Το θέμα της μετάδοσης της λατρείας

Πριν ένα μήνα, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Πρωτοκλήτεια 2010, που διοργανώνει η Μητρόπολις Πατρών, πραγματοποιήθηκε στη Χριστιανική Στέγη Πατρών εκδήλωση με θέμα: "Σύγχρονος τρόπος εκφοράς του Εκκλησιαστικού λόγου. Εκκλησιαστικά Μέσα Ενημερώσεως και Επικοινωνίας".

Μεταξύ των προσκεκλημένων ομιλητών (π. Πολύκαρπος Μπόγρης, Στυλιανός Μυστακίδης) ήταν ο Διευθυντής του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Εκκλησίας της Ελλάδος, θεολόγος Αλέξανδρος Κατσιάρας, ο οποίος με σοβαρότητα και θεολογική τεκμηρίωση εξέφρασε τους προβληματισμούς του για μια σειρά από σχετικά θέματα, όπως η ραδιοφωνική και τηλεοπτική μετάδοση των ακολουθιών και δη της Θ. Λειτουργίας, η μέσω των Μέσων επικοινωνίας (διά της μετάδοσης της λατρείας) εισπήδηση σε άλλη Μητρόπολη, η παρουσία των χριστιανών στα Μέσα που δεν πρέπει να ξεχωρίζουν αλλά ταυτόχρονα πρέπει να διακρίνονται - κι αυτό είναι μια αέναη σχοινοβασία - και άλλα παρόμοια, που αμφισβητούν τα αυτονόητα για τους σημερινούς χριστιανούς της Ελλάδος, οι οποίοι αλλοτριωμένοι από την Δύση θεωρούν τα εκκλησιαστικά μέσα "ιεραποστολικά" και ως εκ τούτου όλα είναι θεμιτά, στο πλαίσιο της "διάδοσης του Ευαγγελίου".

Ο Αλέξανδρος Κατσιάρας ανέλυσε τις έννοιες της Εκκλησίας και του προσώπου και κατέδειξε πως εκλαμβάνονται τελείως διαφορετικά στη Δύση, όπου η φύση κυριαρχεί και άρα τα ΜΜΕ είναι συμβατά με την δυτική θεολογία και πρακτική.

Στην Ορθοδοξία όμως η έννοια της σωτηρίας ως προσωπικού γεγονότος και η έννοια της Βασιλείας που δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αναπαρασταθεί, ούτε καν η εδώ πρόγευσή της μέσα στην Εκκλησία, “δυναμιτίζουν” την χρήση των ΜΜΕ που κινούνται εντός της ιστορίας και – αναπόφευκτα – εντός του μερικού και αποσπασματικού.

Μεταξύ άλλων τόνισε ο Αλέξανδρος Κατσιάρας:Δεν μπορεί να μεταδίδεται κυρίως η Θεία Λειτουργία και τα μυστήρια, αλλά και οι ιερές ακολουθίες, διότι είναι ακολουθίες που απαιτούν τη σωματική παρουσία του πιστού στο ναό και συνάμα είναι γεγονότα που παραπέμπουν σε κάτι εκτός της ιστορίας. Οι συνέπειες της μετάδοσης της λατρείας και της εσωτερικής ζωής της εκκλησιαστικής κοινότητας, φαίνεται να είναι σοβαρές.

Ουσιαστικά συνθέτουν το φαινόμενο που ονομάζουμε εκκσμίκευση, αφού η εκκλησιαστική ζωή, αν μπορεί να αναπαρασταθεί, σημαίνει ότι είναι αποκλειστικά ένα γεγονός φύσεως και όχι προσώπου, όπως λένε οι Καππαδόκες Πατέρες. Θα αναφέρω κάποιες απ' αυτές τις συνέπειες. Η μετάδοση της λατρείας από τα ΜΜΕ καταργεί την έννοια της Εκκλησίας ως προσωπικής σχέσης και συνάντησης του όλου ανθρώπου, αφού εισάγει την έννοια της παρακολούθησης, κι έτσι εισάγει το απρόσωπο το αποσπασματικό στοιχείο στη ζωή της Εκκλησίας. Αλλά το απρόσωπο στοιχείο ταυτίζεται με το παγκοσμιοποιημένο ή το ατομικό και εν τέλει με το δαιμονικό. Πέρα από τη λατρεία, και το κήρυγμα εντός της Θείας Λειτουργίας και οι άλλες λειτουργίες της Εκκλησίας, όπως η κατήχηση, η ποιμαντική, η ιεραποστολή, δεν μπορούν να μεταφερθούν αυτούσιες στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση ή στο διαδίκτυο. Εξ'άλλου ο Απόστολος Παύλος λέει: “Η ζωή ημών κέκρυπται”.

Όλες αυτές οι λειτουργίες προϋποθέτουν την προσψπική σχέση, την ένταξη κάποιου στην εκκλησιαστική κοινότητα, την πρόσωπο προς πρόσωπο συνάντηση με τον Επίσκοπο για να καρποφορήσουν.Τα ΜΜΕ αυτή τη μετοχή δεν μπορούν να την υποκαταστήσουν. Δεν μπορεί να υποκατασταθεί μια προσωπική σχέση από μια νεκρή συσκευή. Ό,τι αναπαράγουν τα ΜΜΕ είναι αποσπασματικό, μαζικό, αλλά το εκκλησιαστικό δεν μπορεί να είναι μαζικό. Οι παραπάνω θεολογικές απόψεις του Αλέξανδρου Κατσιάρα χαρακτηρίστηκαν από το ακροατήριό του ως “καλογερικές” ή “συντηρητικές”, πράγμα που αποδεικνύει ότι η χρήση των ΜΜΕ στη ζωή της Εκκλησίας έχει νομιμοποιηθεί πλήρως και κάθε θεολογικός λόγος που αμφισβητεί αυτή την άνευ όρων παράδοση στη βουλιμία των Μέσων και στην δι' αυτών ανθρωπαρέσκεια των εκκλησιαστικών ταγών, ακούγεται παράταιρος και αναχρονιστικός, ενώ στην ουσία είναι ο πιο μοντέρνος, ως λόγος που μας εισάγει στην προοπτική της Βασιλείας.

Τα όσα είπε ο Αλέξανδρος Κατσιάρας δεν είναι τίποτε άλλο παρά θεολογικές θέσεις και άλλων θεολόγων του καιρού μας - το τόνισε άλλωστε - όπως του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννη Ζηζιούλα, του αρχιμ. και καθηγητού Γρηγορίου Παπαθωμά κ.α., οι οποίοι υπογράμμισαν εμφαντικά, σε διάφορες ευκαιρίες (συνέδρια, διαλέξεις, κείμενα), το πρόβλημα της χρήσης των Μέσων ενημερώσεως και επικοινωνίας από την Εκκλησία. Ολόκληρη την εκδήλωση μπορεί να παρακολουθήσει ο κάθε ενδιαφερόμενος από το διαδικτυακό κανάλι intv.gr .

Παναγιώτης Ανδριόπουλος