Μίκης- Μάνος: Γεννήθηκαν την ίδια χρονιά, τι έλεγε ο ένας για τον άλλον

Δυο καλλιτεχνικοί πόλοι, δυο ακάματες δημιουργικές προσωπικότητες που σφράγισαν μια  ολόκληρη εποχή και διαμόρφωσαν τη νεοελληνική κουλτούρα. Μίκης Θεοδωράκης και Μάνος Χατζιδάκις παρά τη λαική μυθολογία των αντιθέσεών τους, είχαν γεννηθεί την ίδια χρονιά (29 Ιουλίου και 23 Οκτωβρίου) και τους ένωνε η μεγαλύτερή  αγάπη της ζωής τους, η μουσική. Γνωρίστηκαν εικοσάρηδες στο Θέατρο Βρετάνια σε  μια συναυλία του θιάσου των Ενωμένων Καλλιτεχνών, του επίσημου θεατρικού φορέα της Αριστεράς, του ΕΑΜ και τότε ο Μίκης μελοποίησε το ποίημα του Μάνου «Καληνύχτα» (το οποίο υπέγραφε με ψευδώνυμο, ενώ ήδη συνεργαζόταν με το Θέατρο Τέχνης). Ηταν τα χρόνια που ονειρεύονταν μεγαλεπίβολα  να κάνουν συμφωνική μουσική.

 Το 1962 βρέθηκαν  παράλληλα στο αθηναικό «σανίδι». Το  Θέατρο Μετροπόλιταν  έπαιζε την παράσταση «Οδός Ονείρων» σε μουσική του Μάνου Χατζιδάκι και σκηνοθεσία Αλέξη Σολωμού, με πρωταγωνιστές τους Δημήτρη Χορν και Ρένα Βλαχόπουλου. Την ίδια εποχή, στο ακριβώς απέναντι θέατρο, το «Παρκ» ανέβηκε το έργο «Όμορφη Πόλη» του Μίκη Θεοδωράκη σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη.

Ο ένας ήταν ήδη στρατευμένος στην Αριστερά και ο άλλος είχε επιλέξει το μονοπάτι της αισθητικής παιδείας, κάτι που τελικά ικανοποίησε πολλά χρόνια μετά με την Ορχήστρα των Χρωμάτων. Όπως έχει διηγηθεί ο Θεοδωράκης «Εγώ συμφωνούσα στο βάθος με την ορθότητα και την εντιμότητα της σκέψης του. Εκείνος πάλι έβλεπε ότι ήμουν πιασμένος στο δόκανο ενός «πρέπει» που με οδηγούσε πέρα από τη λογική… Όταν βρέθηκα στα 1947 εξόριστος στην Ικαρία, μου έγραψε: Έχω τύψεις που εσύ είσαι εκεί κι εγώ έμεινα εδώ…"».

Στα τέλη της δεκαετίας του 1940, ο Μίκης κρύβεται ως καταζητούμενος. Ο  Χατζιδάκις ανεβάζει το «Ματωμένο Γάμο» του Λόρκα με τον Κουν. Ρισκάροντας την ελευθερία του, ο Μίκης πάει στο θέατρο να δει την παράσταση, μαζί με τη σύζυγό του, Μυρτώ. Όταν τελείωσε η παράσταση, έδωσε στο Μάνο ένα κομμάτι χαρτί με τις παρατηρήσεις του. Το χαρτί αυτό ο Χατζιδάκις το κράτησε για πάντα και το έβγαζε συχνά για να το δουν  όταν συναντιόντουσαν στο μέλλον.

Η δεκαετία του ’50 ήταν «χρυσή» και για τους δυο. Ο Θεοδωράκης καθιερώνεται ως μουσουργός συμφωνικού ρεπερτορίου στο εξωτερικό και γράφει τον «Επιτάφιο», έργο όμως που ο Χατζιδάκις δεν επικρότησε ενώ διαφωνούσε έντονα με την επιλογή Μπιθικότση. Όμως ήταν πολύ υπερήφανος για τους δίσκους Fidelity που ο Μίκης αποκάλεσε «μαγικούς» και έκανε μούσα του την πιο «ευρωπαία» Νάνα Μούσχουρη. Το επόμενο διάστημα συμπορεύονταν με αλληλοθαυμασμό και σεβασμό αλλά δεν συνεργάστηκαν ποτέ. Πολύ συχνά αλληλοπειράζονταν κριτικάροντας ο ένας τα τραγούδια του άλλου.

«Επιθυμώ να σας παρουσιάσω έναν Μίκη Θεοδωράκη τέτοιο που δεν τον φανταστήκατε κι ούτε τον μάθατε ποτέ, γιατί πολλοί γνωρίζουνε τα ονόματα μα λίγοι ξέρουν το τι πράγματι κάνει ο καθένας» ακούγεται να λέει ο Μάνος Χατζιδάκις την περίοδο 1978-1979, στη ραδιοφωνική εκπομπή του στο Τρίτο Πρόγραμμα. «Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι ένας ποταμός σπανίων μελωδιών που έχει βαθιές τις ρίζες του στον αραβικό χώρο κι όχι μόνο στην Κρήτη. Από την Κρήτη πήρε την επική μεγαλοστομία και λεβεντιά που σφραγίζει τους ρυθμούς του. Απ’ τα νησιά του Αιγαίου τη χάρη του και τη λεπτεπίλεπτη δεξιοτεχνία του. Κι από τη βόρεια Ελλάδα τους βαθείς αναστεναγμούς της μουσικής του».

Το1994,  ο Θεοδωράκης είδε με σπαρακτικό πόνο το Χατζιδάκι στο νεκροκρέβατό του. «Οι φίλοι του Μάνου Χατζιδάκι δεν μου επέτρεψαν να τον δω. Ούτε να πάω στην κηδεία του. Εγώ όμως τον βρήκα στα υπόγεια του Ευαγγελισμού. Ήταν πάνω σε ένα τραπέζι γυμνός, με το στόμα και τα μάτια ανοιχτά. Είπα ότι θέλω να τον δω μόνος. Του έκλεισα το στόμα, τον κοίταζα στα μάτια, του χάϊδεψα τα μαλλιά και του μιλούσα. Τέλος, του έκλεισα τα μάτια», έγραψε ο Θεοδωράκης στη Σύλβα Ακρίτα λίγες μέρες μετά το θάνατο του Μάνου και εκείνη δημοσίευσε το μήνυμα.