερό στον άνεμο, να κατανοήσουμε αυτό που ο Αριστοτέλης ονομάζει ετερογονία των σκοπών.

Τι επιχειρεί ο συγγραφέας των Ερωτικών του ‘21;

Με το μεράκι του ερευνητή και με ασίγαστο πάθος για την ιστορική αλήθεια ο Κυριάκος Σκιαθάς επιχειρεί να φωτίσει μια πλευρά της ζωής των αγωνιστών του Εικοσιένα, που ως τώρα έμεινε στο περιθώριο της επίσημης ιστοριογραφίας. Την ερωτική τους ζωή, τις αταξίες και τα πάθη τους. Πολλά απ’ αυτά δεν ήταν γνωστά. Ήταν διάσπαρτα εδώ κι εκεί. Με άκρα υπομονή και ευσυνειδησία, επί εικοσαετία ο συγγραφέας ερανίζεται στοιχεία, διασταυρώνει πληροφορίες και συγκεντρώνει το υλικό του.

Προσεγγίζει την απλή καθημερινή ζωή, τα ερωτικά πάθη και τις σχέσεις των αγωνιστών. Τους έρωτές τους, τις απιστίες τους, τις ηθικές τους αξίες. Παρουσιάζει την ανθρώπινη πλευρά τους, με τα κουσούρια τους και τις σκανταλιές τους.

Μήπως το βιβλίο υπερβαίνει τα εσκαμμένα;

Εδώ πρέπει να παρατηρήσουμε τα εξής: πρώτον, ο ιστορικός δεν έρχεται να αποστειρώσει στον κλίβανο του καθωσπρεπισμού την ιστορική πραγματικότητα. Χρέος του είναι να φωτίσει άπλετα κάθε γωνιά του παρελθόντος και να μην αφήσει σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης παρουσίας και δράσης. Δεύτερον, η βωμολοχία και οι άσεμνες χειρονομίες ήταν αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινότητας των πολεμιστών πριν και μετά την Επανάσταση. Στις αψιμαχίες προσπαθούσαν με αισχρολογίες και βρισιές να προσβάλουν, να ταπεινώσουν ή και ερεθίσουν τους αντιπάλους.

Βάρδια αλέστα, του Κιουταχή τα γένια χέστα!

Φώναζε, ως άλλος Στέντορας, ο Παναγιώτης  Γουρνάρας από τη Μεσάριστα του Ζυγού.

Μήπως απομυθοποιεί τους ήρωες, αποδομεί την προσωπικότητά τους;

Όχι βέβαια. Απεναντίας, το βιβλίο μας βοηθάει να διαμορφώσουμε πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το Εικοσιένα, να καταλάβουμε πως οι ήρωες δεν είναι υπεράνθρωποι, αλλά απλοί καθημερινοί άνθρωποι που στις κρίσιμες στιγμές αίρονται στο ύψος των περιστάσεων, χωρίς να αποβάλλουν τη γήινη ιδιότητά τους.

Γιατί να διαβάσω τα Ερωτικά του ’21;

Διότι πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα βιβλία που αναφέρονται στις ερωτικές περιπέτειες των πρωταγωνιστών του ΄21. O ερωτισμός που δεν χωρούσε παλιότερα στο δημόσιο λόγο, σήμερα μπαίνει πανηγυρικά μέσα από το βιβλίο. Όχι βέβαια για να σκανδαλίσει αλλά για να φωτίσει την άλλη ζωή των ηρώων. Στηριγμένο σε πλούσια βιβλιογραφία, με λιτό όσο και γλαφυρό ύφος το βιβλίο  διαβάζεται απνευστί ακόμα και από πολυάσχολους μιας και τα ερωτικά κάθε ήρωα αποτελούν ξεχωριστή ενότητα. Επιπλέον το βιβλίο, αντικατοπτρίζοντας το πάθος του συγγραφέα για το ’21, δεν περιορίζεται στα ερωτικά αλλά σκιαγραφεί το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο της εποχής. Άλλωστε οι εκτενείς αναφορές σε περιστατικά που δεν σχετίζονται κατ’ ανάγκην με τις ερωτικές περιπέτειες των ιστορικών προσώπων, φωτίζουν το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο και βοηθούν τον αναγνώστη να διαμορφώσει ολοκληρωμένη άποψη για την εποχή.

Σε μια εποχή που η παγκοσμιοποίηση αποδομείραγδαία εθνικές και πολιτισμικές ταυτότητες, η μελέτη του Μεγάλου Ξεσηκωμού προβάλλει ως αναγκαιότητα για την εθνική μας επιβίωση. Από την άποψη αυτή, τα Ερωτικά του 21 θα τα χαρακτήριζα ως άσκηση εθνικής αυτογνωσίας και ανθρωπογνωσίας.