Πάτρα-Νίκος Μαρούδας: Τα άνθινα άρματα στο Πατρινό Καρναβάλι, η ακμή και η πτώση τους - Η άγνωστη ιστορία

Όπως μας είπε ο κύριος Νίκος Μαρούδας, η ιστορία του παππού του ξεκινά από το 1920 που ο Νίκος Μαρούδας έφυγε από τη  Ζάκυνθο και ήρθε στην Πάτρα όπου άρχισε να εργάζεται ως ανθοπώλης.

Το 1924 ένας φίλος του που είχε φύγει και μεταναστεύσει στην Αμερική, του έστειλε μία καρτ ποστάλ της εποχής με άνθινα άρματα από ένα έθιμο που είχαν εκεί στην Αμερική τον Μάιο, κάτι σαν ανθεστήρια. Βλέποντας λοιπόν αυτές τις κάρτες, του ήρθε η ιδέα να φτιάξει και στην Πάτρα άνθινα άρματα!

Πήγε στη συνέχεια στο Δήμαρχο και κάπως έτσι το 1925 το 1^ο άνθινο άρμα του Μαρούδα βγήκε στους δρόμους της Πάτρας.

«Από διηγήσεις έχω ακούσει ότι υπήρχαν πολύ ωραία άρματα τις χρονιές του ’28, ’29  και το 1930 και κάθε χρόνο ο παππούς μου Νίκος Μαρούδας έπαιρνε το βραβείο καλύτερου άρματος, για την άνθινη δημιουργία του που ήταν και η πιο ποιοτική.

Μετά το 1925 συνέχισε να φτιάχνει άνθινα άρματα (μόνο επί Κατοχής και στον Εμφύλιο δεν είχαμε άρματα μιας και δεν γινόταν καρναβάλι).

Αρχές της δεκαετίας του ’50 ξαναξεκινάει η δημιουργία τους επί Δημάρχου Βασιλείου (Λαλάκη) Ρούφου και μετά το 1959 επί Νικολάου Βέτσου.

Το αποκορύφωμα θεωρώ ότι ήταν επί Βασιλείου Ρούφου τη δεκαετία του ’50. Τα άρματα εκείνης της περιόδου ήταν ποιοτικώς τα καλύτερα, είχε ίσως κι ο Δήμος περισσότερα λεφτά και έδινε βαρύτητα σε αυτά τα πράγματα.

Αυτό άρχισε να σβήνει στις αρχές του ’80, ξεκίνησε η πτώση γιατί και το καρναβάλι άλλαξε μορφή και δεν δινόταν βαρύτητα πια στις παρελάσεις. Το λέω αυτό με την έννοια ότι έως τις αρχές του ’80, είχαμε μία παρέλαση 30-35 αρμάτων που ήταν ο βασικός κορμός του Καρναβαλιού ενώ μετά μπήκαν τα γκρουπ και άλλαξε ο χαρακτήρας.

Είδαν στο Δήμο ότι πλέον είχαν μία “παράσταση” χωρίς να την πληρώνουν και έτσι άρχισαν να φτιάχνουν λιγότερα πράγματα. Εκείνη λοιπόν την περίοδο άρχισε να σταματάει και το άνθινο άρμα το οποίο όσο πέρναγαν τα χρόνια όλο και πιο ακριβό γινόταν γιατί άρχισε να ανεβαίνει και η τιμή του λουλουδιού».

Οι άνθινες κατασκευές συνήθως ήσαν δύο (το άνθινο άρμα με τον θρόνο της βασίλισσας του καρναβαλιού και ένα συμβολικό). Τα θέματα που παρίσταναν τα άνθινα άρματα ήσαν κύκνοι, άλογα, ένας παπαγάλος, χελώνα, φωλιά περιστεριών, δελφίνια, παγώνι, παγόδα, μία αψίδα και διάφορες άλλες παραστάσεις.

«Θυμάμαι ότι από 15 έως 18 χρονών δούλευα και βοηθούσα στη δημιουργία των άνθινων κατασκευών, στο παλιό καρναβαλικό συνεργείο, στη ΔΕΥΑΠ. Ο πατέρας μου Ελευθέριος Μαρούδας ήταν διευθυντής στα Κηπάρια του Δήμου Πατρέων και είχε φτιάξει το ρολόι με τα πολλά λουλούδια, στην πλατεία Τριών Συμμάχων αλλά και πλατείες της πόλης που τότε είχαν πολύ λουλούδι.

Έλεγε, θυμάμαι ο πατέρας μου πως “υπήρχαν 25 άτομα συνεργείο για τα κηπάρια του Δήμου και ήθελε να τα κάνει τριάντα καθώς και 2 φύλακες η κάθε πλατεία”. Σήμερα λοιπόν έχουμε πάνω από διακόσια άτομα προσωπικό και δεν υπάρχει λουλούδι στο δρόμο, αυτή είναι η απογοητευτική εξέλιξη», ανέφερε ο Νίκος Μαρούδας.

Η μεγαλύτερη καλλιτεχνική φλέβα από τα παιδιά του παππού Νίκου Μαρούδα (τον Ανδρέα, τον Διονύση και τον Ελευθέριο) ήταν ο Διονύσης Μαρούδας ενώ ο «επιχειρηματικός νους» που έπαιρνε τις δουλειές από το Δήμο ήταν ο Ανδρέας Μαρούδας και είχε και μεγάλο ανθοπωλείο στην οδό Κορίνθου και Φιλοποίμενος.

Ο Διονύσης Μαρούδας είχε ανθοπωλείο στη Γούναρη κοντά στους Αγίους Αναργύρους.

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΙΝΩΝ

Η όλη διαδικασία ξεκινούσε όπως αφηγήθηκε στο thebest.gr ο Νίκος Μαρούδας, γύρω στα Χριστούγεννα, τότε ο Ανδρέας Μαρούδας πρωτοπήγαινε στο Δήμο για να συνεννοηθεί για τα 2 άρματα. Συνήθως τσακώνονταν για τα λεφτά και έφτανε τέλη Ιανουαρίου για να του απαντήσουν από το Δήμο ότι μπορούσε να αρχίσει.

«Ποτέ δεν είχαν βγάλει μία δραχμή από αυτά τα άρματα, δηλαδή τους έδιναν για παράδειγμα 50.000 δραχμές για ένα άνθινο άρμα και αυτό έφτανε να στοιχίζει 60.000 αλλά υπήρχε η αγάπη ενώ έπαιζε ρόλο και η διαφήμιση και προβολή που γινόταν γιατί έλεγαν ότι τα άρματα ήταν του Μαρούδα κι έτσι δεν υπήρχε πρόβλημα.

Όταν λοιπόν τα έβρισκαν με το Δήμο ξεκίναγε η εργασία. Αρχικά τοποθετούσαν ένα τετράγωνο πλαίσιο που έμπαινε πάνω σε ένα τρακτέρ και μετά βάζανε ψηλές “μπετόβεργες” με τις οποίες και έφτιαχναν τον σκελετό και επάνω εκεί έβαζαν ένα “κοτετσόσυρμα” για να φτιαχτεί ο σκελετός του αλόγου, του πουλιού ή όποιου άλλου θέματος είχαν επιλέξει.

Μετά παίρναμε μπάλες πεπιεσμένο ξερό τριφύλλι από αυτό που τρώνε τα άλογα, το ανοίγαμε και μετά μ’ ένα σπάγκο το κάναμε μακαρόνι για να καρφωθούνε πάνω τα λουλούδια.

Μέχρι την παραμονή δουλεύαμε 5-6 άτομα και την παραμονή το συνεργείο έφτανε και τα 50 άτομα γιατί όλα τα λουλούδια τοποθετούνταν την τελευταία κυριολεκτικά στιγμή καθώς έπρεπε να είναι φρέσκα.

Υπήρχαν συχνά και προβλήματα με το χρώμα των λουλουδιών. Θυμάμαι ένα παπαγάλο, ο οποίος είχε και ένα μπλε χρώμα κάτω από το λαιμό αλλά μπλε γαρύφαλλο δεν υπάρχει. Έτσι ως λύση παίρναμε μπογιά σκόνη από αυτή που βάφουμε τα αυγά, τη βάζαμε μέσα στο νερό και ρίχναμε μέσα τα γαρύφαλλα, τα οποία τραβάγανε το νερό και τη μπογιά με αποτέλεσμα τα άσπρα να γίνονται μπλε. Κάναμε διάφορες τέτοιες πατέντες για να πετύχει ο χρωματισμός!

Η πολλή πάντως και δύσκολη δουλειά ήταν πώς από την μπετόβεργα όπου έμπαινε το σύρμα και το τριφύλλι, να φτάσουμε να πετύχει το σχήμα.

Πολλές φορές δεν πετύχαινε το σχήμα, γι’ αυτό και πάντα άφηναν στο εσωτερικό μία τρύπα για να χωράει άνθρωπος. Μάλιστα έμπαινε μέσα ο ίδιος ο Διονύσης Μαρούδας και κλώτσαγε με τα πόδια του για να πάρει το άρμα το σχήμα έστω την τελευταία στιγμή. Η όλη ιστορία τελείωνε στις 10 το πρωί και μέχρι εκείνη την ώρα ακόμα παιδεύονταν!».

ΕΚΑΤΟ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΓΑΡΥΦΑΛΛΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΑΡΜΑ

Το είδος του λουλουδιού που χρησιμοποιείτο ήταν κυρίως γαρύφαλλα και πρασινάδα αναλόγως της εποχής. Το γαρύφαλλο είναι γενικά ανθεκτικό σε σχέση με το τριαντάφυλλο που δεν άντεχε και ήταν και πιο ακριβό.

«Ιδιαίτερα όταν αρχίσαμε να έχουμε και τη νυχτερινή παρέλαση δεν άντεχαν, για τα τριαντάφυλλα θα έπρεπε κάθε τόσο να πηγαίνεις με ένα σπρέι νερού και να τα ψεκάζεις.

Μιλάμε για 100.000 γαρύφαλλα το άρμα! Όλα αυτά έπρεπε να κοπούν και να μπει ένα καλαμάκι με 2 μυτούλες, Από τα 40 άτομα, τα 30 έφτιαχναν καλαμάκια. Μετά σειρά είχε το ξεχώρισμα των χρωμάτων από τα γαρύφαλλα που σχημάτιζαν ολόκληρα βουνά καθώς και η κάλυψη του τριφυλλιού ώστε να μην φαίνεται και μετά άρχιζε το κάρφωμα των λουλουδιών, το οποίο το κάνανε σχεδόν αποκλειστικά ο Διονύσης και ο Ανδρέας.

Ήταν μία τεχνική και συνάμα καλλιτεχνική και με πολύ κόπο δουλειά με ιδιαίτερη ένταση. Προσωπικά κρατώ ως ανάμνηση, τότε που μικρό παιδί με βάζανε με μία στολή πάνω στο άρμα, θυμάμαι μία χελιδονοφωλιά με δύο καμέλιες και κάναμε τα χελιδόνια», ανέφερε ο Νίκος Μαρούδας.

ΕΝΑ ΑΓΝΩΣΤΟ ΤΟΛΜΗΡΟ ΟΣΟ ΚΑΙ ΤΡΑΓΙΚΟ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟ

«Είχαμε και τολμηρές καταστάσεις. Είχα ακούσει μία κουβέντα ότι στο καρναβάλι του 1932 η βασίλισσα του καρναβαλιού για κάποιο λόγο βγήκε ολόγυμνη, πράγμα ιδιαίτερα πρωτοποριακό για εκείνη την εποχή, και βαμμένη με χρυσόσκονη.

Ωστόσο το τέλος ήταν τραγικό γιατί η χρυσόσκονη είχε κλείσει τους πόρους και δεν ανέπνεε το σώμα της κοπέλας, η οποία πέθανε μετά από μία εβδομάδα. Έπαιξε ρόλο και το ότι έκανε κρύο σε εκείνη την παρέλαση που είχε γίνει το πρωί και το βράδυ.

Μάλιστα δεν έβρισκαν κάποια κοπέλα στην Πάτρα που θα τολμούσε κάτι τέτοιο και έφεραν μία χορεύτρια από την Αθήνα, που στην πομπή φόραγε φυσικά μάσκα», ανέφερε ο κ. Μαρούδας.

ΤΑ ΑΝΘΙΝΑ ΕΧΟΥΝ ΜΕΙΝΕΙ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

«Έχουν βγει κάποια καταπληκτικά άρματα και με όλη αυτή την επιβράβευση και το χειροκρότημα από τον κόσμο, τα παιδιά του Νίκου Μαρούδα πραγματικά καμάρωναν.

Όταν τα άρματα πέρναγαν γύρω από την πλατεία Γεωργίου και μπροστά από τους επισήμους, στην κυριολεξία σηκώνονταν όλοι όρθιοι και χειροκροτούσαν. Εμείς ως οικογένεια Μαρούδα σταματήσαμε το 1982.

Μετά βγήκαν για λίγα χρόνια κάποια σύνθετα άρματα από άλλους δημιουργούς. Τότε δεν υπήρχε ο πολυεστέρας, έφτιαχναν ένα καλούπι με γύψο και έπαιρναν χασαπόχαρτο, το βούταγαν στο αλευρόνερο και αυτό κόλλαγε και ξεραινόταν, το βάζανε στο καλούπι και μετά άρχιζαν και βάφανε. Έγινε μία προσπάθεια για πιο φτηνά άρματα, με μόνο μερικά άνθινα κομμάτια. Το είχαν προτείνει στο θείο μου αλλά δεν ήθελε να φτιάξει κάτι τέτοιο.

Η παράδοση κατασκευής άνθινων αρμάτων από την οικογένεια Μαρούδα σταμάτησε όχι τόσο για οικονομικούς λόγους, απλά μεγάλωσαν οι άνθρωποι και δεν υπήρχε διαδοχή. Εγώ ήμουν φοιτητής στο εξωτερικό. Ήμουν ο τελευταίος που παρακάλαγαν να ασχοληθώ αλλά εγώ πήγα στο εξωτερικό ενώ ομολογώ ότι δεν άντεχα και την “βρώμα” από τα λουλούδια. Επίσης ήταν και μία δουλειά δεσμευτική 365 μέρες το χρόνο.

Νομίζω πάντως ότι κι ο ίδιος ο Δήμος Πατρέων το παράτησε το όλο πράγμα γιατί δεν ήταν εύκολο. Δεν υπήρχε και καλλιτεχνική ιδέα, ενώ όσα έγιναν μετά από εμάς, ήταν περισσότερο κάποιες επαναλήψεις παλιότερων θεμάτων πιο διαφοροποιημένων όπως π.χ. μία χελώνα. Έγιναν προσπάθειες αναβίωσης αλλά πια ήταν μία πολύ ακριβή ιστορία.

Το 1999 λόγω του χρηματιστηρίου και της επαγγελματικής μου ιδιότητας, είχα μία μεγάλη οικονομική ευρωστία και έτσι σκέφτηκα να κάνω μία δωρεά στο Δήμο προκειμένου να αναβιώσω και να φτιάξω ένα άρμα ως χορηγία της οικογένειας Μαρούδα. Τελικά δεν την έκανα διότι ενώ διέθετα τα λεφτά, δεν μπόρεσα να βρω εργατικά χέρια.

Το άνθινο είναι μία απαιτητική δουλειά που δεν έχει σχέση με την κατασκευή των άλλων καρναβαλικών αρμάτων. Πρέπει κάποιος να είναι καλλιτέχνης στα λουλούδια, όχι καλλιτέχνης ζωγράφος-κατασκευαστής.

Θεωρώ ότι σήμερα λείπει το κίνητρο. Θα μπορούσαν ο Βασίλης και ο Γιώργος Σταυρόπουλος, ο Ακτύπης, ο Γιάνναρος, ο Κουτρούμπας, κ.α. που είναι ανθοπωλεία με παράδοση στην Πάτρα, να αναλάβουν να φτιάξουν άνθινα άρματα.

Λείπει ωστόσο και το οικονομικό ενώ δεν υπάρχει και το κίνητρο της διαφήμισης Γιατί να χαλάσει κάποιος μερικές χιλιάδες ευρώ για να φτιάξει μία άνθινη κατασκευή που θα γράφει απλά το όνομα του.

Υπήρχαν 2 φορές στα χρόνια τα δικά μας, που είχαμε χορηγίες, όπως τα άνθη Φλεριανού από την Αθήνα. Ο Φλεριανός είχε κάνει τις 2 χρονιές χορηγία τα λουλούδια (αγοράζαμε από αυτόν καθώς είχε θερμοκήπια) και στα άρματα γράφαμε “Άνθη Φλεριανού-Τέχνη Μαρούδα”. Ήταν τις χρονιές 1974-1976 που ο Δήμος Πατρέων δεν είχε καθόλου προυπολογισμό.

Αν ποτέ το καρναβάλι ξαναγίνει θέαμα τότε πιστεύω ότι και τα άνθινα θα ξαναβγούν σίγουρα στις παρελάσεις. Πρέπει να κάνουμε ένα άλλο καρναβάλι. Τα άρματα που βγαίνουν σήμερα δεν έχουν σχέση με αυτά που έβγαιναν μέχρι τη δεκαετία του ’80 που ήταν υπερπαραγωγές και αριθμούσαν πάνω από 35. Για μένα θα ήταν σωστό το καρναβάλι να αλλάξει και να ξαναγίνει θέαμα με πιο πολλά άρματα.

Αν θέλει η πόλη μας να εκμεταλλευτεί το καρναβάλι και οικονομικά ως τουριστικό αξιοθέατο θα πρέπει κάτι να δείξει, διότι όλο αυτό που ντύνονται τα παιδιά με μία στολή, έχει γίνει βαρετό. Όταν λες ότι κάνεις μία παρέλαση και θέλεις να έχεις το καλύτερο καρναβάλι της Ελλάδας θα πρέπει να δείξεις ένα υψηλό θέαμα. Της Βενετίας, της Κολωνίας ή της Βραζιλίας, θέαμα δείχνουν.

Στην Κολωνία στη Γερμανία υπάρχουν για παράδειγμα τα άνθινα και καλλιτεχνικά άρματα, τα οποία θα έλεγα ότι δεν είναι και τόσο καλά. Της Ελλάδας είναι καλύτερα. Επίσης στον ηλεκτροφωτισμό στο Δήμο Πατρέων γίνεται καλή δουλειά, έχουμε άρα καλλιτεχνική φλέβα, λεφτά δεν έχουμε», υπογράμμισε ο κ. Μαρούδας.

ΤΑ ΑΠΡΟΟΠΤΑ ΤΩΝ ΠΑΡΕΛΑΣΕΩΝ

«Στα άνθινα άρματα το τρακτέρ ήταν "ντυμένο" και αυτό είχε μεγαλύτερη δυσκολία. Σε ένα περιστέρι της ελευθερίας θυμάμαι ότι είχε σπάσει ένα φτερό γιατί σε μία στροφή έπεσε σε μία κολόνα, το συνεφέραμε λίγο, το δέσαμε και το βράδυ ήταν μία χαρά.

Είχε τύχει και χρονιά που χάλασε μπροστά από μας το τρακτέρ του άρματος του Βασιλιά Καρνάβαλου με συνέπεια να σταματήσει η ροή της πομπής για 2 ώρες διότι δεν είχαν σκεφτεί να υπάρχει μία ρεζέρβα.

Είχε σταματήσει στην στροφή της Γούναρη στα Δικαστήρια ενώ ο κόσμος περίμενε στην πλατεία Γεωργίου", μας εξιστόρησε ο κ. Μαρούδας.

Όσο για τις διαστάσεις που συνήθως είχαν τα άνθινα άρματα της οικογένειας Μαρούδα, ήταν 8-10 μέτρα μήκος, 4-4,5 μέτρα πλάτος ενώ στο ύψος έφταναν κοντά στα ηλεκτροφόρα σύρματα.

*Οι φωτογραφίες του αφιερώματος για τα άνθινα άρματα του Καρναβαλιού της Πάτρας, προέρχονται από το σάιτ paliapatra.gr (φωτογραφίες από την παλιά Πάτρα).