Η καθολική κοινότητα της Πάτρας και ο ναός που δεν χτίστηκε ποτέ - ΦΩΤΟ

Η ιστορική αφετηρία της καθολικής κοινότητας των Πατρών

Όπως καταγράφει ο Χρήστος Μούλιας στο Λεύκωμα, «η μεγαλύτερη  καθολική κοινότητα της ηπειρωτικής Ελλάδας, η οποία διατηρείται ζωντανή μέχρι σήμερα, βρισκόταν στην Πάτρα και απαρτίστηκε από Ιταλούς και Μαλτέζους. Ο σημαντικός αριθμός Μαλτέζων, που εγκαταστάθηκαν στην Πάτρα, οφείλεται στο ότι οι ίδιοι ασφυκτιούσαν στο νησί τους και οι Άγγλοι  επειδή η Μάλτα ανήκε τότε στη Βρετανική Αυτοκρατορία, υπέθαλπαν τεχνηέντως τις τάσεις φυγής τους. Η πρώτη παρουσία Ιταλών καθολικών στην Πάτρα ανάγεται στο 1828».

Εξάλλου η Πάτρα λόγω της προνομιούχας γεωγραφικής θέσης της και λόγω του εμπορίου σταφίδας, μετά την απελευθέρωση κατέγραψε ανοδική οικονομική πορεία, ανέπτυξε εμπορικές συναλλαγές με την Ανατολή , τη Δύση και την Αμερική και ως εκ τούτου, αποτέλεσε πόλο έλξης και συρροής ετερόκλητων πολιτισμικών ομάδων.

Στο πλαίσιο αυτό, το 1828 αλλοδαποί διπλωμάτες και έμποροι, ψαράδες από τη Νάπολη και Μαλτέζοι μετανάστευσαν στην Πάτρα και ο πυρήνας της καθολικής κοινότητας απαρτίστηκε από καθολικούς Νοτιοϊταλικής καταγωγής.

Οι περισσότεροι ασχολήθηκαν με την αλιεία, τη γεωργία, ήταν τεχνίτες, εργάτες σε σταφιδαποθήκες , στην Achaia Clauss και κατοικούσαν σε μια λαϊκή συνοικία, κοντά στον ιερό ναό του Αγίου Διονυσίου.

Oι οικογένειες τους ήταν πολυμελείς. Έκαναν πολλά παιδιά στα οποία έδιναν πολλά βαφτιστικά ονόματα  και συνήθιζαν να δημιουργούν πολλές κουμπαριές μεταξύ τους. Είχαν επίσης ανεπτυγμένη την αλληλεγγύη και τις Κυριακές συνήθως τις διέθεταν για να βοηθήσουν κάποιο συγγενή, γείτονα ή φίλο. Οι περισσότερες οικογένειες κατάγονταν από την Απουλία.

Οι δε γυναίκες φορούσαν ρούχα που ακόμα δεν είχαν έρθει στην  τοπική αγορά της Πάτρας (νάιλον κάλτσες, μπουφάν, ταγέρ κ.α.) τα οποία τους έστελναν συγγενείς τους από την Ιταλία.

Οι ναοί

Κατά τους επαναστατικούς χρόνους σχεδόν όλοι οι ναοί καταστράφηκαν και μετά την απελευθέρωση άρχισαν να λειτουργούν κάποιοι και να χτίζονται νέοι. Μεταξύ αυτών που άρχισαν να ανεγείρονται, είναι και ο καθολικός ναός του Αγίου Ανδρέα. Ωστόσο δεν χτίστηκε στη θέση του παλαιού, στην περιοχή του Φρουρίου.

Κατά την περίοδο του Καποδίστρια ( 1827-1831) κατόπιν ενεργειών του Γάλλου Προξένου στην Πάτρα, Bertini, το ελληνικό δημόσιο παραχώρησε γήπεδο στο οποίο αρχικά ανεγέρθη ένας μικρός ξύλινος ναός (στη θέση που βρίσκεται ο σημερινός ναός). Γύρω στο 1836 ο τότε Καθολικός Επίσκοπος Σύρου Aloysius Maria Blancis, στον οποίο υπαγόταν τότε η Πάτρα, αντιλαμβανόμενος τη μεγάλη σημασία της πόλεως, η οποία συνέδεε τη Δύση με την Ανατολή, έκρινε απαραίτητη την ανέγερση νέου, μεγαλύτερου Ναού. Στις 19 Μαίου του  1838 φθάνει στην Πάτρα και απευθύνει έκκληση στους ενορίτες να συμβάλουν οικονομικά αλλά και με την εργασία τους για την ανέγερση ενός νέου Ναού. Στις 21 Μαΐου του 1838 αρχίζουν να συγκεντρώνονται τα πρώτα χρήματα . Πρώτος καταθέτει 1200 δραχμές και αναθέτει το έργο της ανέγερσης στον αρχιτέκτονα Φρειδερίκο Σούσα.

Το σχέδιο προέβλεπε την κατασκευή ενός ναού με μήκους 24 και πλάτος 14 πήχεων. Ο θεμέλιος λίθος τέθηκε στις 19 Νοεμβρίου 1838 από τον επίσκοπο Blancis. Όμως λόγω έλλειψης χρημάτων, οι εργασίες σταμάτησαν πολύ γρήγορα. Οι εργασίες συνεχίστηκαν με νέες δωρεές και τελικά οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1841 όπου  έγιναν και τα εγκαίνια του πρώτου Ναού.

Ο νέος ναός

Ο σημερινός ναός που κτίστηκε στη θέση του παλαιού προήλθε εξ΄ ανάγκης  λόγω του ολοένα αυξανόμενου αριθμού Καθολικών στην Πάτρα αφού ο παλαιός ναός δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες τους. Αυτός ήταν και ο πρώτος προβληματισμός του αιδεσιμότατου Ιωάννη Σινιγάλια, ο οποίος ανέλαβε την ενορία το 1915, μετά τον θάνατο του ιερέα Πέτρου Βιτάλη. Ο δραστήριος ιερέας, που καταγόταν από την Πάτρα, αναλαμβάνει πρωτοβουλία για να διευρύνει τον παλαιό ναό.

Οι εργασίες, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Καραβέλλα , έγιναν σε δύο φάσεις. Τον Ιούνιο του 1925 γίνεται μερική κατεδάφιση του υπάρχοντος ναού και κατασκευάζεται το εμπρόσθιο μέρος του νέου, συμπεριλαμβανομένου του κωδωνοστασίου. Οι δύο πλευρικοί τοίχοι και η σκεπή, ολοκληρώνονται την 1^η Απριλίου του 1928. Στις 21 Απριλίου 1937 ξεκινούν οι εργασίες της δεύτερης φάσης, οι οποίες περιλαμβάνουν κυρίως την κατεδάφιση του υπόλοιπου παλαιού ναού και την ολοκλήρωση των υπολοίπων του νέου. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του ναού, οι εργασίες σταμάτησαν από την αστυνομία αρκετές φορές και για διάφορους λόγους και τελικά ολοκληρώθηκαν μερικούς μήνες αργότερα. Το 1949 άρχισε o ελαιοχρωματισμός του εσωτερικού του Ναού, ο οποίος έγινε σταδιακά και μέχρι το 1953. Ο σημερινός ναός είναι διπλάσιος του παλαιού και θεωρείται ο δεύτερος σε μέγεθος, στην Καθολική Αρχιεπισκοπή Αθηνών μετά τον Άγιο Διονύσιο. Είναι επιβλητικός αλλά με λιτά ωστόσο διακοσμητικά στοιχεία και ξεχωρίζει η γύψινη οροφή του, έργο του Πατρινού ενορίτη Πασχάλη Αλλεγκρέττι.

Ο ναός της Παναγίας του Ροδαρίου

Το 1895 ο πάπας Λέων ο ΙΓ’ αποφασίζει την ανέγερση ενός ναού στην Πάτρα προς τιμήν της Παναγίας του Ροδαρίου και σε ανάμνηση της νίκης των Χριστιανικών δυνάμεων εναντίον της τότε Οθωμανικής αυτοκρατορίας κατά την ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571, που διεξήχθη στον Πατραϊκό κόλπο (τότε κόλπος του Lepando). Για τον σκοπό αυτό άρχισαν να συγκεντρώνονται χρήματα από εράνους σε όλη την Ευρώπη και αγοράσθηκε το οικόπεδο που βρήσκεται απέναντι από τον Ιερό Ναό του Αγίου Αλεξίου – νυν σχολικό συγκρότημα. Ο θεμέλιος λίθος τοποθετήθηκε την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου του 1895. Ο ναός της Παναγίας του Ροδαρίου θα ήταν μεγαλοπρεπής και θα έμοιαζε με τον Ναό του Αγίου Πέτρου της Ρώμης.

Όμως μετά τoν θάνατο του Πάπα Λεόντα ΙΓ΄ το σχέδιο για την ανέγερσή του «πάγωσε» και ο διάδοχός του πάπας Πίος Ι΄ ανέστειλε την κατασκευή του.

Οι εφημέριοι

Από το 1829 μέχρι σήμερα έχουν υπηρετήσει στον ναό του Αγίου Ανδρέα  50 εφημέριοι και υπεφημέριοι. Ο μακροβιότερος εφημέριος ωστόσο ήταν ο Ιωάννης – Αλβέρτος Σινιγάλιας. Γεννήθηκε στις 7 Αυγούστου 1883 στην Πάτρα. Από το 1906 ως το 1915 διετέλεσε υπεφημέριος του καθολικού ναού του Αγίου Ανδρέα και εφημέριος από το 1915 ως το 1962.

Η Αγία Δωρεά

Η Αγία Δωρεά συγκαταλέγεται ανάμεσα στις μεγάλες γιορτές της Καθολικής Εκκλησίας αφού εορτάζεται το μεγαλύτερο δώρο που έκανε ο Χριστός στους ανθρώπους, το Σώμα & το Αίμα του μέσω της θείας Ευχαριστίας. Η παλαιότερη μαρτυρία για τη γιορτή αυτή στην Πάτρα εντοπίζεται  τον Μάιο του 1890  στην εφημερίδα  «Φορολογούμενος», χωρίς όμως να υπάρχει αναφορά για τη λιτανεία. Ως προς αυτή η παλαιότερη αναφορά είναι αυτή της εφημερίδας «Νεολόγος» στις 16 Μαΐου 1921.

Η λιτανεία γινόταν κανονικά ως το 1936. Η πραγματοποίησή της ανεστάλη εξαιτίας της προσπάθειας κάποιων πολιτικών οργανώσεων να εκμεταλλευτούν τη γιορτή.

Η πρώτη μεταπολεμική λιτανεία έγινε στις 29 Ιουνίου 1958. Είχε προηγηθεί έντονο δημόσιο διάβημα της «Ενώσεως πολεμιστών 1940 – 1941 Ζώνης Πρόσω Νομού Αχαΐας, ώστε να μην τελεστεί, αλλά δεν υπήρξε ανταπόκριση.

Μετά το 1985 ανεστάλη και πάλι η λιτανεία εκτός του ναού και περιορίζεται στο εσωτερικό του κυρίως, λόγω της μειωμένης συμμετοχής των ενοριτών. Ωστόσο από το 2013 επί ιερέα π. Γεωργίου Ντάγκα ξεκίνησε να πραγματοποιείται και πάλι εξωτερικά του ναού.

Ο πρώτος γάμος και η πρώτη βάπτιση

Σύμφωνα με το αρχείο του ναού η παλαιότερη βάφτιση έγινε το 1828, ωστόσο καταχωρήθηκε το 1841, οπότε και ξεκίνησε η τήρηση του Βιβλίου Βαπτίσεων.

Πρόκειται για τη βάπτιση της Maria Giovanna, κόρη του Luigi Billa από το Regio της Καλαβρίας και της Μαρίας Φραγκοπούλου.

Η πρώτη εγγραφή στο βιβλίο Γάμων είναι του Προξένου της Γαλλίας Giovani Battista Bartolomeo Bertini  με τη Μαρία Καλαμογδάρτη στις 21 Φεβρουαρίου 1830.

Τα σχολεία

Η συμβολή των καθολικών στην εκπαίδευση ήταν σημαντική και έδιναν ιδιαίτερο βάρος. Σε σχολεία που δημιουργήθηκαν φοιτούσαν όχι μόνο καθολικοί αλλά και ορθόδοξοι. Σύμφωνα με την έρευνα που έχει κάνει ο κ. Μούλιας και αποτυπώνεται στο λεύκωμα, το πρώτο ιταλικό σχολείο  ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1881 από την «δημοδιδασκάλισαν ανωτέρου βαθμού» Τeresa di Chiara, το οποίο αρχικά λειτούργησε ως παρθεναγωγείο για κορίτσια Ιταλών παροίκων. Από το 1882 – 1883 λειτούργησε ως μικτό σχολείο.

Τον Δεκέμβριο του 1885 ιδρύεται  από την «Εταιρεία των εν Πάτραις Ιταλών» σχολή «των ενταύθων  Ιταλοπαίδων εν η ούτοι θέλουσι διδάσκεσθαι τα Ιταλικά και Ελληνικά γράμματα και τας άλλας αναποφεύκτους γνώσεις εις πάνταν άνθρωπον».

Το 1889 ιδρύθηκε Ιταλική Σχολή Αρρένων και Θηλέων, η οποία στεγάστηκε στην περιοχή των οδών Κολοκοτρώνη και Κανακάρη. Στη σχολή γίνονταν δεκτά δωρεάν, εκτός από τα παιδιά Ιταλών και ελληνόπουλα.

Σύμφωνα με τον «Οδηγό των Πατρών» το 1910 λειτουργούσαν τρεις ιταλικές σχολές και μια καθολική.

Η σχολή αρρένων ήταν στη Ζαΐμη 33, η σχολή θηλέων στην Κορίνθου 67, το Νηπιαγωγείο στη οδό  Μανιακίου και Κορίνθου ενώ λειτουργούσε και καθολικό σχολείο δίπλα στον καθολικό ναό.

Επίσης στην Πάτρα λειτούργησαν και γαλλικά καθολικά σχολεία, με πιο γνωστό και παλαιότερο το παρθεναγωγείο της Μαριάννας Αλβέρτη, που ιδρύθηκε το 1876.

Η συρρίκνωση της κοινότητας

Όπως γράφει ο Χρήστος Μούλιας  για τη στάση των ιταλοπατρινών κατά την ιταλική κατοχή έχουν γραφτεί  πολλά και μερικοί συνεργάστηκαν με τις ιταλικές αρχές από ανάγκη, ή γιατί εκβιάστηκαν, ίσως και κάποιοι εκ πεποιθήσεως. Αλλά υπάρχουν και μαρτυρίες ότι πολλοί βοήθησαν Έλληνες.

Μετά την επικράτηση των Γερμανών, οι δεύτεροι άρχισαν να τους καταδιώκουν. Πολλοί  πατρινοί όμως τους έκρυβαν. Όσοι είχαν συνεργαστεί με του Ιταλούς  είπε απελάθηκαν είτε έφυγαν. Αρκετοί επίσης φοβήθηκαν ότι θα συλληφθούν. Αυτοί οι άνθρωποι στην Πάτρα τους αποκαλούσαν Ιταλούς και στην Ιταλία Έλληνες.

Σήμερα

Η καθολική κοινότητα σήμερα αποτελείται από Έλληνες καθολικούς, ομόδοξους Αλβανικής υπηκοότητας και αρκετούς υπηκόους ξένων χωρών και ξεπερνούν τα 1.000 άτομα.

Ο κ. Ιωσήφ Απατάγγελος μέλος της  καθολικής κοινότητας της Πάτρας , ο οποίος εθελοντικά βοηθά  στο έργο της καθολικής ενορίας του Αγίου Ανδρέα μιλώντας στο thebest.gr επισημαίνει  ότι η συνύπαρξη καθολικών και ορθοδόξων στην Πάτρα είναι πολλή αρμονική. Εξάλλου πολλές οικογένειες είναι μικτές (καθολικοί και ορθόδοξοι) και πως  παρά τη μείωση του αριθμού των μελών της, η ενορία του καθολικού ναού του Αγίου Ανδρέα, παραμένει δραστήρια, ζωντανή και με πλούσια δράση. Η Καθολική φιλανθρωπική οργάνωση CARITAS βοηθά και στηρίζει άπορες οικογένειες, επισκέπτεται έγκλειστους στους οποίους παρέχεται υλική και ψυχολογική βοήθεια, ενώ η χορωδία του ναού είναι γνωστή στο φιλόμουσο κοινό της Πάτρας και όχι μόνο, αφού είναι και η μοναδική χορωδία εν Ελλάδι που ψέλνει ακόμα  Λατινικούς ύμνους. Επίσης για την  στήριξη της τρίτης ηλικίας  υπάρχει εβδομαδιαία συνάντηση με διάφορες δράσεις, πρόγραμμα συμβουλευτικής των γονέων, δωρεάν εκμάθηση ιταλικών, κατηχητικά τμήματα, εκδρομές, ψυχαγωγικές εκδηλώσεις για νέους και ηλικιωμένους, κ.α.

Πηγές:  «Η Καθολική Κοινότητα των Πατρών», Χρήστος Μούλιας

Ιστότοπος Καθολικού Ναού: www.catheclpatra.gr

Aρχείο Καθολικού Ναου

Ευχαριστούμε για τη βοήθειά του τον Ιωσήφ Απατάγγελο.