Ο ρόλος των αντιοξειδωτικών στα αυτοάνοσα νοσήματα

Τι είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα; Ο φυσιολογικός ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος είναι να προστατεύει τον οργανισμό και να αντιμετωπίζει τις λοιμώξεις που προκαλούνται από βακτήρια και ιούς που εισβάλλουν στο σώμα.

Tο ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα όταν προσβληθεί από κάποιον εισβολέα, μαθαίνει και αναπτύσσει ειδική γι’ αυτόν ανοσία και διακρίνει τα στοιχεία του οργανισμού του από τα ξένα δίχως να στρέφεται εναντίον του εαυτού του.

Όταν όμως κάποιος πάσχει από ένα αυτοάνοσο νόσημα (π χ ρευματοειδής αρθρίτιδα, λύκος, διαβήτης τύπου 1, σκλήρυνση κατά πλάκας, θυρεοειδίτιδα Hashimoto), το ανοσοποιητικό του σύστημα λανθασμένα επιτίθεται εναντίον του ίδιου του σώματός του, στοχεύοντας τα κύτταρα, τους ιστούς και τα όργανά του.

Στην εμφάνισή τους συμβάλλουν πολλοί παράγοντες όπως γενετικοί, περιβαλλοντικοί, ορμονικοί, νευροψυχολογικοί κα. Επιπλέον, ενδέχεται να οφείλονται σε παρατεταμένη έκθεση σε συνθήκες οξειδωτικού στρες (κάπνισμα, παχυσαρκία, υπερπρόσληψη λιπαρών από τη διατροφή κ α) ενώ πρωτοεμφανίζονται ή επιδεινώνονται μετά από κάποια λοίμωξη.

Αντιοξειδωτικά και αυτοάνοσα νοσήματα Η σημασία της πρόσληψης αντιοξειδωτικών στην πρόληψη και αντιμετώπιση των αυτοάνοσων νοσημάτων έγκειται α) στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος μειώνοντας την ευαισθησία σε λοιμώξεις και β) στη μείωση του οξειδωτικού στρες μέσα από την καταπολέμηση των ελευθέρων ριζών.

Ο τρόπος με τον οποίο δρουν οι αντιοξειδωτικές ουσίες είναι να μετατρέπουν τις επικίνδυνες ελεύθερες ρίζες ξανά σε ακίνδυνα χημικά μόρια.

Όμως αυτή είναι η μισή αλήθεια καθώς δεν είναι λίγες εκείνες οι μελέτες που είτε επισημαίνουν καμία αντιοξειδωτική προστασία ή έλλειψη επαρκών επιστημονικών δεδομένων ή ακόμα και σε κάποιες περιπτώσεις αρνητική δράση των αντιοξειδωτικών στον οργανισμό. Αυτή η διαπίστωση είναι ιδιαίτερη σημαντική στις μέρες μας καθώς παρατηρείται αλόγιστη χρήση συμπληρωμάτων με αντιοξειδωτικά από όλους δίχως συχνά να προηγείται διατροφική αξιολόγηση από τους ειδικούς επιστήμονες διατροφολόγους.

Η μεγαλύτερη από τη συνιστώμενη πρόσληψη αντιοξειδωτικών (δηλαδή από αυτή που πραγματικά έχει ανάγκη ένα άτομο) ενέχει τον κίνδυνο παρεμπόδισης της δράσης τους ενώ μπορεί να εμφανίσουν ακόμα και προ-οξειδωτική δράση δηλαδή να τροφοδοτήσουν αντί να αναστείλουν την παραγωγή ελεύθερων ριζών και να προκαλέσουν περαιτέρω οξειδωτική βλάβη. Με τον τρόπο αυτό, η επιπρόσθετη μη απαραίτητη υπερκατανάλωση αντιοξειδωτικών ουσιών ενδέχεται είτε να προκαλέσει γρηγορότερα την εμφάνιση ενός αυτοάνοσου νοσήματος είτε να επιδεινώσει την εξέλιξη του ήδη υπάρχοντος.

Συμπερασματικά προκύπτει ότι η κάλυψη των αναγκών σε αντιοξειδωτικά προκειμένου να εξασφαλίζεται ικανοποιητική λειτουργία του ανοσοποιητικού και να μειώνεται ο κίνδυνος ή τα συμπτώματα των αυτοάνοσων νοσημάτων, επιτυγχάνεται μέσα από την επαρκή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών στα πλαίσια του μοντέλου της Μεσογειακής διατροφής. Η χορήγηση συμπληρωμάτων αντιοξειδωτικών ενδέχεται να είναι απαραίτητη σε ειδικές ομάδες πληθυσμού μόνο και κατόπιν αξιολόγησης από εξειδικευμένους επιστήμονες ιατρούς και κλινικούς διαιτολόγους.

Δημήτρης Γρηγοράκης,
Κλινικός Διαιτολόγος