Οι αρχιτεκτονικοί θησαυροί της Πάτρας που τους έφαγε η αντιπαροχή κι έγιναν πολυκατοικίες

Το αρχοντικό που ακολουθεί ,στη φωτογραφία του 1960, βρισκόταν στη διασταύρωση της Γούναρη με τη Μαιζώνος. Πριν το 1940 φιλοξένησε ιδιωτικό σχολείο με οικοτροφείο («Λύκειο Στεφανόπουλου»). Σε αυτό λειτούργησε για μερικά χρόνια και η ξακουστή Τεχνική Σχολή του Λούντζη.Η οικία Κανελλόπουλου κατεδαφίστηκε και στη θέση της κτίστηκε πολυκατοικία.

Η οικία Σοφοκλή Ζούλα βρισκοταν επί δεκαετίες στην Παραλία. Ο Σοφοκλής Ζούλας διετέλεσε πρόεδρος στον Εμπορικό Σύλλογο Πατρών, το 1930-1931.Το σπίτι βρισκόταν δίπλα ακριβώς στον Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου και είχε χρησιμοποιηθεί κατά την Κατοχή από τα ναζιστικά στρατεύματα. Κατεδαφίστηκε το 1989.

Επιστρέφουμε στην πλατεία Γεωργίου, αρχές δεκαετίας του ’60. Στη νότια πλευρά της πλατείας, στη συμβολή με τη Μαιζώνος, χτίζεται η πρώτη πολυκατοικία με θέα στην κεντρική πλατεία της Πάτρας. Πριν πέσουν τα… μπετά για το επταώροφο  μεγαθήριο , υπήρχε στο σημείο το εξαιρετικό αρχοντικό του Κουβεριανού, στο ισόγειο του οποίου βρίσκεται ακόμη το ομώνυμο κατάστημα ηλεκτρικών ειδών.

Στο κέντρο της πόλης, επί της οδού Κορίνθου, στη γωνία με την Αγίου Νικολάου, υπήρχε μέχρι το 1967 οπότε γκρεμίστηκε, ένα χαρακτηριστικό «Πατρινό» σπίτι. Ισόγειο, με καταστήματα όπως το στιλβωτήριο Αλεξόπουλου κι από πάνω οικεία με πολλά παράθυρα,  δύο μπαλκόνια και σκεπή με κεραμίδια.

Η πλατεία Γεωργιου ήταν ένα από τα ομορφοτερα σημεία της πόλης, με φινέτσα κι αρχοντια. Ένα από τα πιο όμορφα κι εντυπωσιακά κτίρια πέριξ της πλατείας ήταν το Μέγαρο Φίλιππου Γκρην στη νότια γωνία της πλατείας με την οδό Κορίνθου.

Στα τέλη του 19ου αιώνα έως τις αρχές του 20ού στεγάζονταν τα Δικαστήρια. Το κτίριο κατεδαφίστηκε στη δεκαετία του 1970.

Ο Φίλιππος Γκριν, Βρετανός πρόξενος, έμεινε στην ιστορία της πόλης ως μισέλληνας. Όπως γράφει το blog «ιστο-ρικά θέματα» … «Γεννηθείς στο Λονδίνο ήταν ο μεγαλύτερος από τα άλλα δύο αδέρφια του. Περί τα 1818 διορίστηκε γενικός πρόξενος της Βρετανίας στην Πελοπόννησο με έδρα την Πάτρα. Παράλληλα ασχολήθηκε με το εμπόριο της σταφίδας ως αντιπρόσωπος της αγγλικής εταιρείας Cartwright, από το οποίο απέκτησε μεγάλη περιουσία.

Η ανθελληνική δράση του ξεκίνησε με την επανάσταση του 1821.

Ο Γκριν έχοντας την ιδιότητα του γενικού προξένου δεν αντιμετώπιζε πρόβλημα ασφάλειας, αφού οι Ελληνες προύχοντες δεν τολμούσαν να «πειράξουν» τον αντιπρόσωπο της τότε υπερδύναμης Αγγλίας. Εκμεταλλευόμενος λοιπόν αυτήν του την ιδιότητα, καθώς και την γενικότερη στάση της Αγγλίας, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια, απέναντι στην ελληνική επανάσταση, ο Γκριν αν και χρωστούσε σημαντι-κά ποσά στους μεγαλοτραπεζίτες της εποχής (Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο) με πρόφαση ότι ήταν παράνομοι, ως επαναστάτες, έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν τους ξεπλήρωσε τα οφειλούμενα.

Δεν δίστασε μάλιστα να βοηθήσει τους Τούρκους στην διατήρηση της άμυνας του κάστρου της Πάτρας. Στα τέλη του 1821 κατέφυγε στη Ζάκυνθο απ’ όπου τροφοδοτούσε τα τουρκικά στρατεύματα αποκομίζοντας τεράστια κέρδη. Το 1822 αναχώρησε για το Λονδίνο όπου και πέθανε πολύ αργότερα.

Είχε άλλα δύο αδέρφια, τον Ριχάρδο και τον Ιώαννη, πρόξενο της Αγγλίας στην Ελλάδα και τραπεζίτη. Ο Ριχάρδος Γκριν (1798-1878) έζησε τα περισσότερα χρόνια του στην Πάτρα. Ασχολήθηκε με το εμπόριο, το 1830 παντρεύτηκε την Αβροκόμη Καλαμογδάρτη, ανιψιά του Παλαιών Πατρών Γερμανού. Ενταφιάστηκε στο Α ́ Νεκροταφείο Πατρών όπου διατηρείται ακόμα και σήμερα ο οικογενειακός τάφος των Γκριν.

Η οικογένεια Γκριν είχε μεγάλες εκτάσεις στην περιοχή της Ανθείας (δεν πρέπει να συγχέεται με την περιοχή στην Παραλία), καθώς και έπαυλη στην περιοχή των Υψηλών Αλωνιών, όπου φιλοξενούνταν διάφορες αρχαιότητες. Τα αρχαία αυτά δωρήθηκαν από τον Ερρίκο Γκριν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών. Για ένα μικρό διάστημα το στενό πίσω από το σπίτι του στην πλατεία Γεωργίου ονομαζόταν οδός (Φιλίππου) Γκριν. Τούτο -ευτυχώς- άλλαξε, το στενό πλέον ονομάζεται Βούρβαχη. Για ένα διάστημα ήταν ιδιοκτησίας Σιώρη. Στη θέση του φτιάχτηκε ένα ισόγειο κτίσμα με μαγαζιά.

Μια βόλτα στην οδο Γερμανού, πρωταθλήτρια τα τελευταία χρόνια στις κατεδαφίσεις παλιών, νεοκλασσικών κτιρίων.

Επι δεκαετίες, ως ο βασικός δρόμος που ένωνε την Άνω και την Κάτω Πόλη, ειχε τραμ, στοές στα πεζοδρόμια, εμπορική κίνηση και φυσικά όμορφα σπιτια.

Στη διασταύρωση της Γερμανού με την Ηλείας υπήρχε η παλιά αγορά της Ανω Πόλης,  λειτουργούσαν διάφορα μαγαζιά, βαρκινάδικο, ψαράδικο, μπακάλικο και χασάπικο. Εντός της αγοράς υπήρχε αίθριο και περιμετρικά ήταν τα μαγαζιά.

Το κτίριο που τη φιλοξενούσε γκρεμίστηκε. Στη θέση του υπάρχει ακόμα ένα γιαπί από μπετόν κι ένας υπαίθριος χώρος - Θέατρο Ανω Πόλης...

Στη φωτογραφία του 1920 μπορείτε να διακρίνεται το εκπαιδευτήριο Άγιος Ανδρέας που λειτούργησε από το 1916 έως το 1945. Πριν λειτουργήσει σχολείο, βρισκόταν εκεί το εργοστάσιο Άμβουργερ (της Αχάια Κλάους), στη συνέχεια έγινε το Αρέθειο και εδώ και περίπου 40 χρόνια είναι το κεντρικό κατάστημα των ΕΛΤΑ.

Το μακρινό 1946, στην συμβολή της  Αγίου Νικολάου με την Κανακάρη.Τυπικό δείγμα σπιτιού των αρχών του 20ού αιώνα υπό το βλέμμα επτά Πατρινών. Με μπαλκόνια και στις δύο προσόψεις και φυσικά στοές και καμάρες τόσο στην Αγίου Νικολάου όσο και στην Κανάκαρη. Η συγκεκριμένη διασταύρωση έχει αλλάξει κατά το... ήμιση, αφού τα σπίτια στις δυο γωνίες της δυτικής πλευράς (προς τη θάλασσα) παραμένουν όπως τότε. Τα κτίρια της ανατολικής πλευράς όμως άλλαξαν αφού κατεδαφίστηκαν και στη θέση τους κτίστηκαν πολυκατοικίες.

Η Βιομηχανία Ελαίων Σάπωνος, Οίνων και οινοπνευμάτων, η ΒΕΣΟ, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα βιομηχανίας της Πάτρας με μεγάλη ακμή και προσφορά στην τοπική κοινωνία επί δεκαετίες.

Οταν τη δεκαετία του ’80 έκλεισε, σχεδόν εξήντα χρόνια μετά τη λειτουργία της, δεν υπήρξε καμία -αποτελεσματική- μέριμνα για τις εγκαταστάσεις της ή μέρος αυτών.

Σε αντίθεση με ό,τι έγινε με τα ∆ημοτικά Σφαγεία λίγο πιο κάτω, στη «Βέσο Μάρε» επιλέχτηκε η εξ αρχής ανάπλαση του χώρου, με την κατασκευή νέων εγκαταστάσεων.

Η δύση του 20ού αιώνα βρήκε την Πάτρα με έναν νέο πολυχώρο. Και μόνο μία προθήκη στην είσοδό του, με δύο πράσινα σαπούνια, θυμίζει τι υπήρχε κάποτε εκεί.

«Φραγκούλης Π. Αγουρίδης» διαβάζουμε στη φωτογραφία, που αποτυπώνει την υποδοχή του βασιλιά Παύλου στην Πάτρα, στις 12 Ιανουαρίου 1949.

Το κτίριο, της γνωστής οικογένειας των ποτοποιών, βρισκόταν στην οδό Αγίου Ανδρέου, λίγο μετά τη γωνία με την Κολοκοτρώνη.

Στη θέση του κατασκευάστηκε το κτίριο που για πολλά χρόνια φιλοξένησε το ξενοδοχείο «Πριμαρόλια».

Στο οικόπεδο δίπλα του, ανηγέρθηκε πολυκατοικία που στέγαζε το Super B.

Ελάχιστα παλιά σπίτια έχουν διασωθεί στη Γούναρη αλλά αυτό δεν σημαίνει πως η περιοχή δεν είχε εξαιρετικά κτίρια.

Μπορεί η Γούναρη να είναι ένας σχετικά νέος δρόμος, που φτιάχτηκε πολλές δεκαετίες μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, αλλά είχε κάποτε μερικά όμορφα νεοκλασικά.

Όπως αυτό μεταξύ των οδών Χαραλάμπη και Νικήτα Σωτηριάδου. Βρισκόταν στο Νο 112 και φυσικά σήμερα στη θέση του υπάρχει πολυκατοικία

Η νοτιοδυτική πλευρά της πλατείας Γεωργίου άλλαξε όσο καμία άλλη πλευρά της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το συγκεκριμένο σπίτι, που γκρεμίστηκε τη δεκαετία του ’60.

Στη βορειοανατολική γωνία της πλατείας Γεωργίου, στη διασταύρωση με τη Μαιζώνος είχαμε κατα καιρούς τρία διαφορετικά κτίρια. Το πρώτο -πιθανώς- από τα τρία χτίστηκε τον 19ο αιώνα και ήδη «είχε» τα χρονάκια του, όταν πρω-τοφωτογραφήθηκε κάπου στα 1890. Αγνωστο το πότε ακριβώς γκρεμίστηκε, πάντως τη δεκαετία του ’20 υπήρχε νέο σπίτι στη θέση του.

Στη θέση του πρώτου κτιρίου «Πανταζή» στη Μαιζώνος και πλατεία Γεωργίου κατασκευάστηκε το συγκεκριμένο κτίριο.Είχε ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, ίδιας μορφής και στυλ όπως το διαγωνίως απέναντί του (οικία Ηλιόπουλου) επί της Μαιζώνος και Ερμού, το απέναντί από αυτό, επίσης Μαιζώνος και Ερμού ή σαν αυτά που βρίσκονται στην Αθανασίου Διάκου και Γούναρη, κάτω από τα Ψηλαλώνια. Δεν ευτύχησε να προλάβει τις εποχές που τέτοιου είδους κτίρια χαρακτηρίστηκαν διατηρητέα.

Κατεδαφίστηκε και αυτό και στη θέση του χτίστηκε η περίφημη πολυκατοικία «Πανταζή».

Ενα από τα κτίριο που γκρεμίστηκαν σχετικά πρόσφατα, κτίριο που έγραψε τη δική του ιστορία στην κοινωνική ζωή της Πάτρας. Βρισκόταν στη διασταύρωση της Γούναρη με την Καραϊσκάκη.

Στέγασε, μεταξύ άλλων, τη Δημοτική Βιβλιοθήκη μέχρι το 1955 που μετα-φέρθηκε στη Μαιζώνος όπου είναι μέχρι σήμερα, το Β’ Γυμνάσιο (Λύκειο) Αρρένων (1948-1959), πριν μεταφερθεί στην Μαιζώνος και Τριών Ναυάρχων.

Στο ισόγειο από την πλευρά της Κανάρη ήταν η Λέσχη της 5ης ομάδας Αεροπροσκόπων, ενώ στο υπόγειο από την πλευρά της Γού-ναρη υπήρχε σουβλατζίδικο.

Το κτίριο ξεκίνησε ως Πτωχοκομείο, σε κτίριο που κληροδοτήθηκε από τον τότε Μητροπολίτη Πάτρας, Κύριλλο Χαιρωνίδη.

Κατά πολλούς ήταν το ωραιότερο νεοκλασικό της πόλης. Δεν ευτύχησε να είναι και μακρόβιο. Κατεδαφίστηκε αρχές δεκαετίας ’70 και στη θέση του κατασκευάστηκε σύγχρονη πολυκατοικία που για χρόνια στέγασε τη Νομαρχία (για ένα διάστημα και το πρώτο ταμείο της εφορίας), σήμερα δε την Εθνική Τράπεζα.Είχε αφεθεί στην τύχη του όταν γκρεμίστηκε. Ηταν η οικία Χαϊδόπουλου.

Κ

ατά πολλούς ήταν το ωραιότερο νεοκλασικό της

πόλης. Δεν ευτύχησε να είναι και μακρόβιο. Κα

-

τεδαφίστηκε αρχές δεκαετίας ’70 και στη θέ

-

ση του κατασκευάστηκε σύγχρονη πολυκατοι

-

κία που για χρόνια στέγασε τη Νομαρχία (για ένα

διάστημα και το πρώτο ταμείο της εφορίας), σήμε

-

ρα δε την Εθνική Τράπεζα.

Είχε αφεθεί στην τύχη του όταν γκρεμίστηκε. Ηταν

οι οικία Χαϊδόπουλου

Μέχρι τη δεκαετία του ’80 δέσποζε για σχεδόν έναν αιώνα στην Κάτω Πόλη η οικία Φραγκόπουλου. Ο Διονύσιος Φραγκόπουλος ήταν ένας από τους επιφανέστερους οικονομικούς παράγοντες της Πάτρας και ο τραπεζικός και εμπορικός του οίκος κατατασσόταν στους σημαντικότερους της Ελλάδας.

Το αρχοντικό του επί των οδών Αγίου Ανδρέου - Πατρέως – Οθωνος Αμαλίας ήταν το μεγαλύτερο στην Πάτρα και είχε φιλοξενήσει κατά καιρούς τον βασιλιά Γεώργιο Α’, τον βασιλιά της Γαλλίας Ναπολέων Γ’ (ανιψιός του Μέγα Ναπολέοντα - Βοναπάρτη) κ.ά.

Η ζωή του τέλειωσε βίαια και άδοξα στις 3 Νοεμβρίου του 1896 όταν και δέχθηκε επίθεση με μαχαίρι από τον αναρχικό Δημήτριο Ματσάλη. Στην επίθεση αυτή χτυπήθηκε και ο Ανδρέας Κόλλας. Ηταν γιος του Ιωάννη Φραγκόπουλου και αδελφός του Αναστάση Φραγκόπουλου. Είχε αποκτήσει οκτώ παιδιά: Μιχαήλ, Εμμανουήλ, Ιωάννης, Κωνσταντίνος, Αλέξανδρος, Μαίρη, Ελένη και Σπυρίδων, ο τάφος του βρίσκεται στο Α’ νεκροταφείο.

Η κόρη του Ελένη, δεκαετία του ’60, ήταν στο Γηροκομείο Αθηνών και είχε δώσει συνέντευξη στη Βραδυνή, ούσα 94 ετών.

«Το σπίτι μας στην Πάτρα ήτανε το μεγαλύτερο και ωραιότερο αρχοντικό της πολιτείας. Διατηρείται ακόμα στη συμβολή των οδών Αγίου Ανδρέου και Πατρέων με τα μπαλκόνια του, τις ξυλοσκαλισμένες οροφές του, τα μαρμάρινα τζάκια.

Το αγόρασε προ πολλών ετών κάποιος που ήτανε στα νιάτα του γυρολόγος, μικροπωλητής και το διατηρεί στο παλιό δομικό του ύφος χωρίς να αλλάξει τίποτε από το εσωτερικό και εξωτερικό του.

Η περιουσία μας εξανεμίστηκε και αλλεπάλληλες οικογενειακές συμφορές μάς εβύθισαν εις την φτώχειαν, την οδύνη, την οικονομική συντριβή...

Στο πατρικό μας σπίτι φιλοξενήσαμεν επανειλημένως τον βασιληά Γεώργιο τον Α’, τον διάδοχο Κωνσταντίνο, τους πρίγκηπες Ανδρέα, Νικόλαον, Χριστόφορο, την πριγκήπισσα Μαρία Βοναπάρτη, σύζυγο του ύπατου αρμοστή της Κρήτης (μεταξύ των ετών 1896 - 1900).

Στο αρχοντικό μας που αποτελείται από 24 μεγάλα δωμάτια και σαλόνια διατηρούσαμε 5-6 δωμάτια για τους φιλοξενούμενούς μας...».

Σήμερα το κτίριο, που χτίστηκε το 1830 δεν υπάρχει πια. Αποφασίστηκε να κατεδαφιστεί το 1998 όταν έπεσε ένα τμήμα από το μπαλκόνι.

Στη θέση του κατασκευάστηκε το κτίριο με τα μάρμαρα που στεγάζει Τράπεζα.

Στις φωτογραφίες είναι ευδιάκριτη αλλαγή που υπήρξε στην οροφή του.

Το σπίτι που διακρίνεται στην επόμενη φωτογραφία βρισκόταν στη γωνία της Μαιζώνος με την Κολοκοτρώνη, δίπλα ακριβώς από το σινέ Αστυ.

Προπολεμική, σαφώς, η κατασκευή του αρχές του 20ού αιώνα, δεν θεωρείτο κάτι "σημαντικό". ∆υο μπαλκονόπορτες και δυο παράθυρα στον πάνω όροφο, που ήταν και ο μοναδικός. Ισόγειο κι ένας όροφος, από πάνω κεραμίδια κι αυτό ήταν όλο. Ζούσαν άνετα δύο οικογένειες. Σήμερα στο ίδιο χώρο, ζουν καμιά 30αριά...

Kάπου στη δεκαετία του ’60 τη νότια πλευρά των Υψηλών Αλωνίων κοσμούσε αυτό το σπίτι, ήταν η οικία του ιατρού πνευμονολόγου Κιτσαρά, αλλά και της οικογενείας των καθηγητών Μενούνου. Βρισκόταν στη γωνία της πλατείας με την οδό Βύρωνος. Είχε εξαιρετικό εσωτερικό διάκοσμο, σπίτι με 32 δωμάτια, ενώ στην αυλή του, προς τη Βύρωνος, βρισκόταν το θέατρο Λυρικό. Γκρεμίστηκε και δεν ήταν το μόνο, που έδωσε τη θέση του σε πολυκατοικία.

Ίσως το ωραιότερο κτίριο της Πάτρας, τουλάχιστον από αυτά που χάθηκαν. Ηταν το κτίριο Βουρλούμη, παλαιότερα έδρα της Αστυνομικής ∆ιεύθυνσης, που βρισκόταν επί της Αθανασίου ∆ιάκου, στη γωνία με τα Ψηλαλώνια μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘60 οπότε και κατεδαφίστηκε για να ανεγερθεί πολυώροφη πολυκατοικία (εκεί και το ζαχαροπλαστείο «Sweet Palace»).

Ανήκε, όταν γκρεμίστηκε, στην Παναχαϊκή που το αγόρασε από τους κληρονόμους Παναγιώτη Βουρλούμη, πρόεδρου της από το 1908 έως το 1912. Παλαιότερα ήταν ιδιοκτησία της οικογένειας Μόρφι - αθλητών του Παναχαϊκού (έτος κατασκευής, πιθανώς το 1895). Η αγορά του από την Παναχαϊκή, για να στεγάσει τα γραφεία της, έγινε επί προεδρίας Ανδρέα Μουτούση, στις 30 Ιουνίου 1959 έναντι 850.000 δραχμών, πολύ μεγάλο ποσό για την εποχή.

Το έδωσε με αντιπαροχή για την κατασκευή πολυκατοικίας στην οποία κράτησε έξι διαμερίσματα και ένα μαγαζί.

Το κτίριο ήταν ίσως το ομορφότερο αρχοντικό της Πάτρας, μνημείο της ντόπιας αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα...

Ηταν το πρώτο κτίριο που κηρύχθηκε «διατηρητέο» στην Πάτρα, πριν βγει ο νόμος περί διατηρητέων της Μερκούρη. Η Παναχαϊκή δεν μπορούσε να το συντηρήσει. Εγινε πρόταση να πουληθεί στον ∆ήμο για να γίνει Μουσείο, επί δημαρχίας Τσερώνη. Ο ∆ήμος δεν το ήθελε γιατί δεν είχε τα λεφτά και μετά από μαραθώνιο προσφορών και αντιπροσφορών, δόθηκε αντιπαροχή στον μηχανικό Φινέ.

Ο ∆ιονύσης Τσερώνης, διορισμένος τότε δήμαρχος, του οποίου πρωτοβουλία ήταν η ανάθεση της φωτογραφικής αποτύπωσης της Πάτρας από τη ∆ωρή (σπουδαίο αρχείο υπάρχει στη ∆ημ. βιβλιοθήκη), δεν μπόρεσε να αποτρέψει την κατεδάφισή του στο κενό και αυτό ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και τον έκανε να παραιτηθεί, τον Ιανουάριο του 1970.Εκεί στεγαζόταν και η Αστυνομική ∆ιεύθυνση Πατρών. Στο κάτω όροφο, ημιυπόγειο, ήταν το παραδοσιακό καφενείο «Λειβαδίτη» (1950) και του Σπύρου Πα-παθεοδώρου.

* Στοιχεία και φωτογραφίες από έρευνα του δημοσιογράφου Τάσσου Σταθόπουλου.