Μια ιστορική αναδρομή στο Πατρινό Καρναβάλι
Η χρονική περίοδος μέσα στην οποία το πατρινό καρναβάλι γεννήθηκε, εξελίχτηκε και απέκτησε τις χαρακτηριστικές του ιδιότητες, περιλαμβάνει το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα και το πρώτο του 20ού.
Στα χρόνια αυτά αναπτύσσονται οι οργανωμένες καρναβαλικές εκδηλώσεις, επεκτείνεται η μαζική συμμετοχή σ' αυτές και ενθαρρύνεται η λαϊκή πρωτοβουλία». (Ν. Πολίτης, Το καρναβάλι της Πάτρας)
Στην Πάτρα, όπου υπάρχει αποκριατική παράδοση, με ρίζες στα χρόνια του Οθωνα κι ακόμη παλιότερα, τα πρώτα καρναβαλικά άρματα και οι μασκαράτες εμφανίζονται γύρω στο 1875.
Σε μια αλληλεπίδραση με έθιμα από τα Επτάνησα, αλλά και βενετσιάνικες επιδράσεις.
Ήδη από το 1881 προσφέρονται «προς ενοικίαση» αποκριάτικα ρούχα.
Το κουβάρι αρχίζει να ξετυλίγεται...
Οργανωμένη μορφή θ΄ αρχίσει να παίρνει στο τέλος της δεκαετίας του 1890.
Τότε σχηματίζεται η πρώτη επιτροπή (κομιτάτο), που συγκεντρώνει εισφορές και αναλαμβάνει την οργάνωσή του.
Το καρναβάλι του 1899 θεωρείται ένας μεγάλος σταθμός.
Την επομένη στην παρέλαση παίρνουν μέρος 22 άρματα ...σχετικά μεγάλη συμμετοχή- και οι χοροί κρατούν μέχρι τα ξημερώματα.
Από το 1907 δημιουργείται «Εταιρεία Εορτών» και προκηρύσσεται διαγωνισμός με βραβεία για τα καλύτερα άρματα. Το πρώτο ολοκληρωμένο πατρινό καρναβάλι ήταν πλέον γεγονός.
Συμμετέχουν, πια, πολίτες κάθε κοινωνικής τάξης και ηλικίας. Γίνεται λαϊκή υπόθεση.
«Πόλη - Φρενοκομείον» τη χαρακτηρίζει σ΄ ένα από τα χρονογραφήματά του ο Βλ. Γαβριηλίδης.
Γύρω στα 1900 σε μια περιγραφή του καρναβαλιού της Πάτρας διαβάζουμε ανάμεσα στ΄ άλλα: «Εις την κεντρικήν οδόν Μαιζώνος κόσμος πολύς συνωθείτο αλληλοκτυπούμενος με κομφετί και σερπαντέν. Οι εξώσται των πέριξ οικιών κατάμεστοι...
Οι περισσότερες απόψεις συγκλίνουν στο ότι αφετηρία του Πατρινού Καρναβαλιού υπήρξε ο πρώτος αποκριάτικος χορός μετά την απελευθέρωση, που δόθηκε το 1829 στην οικία του εμπόρου Μωρέττη.
Ρόλο στην δημιουργία του Πατρινού Καρναβαλιού φέρονται να είχαν και οι γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού Μαιζών, οι οποίες στάθμευαν στην πόλη μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Θεωρείται δηλαδή ότι μετέφεραν τα αποκριάτικα έθιμα της πατρίδας τους και τον καρναβαλικό τρόπο διασκέδασης τον οποίο προσέλαβαν οι ντόπιοι.
Καθοριστική συνεισφορά στην εξέλιξη του θεσμού θεωρείται πως είχαν οι Επτανήσιοι, οι οποίοι συνέρρευσαν στην Πάτρα μετά την ένωση των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα το 1864.
Πιστεύεται ότι με το κέφι τους, την ευρηματική τους διάθεση και τη ζωντάνια τους οι νησιώτες έδωσαν άλλο χρώμα στις αποκριάτικες διασκεδάσεις στην Πάτρα, που λάμβαναν τότε χώρα σε ταβέρνες και καφενεία.
Στη συνέχεια και ως συνέπεια της ευμάρειας της πόλης στα τέλη του 19ου αιώνα οι καρναβαλικές εκδηλώσεις παίρνουν πιο σταθερά χαρακτηριστικά. Η εμφάνιση των πρώτων καρναβαλικών αρμάτων τοποθετείται χρονικά στη δεκαετία του 1870. Τα άρματα τότε ήταν αποκλειστικά κατασκευές ιδιωτών, μόνο αργότερα ανέλαβε ο Δήμος Πατρέων έναν μεγάλο αριθμό κατασκευών.
Στην ίδια δεκαετία, το1872 οικοδομείται με συνεισφορές πλούσιων σταφιδεμπόρων το Θέατρο "Απόλλων" και φιλοξενεί αποκριάτικους χορούς, όπως ακριβώς και σήμερα, που συνεχίζει να έχει κεντρικό ρόλο στις καρναβαλικές εκδηλώσεις.
Το 1880 την ημέρα του Αγίου Αντωνίου κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτες μπούλες (ομάδες μεταμφιεσμένων που τριγυρίζουν στις γειτονιές και με χιουμοριστική διάθεση κάνουν πλάκα σε φίλους, γνωστούς αλλά και άγνωστους). Το έθιμο αυτό τείνει στις μέρες μας να εκλείψει.
Όπως μαρτυρεί ο ιστορικός του Πατρινού Καρναβαλιού Νίκος Πολίτης την εποχή της Μπελ Επόκ διοργανώνονται ωραία καρναβάλια όπως τις χρονιές 1900, 1907, 1909 με τη συμμετοχή για πρώτη φορά ατόμων κάθε κοινωνικής τάξης και καταγωγής.
Την εποχή εκείνη τοποθετείται και η εμφάνιση του εθίμου του αυγοπολέμου με κέρινα αυγά γεμάτα κομφετί (κατασκευασμένα σε ειδικές μηχανές) τα οποία έριχναν οι καρναβαλιστές από τα μπαλκόνια. Αν και το έθιμο αυτό έχει εξαφανιστεί σήμερα, θεωρείται πως αποτελεί πρόδρομο του σοκολατοπολέμου.
Την αμέσως επόμενη δεκαετία τα πράγματα δεν είναι ευνοϊκά για το καρναβάλι, οι συνεχείς πόλεμοι και συγκρούσεις (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Εθνικός Διχασμός, Μικρασιατική εκστρατεία)στέλνουν τους άνδρες στο μέτωπο και φέρνουν στην πόλη οικονομική στενότητα και δυστυχία.
Στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια η κατάσταση δεν βελτιώνεται αισθητά, μόνο σποραδικές εκδηλώσεις μαρτυρούν την έλευση του Καρναβαλιού. Προφανή εξαίρεση αποτελούν τα εντυπωσιακότατα και ωραιότατα καρναβάλια των ετών 1938 και 1939. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο συνακόλουθος εμφύλιος θα φέρουν μια δεκαετή αναγκαστική διακοπή.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 γίνονται οι πρώτες διστακτικές σκέψεις για αναβίωση του καρναβαλιού. Οι πλέον απαισιόδοξοι προεξοφλούν την αποτυχία: "τίποτα δεν θα είναι όπως παλιά". Κι όμως το καρναβάλι ξαναγεννιέται.
Οι πρωτοπόροι μουσικοί όμιλοι "Ορφέας" και "Πατραϊκή Μαντολινάτα" έχουν τα ηνία της προσπάθειας.
Το πατρινό καρναβάλι επιστρέφει στις ζωές των πατρινών αλλά και όλων των Ελλήνων, ιδίως όμως όσων είχαν την οικονομική δυνατότητα (κυρίως εύποροι Αθηναίοι) να ταξιδέψουν στην Πάτρα για να συμμετάσχουν στο καρναβάλι, όπως και στα περίφημα μπουρμπούλια.
Την ίδια περίοδο ο κινηματογραφικός φακός αποτυπώνει στιγμιότυπα του καρναβαλιού σε ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου.
Ακόμα πιο ιστορικές σκηνές βέβαια υπάρχουν και σε ιστορικά προπολεμικά επίκαιρα. To 1956 το καρναβάλι γίνεται στόχος επιθέσεων χριστιανικών και άλλων ηθικιστικών οργανώσεων, που παραπληροφορημένες καταφθάνουν στην Πάτρα από άλλες περιοχές της Ελλάδας μεσούντος του καρναβαλιού για να καταγγείλουν όργια, διαφθορά, "Σόδομα και Γόμορρα" αλλά εμποδίζονται από την αστυνομία.
Οι εντελώς ανυπόστατες κατηγορίες συναντούν την αδιαφορία ή την ενόχληση των Πατρινών και των επισκεπτών του καρναβαλιού.
Είναι χαρακτηριστικό πως η τοπική εκκλησία δεν συμμερίζεται τις απόψεις των ταραξιών αφού γνωρίζει πως το καρναβάλι είναι μια εντελώς αθώα ψυχαγωγική εκδήλωση.
Ακόμα, την ίδια εποχή σε ορισμένες περιπτώσεις επιβάλλεται άνωθεν λογοκρισία σε ορισμένες καρναβαλικές κατασκευές των οποίων το καυστικό πνεύμα έθιγε τα κακώς κείμενα. Τέλος το 1964 χρονιά θανάτου του βασιλιά Παύλου το Καρναβάλι θα ματαιωθεί.
Οι λιγοστές παραφωνίες με κανέναν τρόπο δεν σκιάζουν τη μεγαλοπρέπεια του καρναβαλιού το οποίο γνωρίζει πια μέγιστη πανελλαδική καταξίωση ενώ προσελκύει και το βλέμμα ορισμένων διεθνών ΜΜΕ.
Το 1966 το καρναβάλι τίθεται σε νέες βάσεις.
Ο δημοσιογράφος Νίκος Μαστοράκης φέρνει στην Πάτρα το Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού στο οποίο παίρνουν μέρος 94 Πατρινοί και επισκέπτες με τα αυτοκίνητα τους.
Πρώτη νικήτρια αναδεικνύεται η ομάδα ενός φίλου του καρναβαλιού από τη Θεσσαλονίκη, του Άλκη Στέα ο οποίος θα δεχτεί να παρουσιάσει το παιχνίδι την επόμενη χρονιά.
Έτσι, ο αείμνηστος πια Στέας γίνεται για δεκαετίες ο θρυλικός παρουσιαστής του καρναβαλιού το οποίο μπαίνει σε κάθε ελληνικό σπίτι από τις τηλεοπτικές συχνότητες της ΕΡΤ. Εκφράσεις του όπως "η καρναβαλούπολη της Ελλάδας", για την Πάτρα και "συνεχίστε να χορεύετε" προς τους καρναβαλιστές θα μείνουν ιστορικές.
Το 1974 ξεκινά η σύγχρονη φάση του καρναβαλιού, οι καρναβαλιστές πείθονται να εγκαταλείψουν τα αυτοκίνητά τους και να παρελάσουν πεζή στους δρόμους (ως τότε μόνο τα άρματα παρήλαυναν).
Το θέαμα κορυφώνεται, το καρναβάλι γιγαντώνεται και η Πάτρα κατακλύζεται από εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες.
Πηγή φωτογραφιών: paliapatra.gr
Ακολουθήστε το thebest.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο thebest.gr