Σε λάθος κατεύθυνση η αυστηροποίηση της κτήσης ελληνικής ιθαγένειας

Το κείμενο που ακολουθεί είναι η ομιλία του Κοινοβουλευτικού Εκπροσώπου της ΔΗΜΑΡ, βουλευτή Αχαίας, Νίκου Τσούκαλη στην εκδήλωση της ΕΕΔΑ για την ιθαγένεια:

"Μετά από 20 χρόνια μεταναστευτικής εμπειρίας κάθε κράτος, υποχρεούται να αξιολογήσει και να διαχειριστεί τη συμπυκνωμένη εμπειρία και τα αμείλικτα αδιέξοδα.

Οι συζητήσεις αυτές διαχρονικά εγείρουν έντονες κοινωνικές και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις, προβληματισμούς, συζητήσεις. Επιδίωξη κάθε πολιτείας είναι η δημιουργική σύνθεση των ζυμώσεων αυτών με την προοπτική βέβαια, οι όποιες πολιτικές επιλογές να τύχουν της μεγαλύτερης κοινωνικής συναίνεσης.

Συγχρόνως υποδηλώνουν το προβάδισμα των όποιων πολιτικών επιλογών έναντι των παγιωμένων κοινωνικών αντιλήψεων. Η πολιτική πρέπει να αναγνωρίζει τα φαινόμενα.

Πρέπει να συνοδεύεται από έναν ειλικρινή διάλογο, χωρίς τον οποίο δεν μπορούμε να συμφιλιωθούμε μεταξύ μας, ούτε να ζήσουμε με όσους έρχονται. Το μεταναστευτικό ζήτημα δεν προσφέρεται ούτε για συναισθηματικές προσεγγίσεις ούτε για ασκήσεις πολιτικής ρητορείας.

Σε συνθήκες βαθιάς οικονομικής κρίσης, οι συνέπειες της ανύπαρκτης διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών λαμβάνουν ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Όποιος στο όνομα του ανθρωπισμού αρνείται την ανάγκη συγκεκριμένων μέτρων κλείνει τα μάτια στο πρόβλημα και δεν απαντάει σε πραγματικά ερωτήματα που ζητούν ρεαλιστικές λύσεις.
Ταυτόχρονα όμως, όποιος μονοσήμαντα ταυτίζει τα προβλήματα ασφάλειας, δημόσιας υγείας και ποιότητας ζωής με τους μετανάστες εκχωρεί τη δημόσια ασφάλεια στην Ακροδεξιά και σε συμμορίες.

Πρέπει να σταματήσουμε να κρύβουμε τις αλήθειες και να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους.
Ορίστε μερικές αλήθειες:
Η οικογενειακή επανένωση αποτελεί δικαίωμα που πηγάζει από τις οικουμενικές αρχές της αξιοπρέπειας και της ελευθερίας.
Το πολιτικό άσυλο είναι υποχρέωση και τιμή για την πολιτική μας παράδοση.
Δεν μπορούμε να απελάσουμε τις περισσότερες φορές τους παράνομα διαμένοντας γιατί είναι πρακτικά αδύνατο.
Δεν γνωρίζουμε για πόσους και ποιους μιλάμε: μετανάστες με και χωρίς χαρτιά, πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο, θύματα trafficking.

Το κράτος ποτέ δεν τους κατέγραψε ώστε να είναι γνωστό ποιοι δικαιούνται τι, ενώ ο κυρίαρχος πολιτικός και δημοσιογραφικός λόγος τούς βαφτίζει συλλήβδην «λαθρομετανάστες».
Χιλιάδες μετανάστες ζουν πλέον νόμιμα στη χώρα, απολύτως ενταγμένοι στην ελληνική κοινωνία.
Και συνεχίζω με τις αλήθειες.

Είναι εκτός πραγματικότητας η άποψη πως ο ισχύων νόμος «κάνει την Ελλάδα πόλο έλξης μεταναστών».
Από καμιά πρόβλεψη του ισχύοντος νόμου δεν προκύπτει η δυνατότητα κτήσης της ιθαγένειας από άτομα που διαβιούν χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα στην ελληνική επικράτεια. Σύμφωνα με το ίδιο το Υπουργείο Εσωτερικών, η Ελλάδα δεν προχωρεί σε αθρόες πολιτογραφήσεις αλλοδαπών και σε «μαζικές ελληνοποιήσεις» όπως ανακριβώς και κατά κόρον διακινείται. Μετά τον Ν.3838 πραγματοποιούνται οι μισές πολιτογραφήσεις συγκριτικά με το 2009 και μάλιστα με διαφανείς διαδικασίες, καθώς οι αιτήσεις εξετάζονται από επιτροπές που έχουν ειδικά συσταθεί.

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 2009 (πριν το νόμο 3838) χορηγήθηκε η ελληνική ιθαγένεια σε 17.019 ανθρώπους, το 2010 (μετά την εφαρμογή του νόμου) σε 9. 387 και το 2011 σε 17.533. Παρατηρούμε δηλαδή ότι ο νόμος δεν επηρέασε τη χορήγηση της ιθαγένειας.

Η συντριπτική πλειονότητα χορήγησης της ελληνικής ιθαγένειας αφορά ομογενείς, ενώ σε ό,τι αφορά στους οικονομικούς μετανάστες, ο αριθμός είναι ελάχιστος. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι λοιπόν μάλλον η ανεπαρκής εφαρμογή του νόμου και οι ελλείψεις στις απαιτούμενες δομές παρά η καταχρηστική παροχή ιθαγένειας.

Πρέπει να αναλογιστούμε τελικά ποιες αξίες υποστηρίζουμε, ειδικότερα στη σημερινή συγκυρία όξυνσης των φαινομένων της ξενοφοβίας και της ρατσιστικής βίας. Προσπάθεια της κυβέρνησης οφείλει να είναι η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη και ταχύτερη ενσωμάτωση των νομίμων μεταναστών σε όλα τα επίπεδα.

Επιπλέον, κάθε κυβερνητική απόφαση πρέπει να εκπέμπει το μήνυμα πως αποτελεί επιλογή μας η αντιμετώπιση του νεοναζισμού. Αυτό όμως δεν επιτυγχάνεται με υποχώρηση στις αξιώσεις του, αλλά με θαρραλέα υπεράσπιση των αρχών μιας ανοιχτής κοινωνίας.
Όλες οι πολιτικές θα πρέπει να στοχεύουν στην ενσωμάτωση. Ο στόχος πρέπει να είναι μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς. Η απόφαση της πλειοψηφίας της Ολομέλειας του ΣτΕ θεωρεί ότι προσκρούουν στο Σύνταγμα οι ρυθμίσεις του Ν. 3838/2010.

Κατ’ επέκταση θα κρίνονταν από αυτό συνταγματικές ρυθμίσεις που θα καθιέρωναν άλλες πιο αυστηρές, πλην όμως τυπικές προϋποθέσεις. Ο νόμος που προτείνεται όμως δε συνδέεται με την εν λόγω απόφαση ούτε αφορά στις διατάξεις που το ΣτΕ έκρινε ως αντισυνταγματικές. Ξεκινά από μηδενική βάση και συνδέεται με την δημοσιεύση της εν λόγω απόφασης κατά τρόπο προσχηματικό.

Το βασικό και προσδιοριστικό στοιχείο του συγκεκριμένου σχεδίου είναι η πλήρης ανατροπή του ν.3838/2010 όσον αφορά στα παιδιά της δεύτερης γενιάς. Θεωρούμε ότι υπηρετεί τις προεκλογικές δεσμεύσεις της ΝΔ και σε καμία περίπτωση δεν αποτυπώνει βούληση συμμόρφωσης του νομοθέτη προς την απόφαση του ΣτΕ.

Η θέση της ΔΗΜΑΡ είναι ότι η ραγδαία αυστηροποίηση και ουσιαστική περιστολή της πρόσβασης στην κτήση ιθαγένειας κινείται σε λάθος κατεύθυνση. Πιστεύουμε πως η συσχέτιση του ζητήματος της ιθαγένειας των νομίμως εγκαταβιούντων στη χώρα αλλοδαπών με το πρόβλημα της παράτυπης μετανάστευσης και συνεκδοχικά με το ζήτημα της δημόσιας ασφάλειας είναι άστοχη.

Ουσιαστικά, η θεώρηση αυτή καθολικεύει τα αισθήματα ξενοφοβίας εναντίον όλων των αλλοδαπών. Η γενικόλογη αναφορά σε εθνική ασφάλεια ή δημόσια τάξη επιτρέπει την αυθαιρεσία εκ μέρους των αρχών και επαναφέρει εμμέσως και συγκεκαλυμμένα την μη υποχρέωση αιτιολόγησης της απορριπτικής απόφασης.

Δεν είναι η μεταναστευτική πολιτική εκείνη που προστατεύει τη δημόσια τάξη. Πρόκειται για μια κοινωνική πολιτική: στόχο έχει να προσφέρει τα εργαλεία για τη διόρθωση των κοινωνικών δυσλειτουργιών. Συνοδεύει την κοινωνική μεταμόρφωση που επιφέρει η αναπόφευκτη μετανάστευση. Αναπόφευκτη όπως η παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογία, η ιατρική πρόοδος. Η κοινωνία προχωρά και εμείς δεν μπορούμε να σταματήσουμε την πρόοδο.

Οι αλλαγές που προτείνονται για τα τέκνα μεταναστών είναι μεγάλες και όλες σε πολύ αρνητική κατεύθυνση. Είναι κοινή παραδοχή ότι το παιδί που ζει στην Ελλάδα συνεχώς και φοιτά σε σχολείο, έχει ενταχθεί στη σχολική κοινότητα και μέσα από αυτή στην ελληνική κοινωνία, αυτό το παιδί δεν μπορεί να πάει σε άλλη χώρα. Διότι κατά κανόνα έχει γνωρίσει μόνο την ελληνική πραγματικότητα και σε αυτήν ανήκει.

Το κριτήριο της εκπαιδευτικής πορείας του παιδιού, η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο ή η ολοκλήρωση του Λυκείου, προφανώς θέτει τον πήχη ψηλότερα ακόμα και από τα 9 έτη υποχρεωτικής εκπαίδευσης των ημεδαπών. Αναφορικά με το κριτήριο της γέννησης ή φοίτησης σε σχολείο στην Ελλάδα, τα πράγματα αποδεικνύονται επίσης ιδιαίτερα αρνητικά.

Ο απαιτούμενος νόμιμος χρόνος παραμονής των γονέων στην Ελλάδα ανεβαίνει από τα 5 στα 8 χρόνια για τα παιδιά που γεννιούνται εδώ και η κτήση της ιθαγένειας μεταφέρεται και πάλι στην ενηλικίωση. Οι προθεσμίες είναι τόσο μεγάλες που φτάνουμε στην κτήση ιθαγένειας το παιδιού 26 χρόνια μετά την έλευση του γονιού στη χώρα (18+8).
Πρόκειται για επιδείνωση ακόμα και με τα ισχύοντα πριν από το 2010.

Θυμίζω συνέντευξη του Ύπατου Αρμοστής του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες κ. Αντόνιο Γκουτιέρες, στη Καθημερινή, τον Ιανουάριο του 2010: «Η προϋπόθεση των πέντε χρόνων νόμιμης διαμονής αποτελεί μέσο όρο για την Ευρώπη. Η Γερμανία είχε 10 χρόνια και το κατέβασε στα 8, η Πορτογαλία έχει υιοθετήσει εδώ και πολλά χρόνια την πενταετία».

Αλλά και οι υπόλοιπες Μεσογειακές χώρες, Ισπανία, Ιταλία φαίνεται να έχουν υιοθετήσει πιο ευέλικτες πολιτικές.
Το κριτήριο της γέννησης και ανατροφής στις χώρες αυτές δεν προϋποθέτει τη νομιμότητα των γονέων. Η απαιτούμενη διάρκεια νόμιμης παραμονής του αιτούντος, διαφέρει ανάλογα με διάφορους παράγοντες.
Παράλληλα στη Γαλλία, όπου ο αριθμός των πολιτογραφήσεων μειώθηκε τα τελευταία χρόνια, δημοσιοποιήθηκε πρόσφατη έκθεση καταπέλτης του Ειδικού Συμβούλου του Κράτους κ. Τιερι Τιό.
Στην έκθεση τονίζεται ότι η χορήγηση ιθαγένειας αποτελεί εργαλείο ενσωμάτωσης και ως τέτοιο πρέπει να χρησιμοποιείται ευρύτατα.

Για τη ΔΗΜ.ΑΡ., το ισχύον θεσμικό πλαίσιο είναι συμβατό – ίσως και πιο αυστηρό- με τα κατά μέσο όρο ισχύοντα στον Ευρωπαϊκό Νότο. Στις χώρες δηλαδή με παρόμοιες ανάγκες και συνθήκες αναφορικά με το μεταναστευτικό ζήτημα.
Αποτελεί λοιπόν ζήτημα αρχής η διατήρηση του πνεύματος του υφιστάμενου νόμου και η υπεράσπιση της συμπερίληψης της δεύτερης μεταναστευτικής γενιάς, όπως προβλέπεται στον ισχύοντα νόμο.
Η δυνατότητα κτήσης ιθαγένειας από παιδιά που γεννήθηκαν εδώ εφόσον οι γονείς τους ζούνε εδώ κάποια χρόνια είναι η πολιτική επιλογή της ΔΗΜΑΡ, όπως υποστηρίχτηκε τόσο κατά το παρελθόν όσο και βάσει των προγραμματικών θέσεών της.

Τα μέτρα αυτά έχουν θεσμοθετηθεί πριν από πολλές δεκαετίες σε ευρωπαϊκές και υπερατλαντικές χώρες και ανταποκρίνονται στην ανάγκη διασφάλισης της διαγενεακής συνέχειας των πολιτικών ενσωμάτωσης που έχουν ήδη εφαρμοσθεί.
Οι πολιτικές παροχής δικαιωμάτων, που στην περίπτωση των μεταναστών αφορούν την εξασφάλιση της πρόσβασης στην εκπαίδευση, το δικαίωμα στην περίθαλψη, στην κοινωνική ασφάλεια κτλ., είναι ανεπαρκείς αν δεν συνοδεύονται και από πολιτικές αναγνώρισης και συμμετοχής.
Το να αρνείσαι να παρέχεις την ιδιότητα του πολίτη σε μεγάλα τμήματα της κοινωνίας, σε ανθρώπους που έχουν επιδιώξει και έχουν επιτύχει την κοινωνική ενσωμάτωση, λαμβάνει πλέον τον χαρακτήρα συλλογικής απόρριψης και καθήλωσης μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού σε υποτελή θέση.
Η πικρία των ανθρώπων αυτών δεν μπορεί παρά να πυροδοτήσει την αποξένωσή τους και να ενισχύσει το δημοκρατικό έλλειμμα. Ιδιαίτερα σε περίοδο αυξημένης έντασης του ξενοφοβικού κλίματος και ανόδου του ρατσιστικού λόγου και της βίας με ρατσιστικό κίνητρο.

Η προτεινόμενη αναθεώρηση αποκαλύπτει τάση ακύρωσης του ίδιου του πνεύματος της προηγούμενης μεταρρύθμισης, ακόμα και σε ζητήματα όπως η διαφάνεια και η αιτιολόγηση των αποφάσεων. Μένει μόνο το περιτύλιγμα της κτήσης ιθαγένειας των τέκνων αλλοδαπών ενώ η ουσία της εξαϋλώνεται εντελώς.

Όσοι περνάνε τα σύνορά μας είτε ως τουρίστες είτε για μεγαλύτερη διαμονή θα έπρεπε να είναι ευπρόσδεκτοι. Δείχνουμε να αδιαφορούμε για το ότι για τους πλέον κατατρεγμένους που αφήνουν πίσω τους τον τόπο τους, η Ελλάδα θεωρείται γη της επαγγελίας. Που αποζητούν να αποκτήσουν την ιθαγένεια. Να γίνουν Έλληνες πολίτες με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις υποχρεώσεις και δικαιώματα τους.
Σίγουρα οι καιροί είναι δύσκολοι, και ένα άνοιγμα των συνόρων απαγορευτικό. Όμως οι πεινασμένοι της Γης αναγκαστικά θα προσπαθούν πάντοτε να μετακινούνται από το ένστικτο της επιβίωσης. Αν κλείνουν τα σύνορα, αυτοί θα διακινδυνεύουν τη ζωή τους για να τα διαπερνούν. Οι χώρες υποδοχής θα χρειαστεί να ζήσουν μαζί τους

Δεν υπάρχει άλλη διέξοδος κοινωνικής ειρήνης και πολιτισμού από τη ρυθμισμένη ενσωμάτωση.
Διαβαθμισμένη, βέβαια: ιθαγένεια για όσους έχουν πια ελληνική παιδεία και συνείδηση, άδειες προσωρινής παραμονής για άλλους, ανθρώπινοι όροι ζωής για τους παράνομους, έστω κι αν το μέλλον τους είναι αλλού.

Η απόδοση της ιθαγένειας αποτελεί το επιστέγασμα μιας αποτελεσματικής πολιτικής ενσωμάτωσης.
Παρόλ΄αυτά θέλουν να την καταστήσουν δύσκολη για τα παιδιά των αλλοδαπών που έχουν παρακολουθήσει την ελληνική εκπαίδευση και τους απογόνους μακροχρόνια διαμενόντων.
Για αυτές τις δύο κατηγορίες η απόδοση της ιθαγένειας θα έπρεπε να στηρίζεται μόνο σε δήλωση".