Αλίκη Γιωτοπούλου -Μαραγκοπούλου: Η Ελληνίδα που για 100 χρόνια αποτέλεσε φαινόμενο για το παγκόσμιο κίνημα

Η Αλίκη Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου, αποτέλεσε για 100 χρόνια ένα φαινόμενο όχι μόνο για το ελληνικό αλλά και για το παγκόσμιο γυναικείο κίνημα.

Επί 80 χρόνια ήταν μέλος του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, στον οποίο εντάχθηκε σε πολύ νεαρή ηλικία μετά από προτροπή και ενθάρρυνση της εμβληματικής μορφής και πρωτοπόρου του ελληνικού γυναικείου κινήματος Αύρας Θεοδωροπούλου.

Επί 50 και πλέον χρόνια έδωσε πολλές μάχες για να είναι αυτονόητη κατάκτηση για τις Ελληνίδες η ισονομία και η ισοπολιτεία.

Ήταν μέλος της επιστημονικής επιτροπής που συνέταξε το νόμο 1329/1983, που είναι ένα ορόσημο για τα δικαιώματα της γυναίκας στην Ελλάδα.

Κόρη του νομικού Παναγιώτη Γιωτόπουλου, το 1976 εξελέγη τακτική καθηγήτρια Εγκληματολογίας και Ανακριτικής στην Πάντειο Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών και διατέλεσε δυο φορές πρύτανης του ιδρύματος. Ήταν η πρώτη Ελληνίδα που έγινε πρύτανης.

Επαγγελματική ιδιότητα

Ομότ. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας και πρώην Πρύτανης (δύο φορές) του Παντείου Πανεπιστημίου (πρώτη γυναίκα Πρύτανης στην Ελλάδα), δικηγόρος στον Άρειο Πάγο και στο Συμβούλιο Επικρατείας.

Άλλα αξιώματα

Από το 1974, Πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας (από το 2004 επίτιμος Πρόεδρος). Από το 1978, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας και του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΙΜΔΑ). Aπό το 1989 έως το 1996, Πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Γυναικών, από το 1997, επίτιμος Πρόεδρος. Από τον Ιανουάριο 2000 έως τον Οκτώβριο 2006, Πρόεδρος (Επίτροπος) της Εθνικής Επιτροπής της Ελλάδας για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Εξελέγη δύο φορές Πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου (1979 και 1983).

Δραστηριότητες

1) Στον τομέα της Εγκληματολογίας (πανεπιστημιακά μαθήματα, εκδόσεις συγγραμμάτων, μελετών, άρθρων κλ., οργάνωση συνεδρίων, σεμιναρίων, διεθνών μαθημάτων κλ.). Είναι ιδρυτής και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Εγκληματολογίας από το 1978 και μέλος του Δ.Σ. της Διεθνούς Εταιρίας Εγκληματολογίας.

2) Είναι ειδικός στον τομέα των Δικαιωμάτων της Γυναίκας. Με τις ιδιότητες της Προέδρου του Ελληνικού Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και της Διεθνούς Ένωσης Γυναικών (InternationalAllianceofWomen-IAW) (η οποία έχει συμβουλευτική σχέση με την ECOSOC, το Συμβούλιο της Ευρώπης, και όλους τους Διεθνείς Οργανισμούς του συστήματος του Ο.Η.Ε.) έχει οργανώσει πολλά συνέδρια, σεμινάρια και διασκέψεις και έχει εκπροσωπήσει τη Διεθνή Ένωση Γυναικών σε διασκέψεις των ΗΕ στη Γενεύη, στη Νέα Υόρκη και στη Βιέννη.

3) Υπήρξε μέλος της Επιτροπής που πραγματοποίησε τις μεταρρυθμίσεις της Ελληνικής νομοθεσίας για την ισότητα (Οικογενειακό Δίκαιο, αποποινικοποίηση της άμβλωσης κλ.), κατόπιν της αναθεώρησης του ελληνικού Συντάγματος το 1975. Στην αναθεώρηση του 2001, με πρωτοβουλία της, το ελληνικό Σύνταγμα εισήγαγε την ουσιαστική (αντί της επίσημης) ισότητα και τα θετικά μέτρα για την κατάκτησή της. Είχε επίσης εργαστεί πάνω στη νομοθεσία για την εφαρμογή του αναθεωρημένου Συντάγματος του 2001.

Υπήρξε Πρόεδρος του Ελληνικού Συμβουλίου για την Ισότητα των Φύλων, το οποίο ετοίμασε ένα «Τριετές σχέδιο δράσης για την πραγματοποίηση της ισότητας των φύλων στην Ελλάδα» (1992-1995).

Ανέπτυξε, επίσης, έντονη δραστηριότητα στον τομέα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ιδίως μέσω του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, (βλ. ιστοσελίδα ΙΜΔΑ, www.mfhr.gr).

Διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε., στη Διάσκεψη της Βιέννης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (1993), στα Συνέδρια του Μεξικού (1975), της Κοπεγχάγης (1980) και του Ναϊρόμπι (1985) για την Ισότητα των Φύλων, την Ανάπτυξη και την Ειρήνη, στη Διάσκεψη του Καΐρου για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη, στη Συνάντηση Κορυφής για την Κοινωνική Ανάπτυξη στη Κοπεγχάγη (1995).

Είχε επίσης συμμετάσχει στο Συνέδριο του Συμβουλίου της Ευρώπης για την 50η επέτειο της ΟΔΔΑ (1998) και σε πολλές άλλες συναντήσεις του στο Στρασβούργο.

Είχε επίσης εργαστεί σε θέματα παιδικής εργασίας, παράνομης διακίνησης γυναικών και παιδιών, ελευθερίας της θρησκείας, εφαρμογής της Διακήρυξης της Χιλιετίας που εξέδωσαν τα Η.Ε. και ιδιαίτερα για την εξάλειψη της φτώχειας, για την εφαρμογή του άρθρου 5, κεφ. Ι και άρθρων 38 και 49 του κεφ. ΙΙ της Διακήρυξης της Βιέννης (1993) που στοχεύουν στην εφαρμογή της υποχώρησης των παραδόσεων και πρακτικών των αντιτιθέμενων στα ΔΑ και στη λήψη μέτρων, για την ουσιαστική προστασία του περιβάλλοντος και κατά της κλιματικής αλλαγής και επιδείνωσης αυτής, για την εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982), ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το θεσμό της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, την καταπολέμηση του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος κλ.

Επίσης, αντιπροσώπευσε την Ελλάδα επανειλημμένα στη Γενική Συνέλευση της UNESCO στο πλαίσιο της οποίας το 1993 συμμετείχε ως rapporteur της Επιτροπής V (Ανθρώπινα Δικαιώματα κ.λ.).

Αντιπροσώπευσε την Ελλάδα επανειλημμένα σε συνεδριάσεις της Επιτροπής των Η.Ε. για την Πρόληψη του Εγκλήματος και της Ποινικής Δικαιοσύνης στη Βιέννη και εκλέχθηκε Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Προπαρασκευαστικού Συνεδρίου για το 9ο Διεθνές Συνέδριο για την Πρόληψη του Εγκλήματος και τη Μεταχείριση του Εγκληματία στη Βιέννη (1994).

Λοιπές δραστηριότητες

Διετέλεσε: Αντιπρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, Αντιπρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Τράπεζας της Ελλάδας, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Τιμητικές διακρίσεις

Πλην άλλων, έχει τιμηθεί με το παράσημο του «Ανώτερου Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος» από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, το Εθνικό Αριστείο της Ακαδημίας Αθηνών του έτους 2006 (τελετή απονομής 25 Μαρτίου 2006), το Βραβείο Tocqueville 1992 της Association Internationale des Criminologues de Langue Française (βλ. Προσφώνηση του Καθηγ. DENIS SZABO, Προέδρου της Διεθνούς Εταιρίας γαλλοφώνων εγκληματολόγων).

*Απόσπασμα ομιλίας (Δεκέμβριος 1990)

…Όσες γυναίκες είχαμε τελειώσει το Πανεπιστήμιο ως το 1952 –και ανήκω σ’ αυτή την κατηγορία- δεν είχαμε δικαίωμα να παρουσιαστούμε στους διαγωνισμούς για να καταλάβουμε θέση στη δικαιοσύνη, στη διπλωματική υπηρεσία, στο Χημείο του κράτους κ.λπ. Ο τελευταίος συνάδελφός μας με το ταληράκι του είχε δικαίωμα να μετάσχει και μεις με το άριστά μας καθόμαστε στη γωνία. Τέτοια ήταν η κατάσταση την οποία εμείς αντιμετωπίζαμε τότε. Και μετά τη σύμβαση αυτή των Η.Ε. του 1952, την οποία επακολούθησε σειρά νομοθετημάτων, μας αναγνωρίσθηκε το δικαίωμα να μετέχουμε σε όλα…

Ήθελα να σας πω ότι εμείς σήμερα εν έχουμε και δεν είχαμε ποτέ στις ράχες μας να κάνουμε πόλεμο με τους άντρες. Ήδη η πρώτη διακήρυξη της Διεθνούς Ένωσης Γυναικών (1902) ζητούσε να αναγνωριστούμε ως ισότιμοι σύντροφοι και να χρησιμοποιηθούμε για μια καλύτερη κοινωνία. Εάν η αντίδραση είναι βίαιη, υποχρεώνει να χρησιμοποιήσουμε αντιβία. Αυτό είναι δυσάρεστο.

…Εμείς προσπαθούμε να πείσουμε άντρες και γυναίκες ότι είναι γι το καλό τους η ισότητα. Πρώτα απ’ όλα είναι για το καλό της κοινωνίας. Κοινωνίες σαν τις σημερινές διαρκώς αναπτυσσόμενες, δεν μπορούν να περιφρονούν και να μην αξιοποιούν τους άξιους ανθρώπους του μισού πληθυσμού. Είναι λάθος, είναι ζημία.

Η οικογένεια εξ’ άλλου έχει ανάγκη από ισότητα. Είμαι απολύτως σύμφωνη με τον Καθηγητή Carbonier του Παρισιού που ισχυρίζεται αν θέλουμε να διατηρήσουμε την οικογένεια πρέπει αυτή να περάσει από την ισότητα. Στη δική μας εποχή η καταπίεση είναι πολύ λιγότερο ανεκτή από οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα από ότι ήταν την εποχή του πατέρα μας ή της γιαγιάς μας. Άλλοτε οι γυναίκες είχαν ενστερνιστεί τη μοίρα τους. Έβαζαν το κεφάλι κάτω, υποτάσσονταν στις καταπιέσεις καις την κακοποίηση πολλές φορές. Σήμερα δεν το δέχονται, το θεωρούν πολύ πιο βαρύ, πολύ πιο πικρό.

Όμως κι άλλοτε, πρέπει να πω, που οι γυναίκες έβαζαν το κεφάλι κάτω, ήταν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό νευρωτικές από τους άντρες. Και σήμερα υπάρχουν στα ψυχιατρεία του κόσμου νευρωτικές ή πάσχουσες από καταθλιπτικές καταστάσεις πολύ μεγαλύτερος αριθμός γυναικών. Οι πρώτες υστερικές πελάτισσες των ψυχαναλυτών ήτανε προσωπικότητες εξαιρετικών διανοητικών ικανοτήτων, οι οποίες ασφυκτιούσαν από τις συνθήκες ζωής που τους επέβαλε η κοινωνία. Και οι οποίες μόλις κατάφεραν να απελευθερωθούν από την καταπίεσή τους έκαναν σταδιοδρομία μεγάλης προσωπικότητας. Να σας πω ένα όνομα: η Φλόρανς Νάιτιγκεϊλ, η οποία μεγαλούργησε στον Ερυθρό Σταυρό, ήταν βαρύτατα υστερική και θεραπεύτηκε όταν της δόθηκε η δυνατότητα να διοχετεύσει τις μεγάλες της ικανότητες σε κοινωνική δράση. Το «σύνδρομο της νοικοκυράς», αρρώστια ψυχική η οποία δεν είναι καθόλου σπάνια, εμφανίζεται σε ποσοστό που μπορεί να προκαλέσει τρόμο.

Αλλά ολόκληρη η οικογένεια, της οποίας η μητέρα πάσχει ψυχικά, καταλαβαίνετε τι ατμόσφαιρα έχει.

Αντίθετα, οι έρευνες έχουν γίνει σε πολλά μέρη από σοβαρούς ερευνητές, κατέληξαν στο ότι τα παιδιά των εργαζομένων μητέρων είναι ευφυέστερα, έχουν μεγαλύτερη πρωτοβουλία και είναι πιο έτοιμα να αντιμετωπίσουν τις αντιξοότητες της ζωής. Κι αυτό γιατί έχουν αποφύγει την υπερπροστασία η οποία είναι εξίσου κακή με την αδιαφορία.

… Βλέπετε λοιπόν ότι υπάρχει ένα κοινό συμφέρον όλων των παραγόντων για να υπάρξει ισότητα. Θα μου πείτε ίσως: ο μόνος χαμένος είναι ο άντρας. Όχι, ασφαλώς. Πρώτα απ’ όλα και εκείνος έχει συμφέρον να μην έχει γυναίκα νευρασθενή. Αλλά εκτός αυτού. Ξέρετε από πόσα γλυτώνει ο άντρας με το φεμινισμό. Πρώτα απ’ όλα γλυτώνει από την υποχρέωση που του είχε επιβάλλει η κοινωνία να είναι σώνει και καλά υπερέχον ον. Ξέρετε τι συμπλέγματα κατωτερότητας δημιουργούνται στο σύζυγο ο οποίος είτε το συνειδητοποιεί πλήρως είτε υποσυνείδητα διαισθάνεται ότι η γυναίκα του είναι καλύτερή του; Ή τουλάχιστον είναι σε μερικούς τομείς καλύτερη απ’ αυτόν; Αισθάνεται ότι δεν ανταποκρίνεται στο ρόλο που περιμένει η κοινωνία απ’ αυτόν.

Και ξέρετε ποιο είναι το αποτέλεσμα; Το αποτέλεσμα είναι ότι αντισταθμιστικά παίρνει στάση τυράννου για να αποδείξει ότι αυτός είναι ο αφέντης. Ίσως όχι συνειδητά. Υποσυνείδητα όμως έχει ανάγκη αντισταθμίσματος. Και παίρνει στάση τέτοια, η οποία εκτός των κακών που δημιουργεί στην οικογένεια καις τα παιδιά, γι’ αυτόν τον ίδιο δημιουργεί τη στέρηση της στοργής των μελών της οικογένειάς του προς αυτόν. Στη θέση της μπαίνει ο φόβος.

Το παιδί φοβάται τον πατέρα του, η γυναίκα τον άντρα της. Αυτό σημαίνει ότι ο πατέρας χάνει το καλύτερο που θα μπορούσε να απολαύσει στην οικογένεια, τη θερμή ατμόσφαιρα αγάπης και εμπιστοσύνης.

Αλλά και άλλα πιο πρακτικά πράγματα ωφελείται από την ισότητα ο άντρας. Απαλλάσσεται και από τις άλλοτε αποκλειστικές γι’ αυτόν οικονομικές υποχρεώσεις όταν η γυναίκας δουλεύει : συντήρηση της οικογένειας μόνο από αυτόν, προίκες στις κόρες και αδελφές κ.λπ...

…Μερικοί θεωρούν ότι ο φεμινισμός είναι αποκλειστικά γυναικεία υπόθεση. Λάθος. Ο φεμινισμός είναι θέμα ανακατάταξης όλων των ανθρώπων μιας κοινωνίας. Είναι η θέσπιση νέων ρόλων για τα δυο φύλα. Δεν μπορεί να σταματήσει η γυναίκα να είναι καταπιεζόμενη αν δεν παύσει κι ο άντρας να παίζει το ρόλο του αφέντη. Αυτά είναι αμοιβαία. Είναι οι δυο όψεις του ιδίου νομίσματος. Εμείς ζητάμε αλλαγή ρόλων και των δυο φύλων. Ισότιμη και συντροφικής συνεργασία σ’ όλους τους τομείς για μια καλύτερη αυριανή κοινωνία. Μια κοινωνία που κάθε άνθρωπος, χωρίς διακρίσεις φύλου ή άλλες, θα μπορεί να επιτύχει την άνθιση της προσωπικότητάς του στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Μια κοινωνία αληθινά ελεύθερη και δίκαιη για όλους».

ΠΗΓΗ