Τα 20 εμβληματικά γεγονότα που καθόρισαν την Ελληνική Επανάσταση

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, που γέννησε το σύγχρονο ελληνικό κράτος, είναι γεμάτη από αξιομνημόνευτα γεγονότα, τα περισσότερα των οποίων έχουν να κάνουν με αιματηρές μάχες και απίστευτα κατορθώματα ηρωισμού, αλλά και ανόσιες πράξεις ένθεν κακείθεν.

Το σύνθημα - πολεμική κραυγή Ελευθερία ή Θάνατος αντήχησε σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο και δεκάδες άσημοι έως τότε χρίστηκαν ήρωες και πολέμησαν με αυταπάρνηση, έχοντας απέναντί τους τον πολυπληθή στρατό και το πανίσχυρο ναυτικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η σπίθα άναψε από πεφωτισμένους Έλληνες, που ζούσαν στην Ευρώπη, διψασμένοι για την αναγέννηση ενός άλλοτε ένδοξου και λαμπρού έθνους, που είχε μετατραπεί σε τόπος πένητων, αμόρφωτων μαζών, υποταγμένων στους τούρκους δυνάστες τους. Ας σταθούμε στα γεγονότα ορόσημα που σημάδεψαν την Ελληνική Επανάσταση, για να μπορούμε ξανά ως λαός και ως έθνος να πολεμάμε, μονάχα μεταξύ μας, όπως το συνηθίζαμε πάντα… 

1.1814 η ίδρυση της φιλικής εταιρείας βάζει φωτιά στο φυτίλι

Η Φιλική Εταιρεία, ήταν μια μυστική οργάνωση που ιδρύθηκε στην Οδησσό της (σημερινής) Ουκρανίας με σκοπό την ανατροπή της οθωμανικής κυριαρχίας στην Ελλάδα και την ίδρυση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας ήταν κυρίως εγγράμματοι Φαναριώτες, Έλληνες από την Κωνσταντινούπολη και τη Ρωσική Αυτοκρατορία αλλά και Έλληνες πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες, όπως επίσης και πολλοί ορθόδοξοι χριστιανοί άλλων εθνών.

2. 13 Μαρτίου 1821: η Μπουμπουλίνα υψώνει τη σημαία της Επανάστασης

Την πρώτη σημαία της Επανάστασης, ύψωσε ουσιαστικά στο νησί των Σπετσών η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα· δύο φορές χήρα με επτά παιδιά, εξαιρετικά εύπορη, έχοντας πολλά πλοία στην ιδιοκτησία της. Στις 3 Απριλίου του 1821, οι Σπέτσες επαναστάτησαν κατά των Τούρκων και ακολούθησαν τα νησιά Ύδρα και Ψαρά. Στόλος από περισσότερα από 300 πλοία ύψωσε την σημαία της Επανάστασης. 

 Η Μπουμπουλίνα και τα καράβια της κατέπλευσαν στο Ναύπλιο και συμμετείχαν στην πολιορκία του εκεί απόρθητου φρουρίου. Αργότερα κατέλαβε το κάστρο της Μονεμβασιάς. Η Μπουμπουλίνα επίσης συμμετείχε και στον αποκλεισμό του Ναβαρίνου (Πύλος) και έφερνε προμήθειες στους επαναστάτες δια θαλάσσης. Η Μπουμπουλίνα έγινε εθνική ήρωας: μια από τις πρώτες γυναίκες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση. 

3. 17 Μαρτίου 1821: Η Μάνη κηρύσσει τον πόλεμο στους Οθωμανούς

Στις 17 Μαρτίου του 1821, οι Μανιάτες κήρυξαν την Επανάσταση στην Αρεόπολη. Την ίδια μέρα, δύναμη 2.000 ανδρών υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στράφηκε προς την Καλαμάτα· εκεί ένωσαν τις δυνάμεις τους με τους άνδρες του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του Νικηταρά και του Παπαφλέσσα. Η Καλαμάτα έπεσε στα χέρια των Ελλήνων στις 23 Μαρτίου, ενώ η πόλη των Καλαβρύτων πολιορκήθηκε στις 21 Μαρτίου.

4. 25 Μαρτίου 1821: Κηρύσσεται επίσημα η Ελληνική Επανάσταση

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, που γέννησε το σύγχρονο ελληνικό κράτος, είναι γεμάτη από αξιομνημόνευτα γεγονότα, τα περισσότερα των οποίων έχουν να κάνουν με αιματηρές μάχες και απίστευτα κατορθώματα ηρωισμού, αλλά και ανόσιες πράξεις ένθεν κακείθεν.

Το σύνθημα - πολεμική κραυγή Ελευθερία ή Θάνατος αντήχησε σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο και δεκάδες άσημοι έως τότε χρίστηκαν ήρωες και πολέμησαν με αυταπάρνηση, έχοντας απέναντί τους τον πολυπληθή στρατό και το πανίσχυρο ναυτικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

 

 

5. 23 Απριλίου 1821: Η άγρια εκτέλεση του Αθανασίου Διάκου

Ο Αθανάσιος Διάκος, του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Αθανάσιος Γραμματικός, πρωταγωνίστησε στην επανάσταση της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, θριαμβεύοντας σε πολλές μάχες κατά των Οθωμανών· είχε καταφέρει μάλιστα να καταλάβει τη Λιβαδειά, τη Θήβα και την Αταλάντη χάρη στην στρατηγική οξυδέρκεια και το θάρρος του. Στη Μάχη της Αλαμάνας (γέφυρα του Σπερχειού), ο Διάκος και η ολιγομελής ομάδα του αντιμετώπισαν τις δυνάμεις των Τούρκων, που είχαν διαταχθεί να καταστείλουν την Επανάσταση στη Ρούμελη. Μετά ηρωική μάχη, ο Διάκος τραυματίστηκε και αιχμαλωτίστηκε. Η εξαιρετικά οδυνηρή τιμωρία του: θάνατος με ανασκολοπισμό, έγινε σύμβολο της βαρβαρότητας των Οθωμανών.

6. 8 Μαΐου 1821: Μάχη στο Χάνι της Γραβιάς

Ένα μήνα μετά τη Μάχη της Αλαμάνας, ο Ομέρ Βρυώνης με τα στρατεύματά του συνέχισε την προέλασή του στη Στερεά Ελλάδα, ενώ ο οπλαρχηγός Οδυσσέας Ανδρούτσος και οι άνδρες του ήταν κλεισμένοι σε ένα χάνι στη Γραβιά – που βρισκόταν σε κομβικό στρατηγικό σημείο. Όταν πλησίασαν οι Οθωμανοί, ζήτησαν από τους Έλληνες να παραδοθούν, στέλνοντας αγγελιοφόρο να διαπραγματευτεί. Ο Ανδρούτσος σκότωσε τον αγγελιοφόρο και οι Οθωμανοί επιτέθηκαν, αλλά απωθήθηκαν. Ο Ομέρ Βρυώνης, βλέποντας τους άνδρες του να πέφτουν νεκροί κατά δεκάδες, διέταξε να φέρουν κανόνια για να χτυπήσουν το χάνι. Πριν όμως φτάσουν τα κανόνια, οι Έλληνες διέφυγαν. Περισσότεροι από 300 Οθωμανοί σκοτώθηκαν και 600 τραυματίστηκαν, ενώ οι Έλληνες έχασαν μόνο έξι πολεμιστές.

7. 13 Μαΐου 1821: Η μάχη στο Βαλτέτσι

Οι Επαναστάτες υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη πλησίαζαν την Τριπολιτσά (Τρίπολη), την σημαντικότερη πόλη - κάστρο των Οθωμανών στον Μοριά. Στις 12 Μαΐου, ο διοικητής της Τριπολιτσάς, Κεχαγιάς Μπέης έφυγε με 12.000 άνδρες, κατευθυνόμενος προς την Καλαμάτα για να πάρει πίσω την πόλη από τους Έλληνες. Ο Κολοκοτρώνης ειδοποιήθηκε και επιτέθηκε στους Οθωμανούς, με μόλις 700 άνδρες. Μετά 23 ώρες μάχης ο Κολοκοτρώνης ανάγκασε τους Τούρκους να τραπούν σε άτακτη φυγή, πετώντας τα όπλα τους. Οι Οθωμανοί μέτρησαν 300 νεκρούς και πάνω από 500 τραυματίες, ενώ οι Επαναστάτες θρήνησαν μόνο δύο άνδρες. Οι Έλληνες, για πρώτη φορά πολέμησαν οργανωμένα και με στρατηγική.

8. 23 Σεπτεμβρίου 1821: Η άλωση της Τριπολιτσάς

Έπειτα από μήνες πολιορκίας, 15.000 Έλληνες στρατιώτες είχαν περικυκλώσει την Τριπολιτσά, περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή για να καταλάβουν το κύριο οχυρό των Τούρκων στον Μοριά. Στις 23 Σεπτεμβρίου οι δύο πλευρές διαπραγματεύονταν τους όρους παράδοσης. Εκμεταλλευόμενοι την αναταραχή πενήντα άνδρες, με δική τους πρωτοβουλία, άρχισαν να σκαρφαλώνουν στο τείχος στέκοντας ο ένας πάνω στους ώμους του άλλου· μόλις μπήκαν, άνοιξαν την κεντρική πύλη και ύψωσαν την ελληνική σημαία.

Οι Έλληνες άνοιξαν κι άλλες πύλες και ολόκληρος ο στρατός ξεχύθηκε στην πόλη. Η σφαγή που ακολούθησε ήταν φρικτή. «Οι οπλές των αλόγων μου δεν πάτησαν το έδαφος από τα τείχη μέχρι το σαράι», έγραψε αργότερα ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του. Οι Έλληνες σκότωσαν χιλιάδες Οθωμανούς. Το πραγματικό κέρδος για τους επαναστατημένους Έλληνες ήταν 11.000 όπλα, ενώ το ηθικό τους τονώθηκε απροσμέτρητα. 

9. 30 Μαρτίου 1822: Η σφαγή της Χίου

Έλληνες από γειτονικά νησιά είχαν φτάσει στη Χίο και ενθάρρυναν τους Χιώτες να συμμετάσχουν στην εξέγερση. Ελληνικά στρατεύματα από τη Σάμο αποβιβάστηκαν στο νησί και επιτέθηκαν στους Τούρκους στην ακρόπολη της πόλης.

Παρόλο που αρκετοί Χιώτες συμμετείχαν στις εχθροπραξίες, η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού του νησιού δεν ήθελε να συμμετάσχει στην επανάσταση. Ωστόσο, οι Οθωμανοί ηγεμόνες απάντησαν εκδικητικά στη δολοφονία των δικών τους και έστειλαν χιλιάδες στρατιώτες στο νησί που μακέλεψαν τον τόπο: σκότωσαν πάνω από 50.000 κατοίκους! Η σφαγή της Χίου προκάλεσε τη διεθνή κατακραυγή και ευαισθητοποίησε την παγκόσμια κοινή γνώμη.

10. 6 Ιουνίου 1822: Ο Κωνσταντίνος Κανάρης καταστρέφει τουρκική ναυαρχίδα

Στη Χίο, πυρπολικά πλαούμενα, υπό τη διοίκηση του Κωνσταντίνου Κανάρη κατέκαψαν τη ναυαρχίδα του τούρκου ναυάρχου Νασουζαντέ Αλή Πασά (ή Καρά Αλή) ως αντίποινα για τη Σφαγή της Χίου. Ενώ ο Τούρκος ναύαρχος γλεντούσε, ο Κανάρης και οι άνδρες του κατάφεραν να κολλήσουν στη ναυαρχίδα του μπουρλώτο. Η πυριτιδαποθήκη του πλοίου άρπαξε φωτιά, και όλοι οι άνδρες που επέβαιναν σκοτώθηκαν από την έκρηξη. Οι απώλειες των Οθωμανών ήταν περίπου 2.000 άνδρες, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο Καρα Αλής.

11. 26 Ιουλίου 1822: Η μάχη στα Δερβενάκια

Το αποτέλεσμα της νικηφόρας Μάχης στα Δερβενάκια, γνωστή και ως Σφαγή του Δράμαλη, ήταν η καταστροφή σημαντικού μέρους των οθωμανικών δυνάμεων υπό τον στρατηγό Μαχμούτ Πασά Δράμαλη. Κατεβαίνοντας από τη Δράμα στην Πελοπόννησο με 30.000 άνδρες, ο Δράμαλης (Δράμα Αλής) είχε στόχο να ανακαταλάβει την Τριπολιτσά· μπήκε στην Κόρινθο και κινήθηκε προς τον κάμπο της Αργολίδας. Ο Κολοκοτρώνης και οι άνδρες του περίμεναν τη στρατιά του Δράμαλη σε δύο από τα τέσσερα ορεινά περάσματα, που ονομάζονταν Δερβενάκια, μεταξύ Κορίνθου και της κοιλάδας του Άργους. Παγιδευμένοι στα στενά περάσματα, οι Οθωμανοί έπεσαν στην παγίδα των Ελλήνων. Οι Τούρκοι μέτρησαν 2.500 - 3.000 νεκρούς και τραυματίες, ενώ ο Κολοκοτρώνης απέκτησε τη φήμη του μεγάλου στρατηγού.

12. 21 Ιουνίου 1824: Η καταστροφή των Ψαρών

Η Καταστροφή των Ψαρών ήταν μια από τις πιο συγκινητικές τραγωδίες της Ελληνικής Επανάστασης, καθώς οι Οθωμανοί κατέσφαξαν τον άμαχο πληθυσμό του νησιού των Ψαρών. Τότε, ολόκληρος ο πληθυσμός του νησιού ήταν περίπου 7.000· μετά τη σφαγή, δεν ξεπέρασε ποτέ τους 1.000.

13. 20 Μαΐου 1825: Η θυσία του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι

Στις 26 Φεβρουαρίου του 1825, ο αιγυπτιακός στρατός υπό τον Ιμπραήμ Πασά αποβιβάστηκε ανενόχλητος στη Μεθώνη της Πελοποννήσου με 4.000 πεζούς και 400 ιππείς και κατέλαβε το κάστρο της πόλης. Το σχέδιό του ήταν να πάρει πίσω ολόκληρη την Πελοπόννησο. Τις επόμενες μέρες, ο Ιμπραήμ ενισχύθηκε με περισσότερα στρατεύματα και ο συνολικός αριθμός του πεζικού του έφτασε τις 15.000. Στα τέλη Απριλίου είχε καταλάβει τα στρατηγικά κάστρα της Κορώνης και της Πύλου. Στις 20 Μαΐου ο Γρηγόριος Δικαίος, ο ηρωικός Παπαφλέσσας αποφάσισε να σταματήσει ο ίδιος τους Αιγυπτίους. Με δύναμη 3.000 ανδρών ο Παπαφλέσσας βάδισε νότια για να επιτεθεί στον Ιμπραήμ. Ωστόσο, οι μισοί από τους άνδρες του, τον εγκατέλειψαν όταν είδαν τον αιγυπτιακό στρατό να πλησιάζει.

Ο Ιμπραήμ ηγείτο δύναμης πάνω από 6.000 στρατιωτών. Οι Αιγύπτιοι επιτέθηκαν, στο Μανιάκι και οι Έλληνες κράτησαν γενναία τις θέσεις τους αλλά τελικά λύγισαν. Περίπου 1.000 Έλληνες, μεταξύ των οποίων και ο Παπαφλέσσας, έπεσαν νεκροί. Οι θρύλος λέει ότι ο Ιμπραήμ φίλησε το κεφάλι του Παπαφλέσσα και είπε: «Αν όλοι οι Έλληνες ήταν σαν αυτόν, δεν θα αναλάμβανα αυτή την εκστρατεία».

14. 13 Ιουνίου 1825: Η νικηφόρα μάχη στους Μύλους

Η μάχη στους Μύλους, στην Αργολίδα της ήταν μια από τις πιο κρίσιμες, αλλά λιγότερο γνωστές επιτυχίες των Ελλήνων. Στις αρχές Ιουνίου, ο πανίσχυρος στρατός του Ιμπραήμ ανακατέλαβε την Τριπολιτσά και στράφηκε προς το Ναύπλιο, την έδρα της ελληνικής κυβέρνησης.

Ωστόσο, οι ελληνικές δυνάμεις με επικεφαλής τον Ιωάννη Μακρυγιάννη, τον Δημήτριο Υψηλάντη, τον Ανδρέα Μεταξά και τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη, νίκησαν τον αιγυπτιακό στρατό. Αυτή, η πρώτη ελληνική νίκη εναντίον του Ιμπραήμ, έσωσε την πόλη του Ναυπλίου. 

 15. 10 Απριλίου 1826: Η ηρωική έξοδος του Μεσολογγίου

Τον Απρίλιο του 1825, ο Ρεσίντ Μεχμέτ Πασάς έλαβε την ακόλουθη εντολή από τον Σουλτάνο: «Ή πέφτει το Μεσολόγγι ή το κεφάλι σου». Ήταν η τρίτη πολιορκία της πόλης της δυτικής Ελλάδας, μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες. Η κατάληψη της οχυρωμένης πόλης, που περιβαλλόταν από λιμνοθάλασσες, ήταν δύσκολη. Οι γενναίοι οπλαρχηγοί Νότης Μπότσαρης και Κίτσος Τζαβέλλας πρωτοστάτησαν στην άμυνα της πόλης με δυνάμεις 3.000 ανδρών — ανάμεσά τους και αρκετοί φιλέλληνες. Η πολιορκία κράτησε έναν ολόκληρο χρόνο, με τον Ιμπραήμ Πασά να συμμετέχει στην επίθεση μετά τους πρώτους μήνες. Ωστόσο, αυτό που δεν μπόρεσε να πετύχει ο τεράστιος αιγυπτιακός στρατός, επιτεύχθηκε τελικά από την πείνα και τις αρρώστιες.

Οι αμυνόμενοι καπετάνιοι αποφάσισαν να οδηγήσουν τους λιμοκτονούντες πολίτες σε ηρωική έξοδο, ενώ όσοι δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν θα έμεναν και θα υπερασπίζονταν την πόλη μέχρι θανάτου.

Όταν οι Έλληνες βγήκαν από τις πύλες της πόλης δέχτηκαν πυρά από Τούρκους και Αιγύπτιους. Πολλοί πανικοβλήθηκαν και τράπηκαν σε φυγή μέσα στα τείχη ενώ οι οθωμανο-αιγυπτιακές δυνάμεις είχαν ήδη πατήσει την πόλη, σκοτώνοντας, λεηλατώντας και βιάζοντας. Από τους 7.000 ανθρώπους που επιχείρησαν να δραπετεύσουν, μόνο 1.000 έφτασαν σε ασφαλείς τόπους. Οι υπόλοιποι σφαγιάστηκαν ή πουλήθηκαν ως σκλάβοι. Οι Τούρκοι κάρφωσαν 3.000 κομμένα κεφάλια στα τείχη της πόλης. Το αποτρόπαιο γεγονός επηρέασε την τελική απόφαση της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας να επέμβουν στρατιωτικά στη Ναυμαχία του Ναβαρίνο.

16. 24 Νοεμβρίου 1826: Η Μάχη της Αράχωβας

Η Μάχη της Αράχωβας έφερε την υπογραφή του Γεωργίου Καραϊσκάκη, καθιστώντας τον έναν από τους πιο δημοφιλείς ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης. Τα τουρκικά στρατεύματα υπό τη διοίκηση του Μουσταφά Μπέη επρόκειτο να ανακαταλάβουν μεγάλο μέρος της Ρούμελης. Ωστόσο, αφού έλαβε πληροφορίες για τους ελιγμούς του οθωμανικού στρατού, ο Καραϊσκάκης προετοίμασε μια αιφνιδιαστική επίθεση κοντά στην Αράχωβα. Στις 18 Νοεμβρίου, οι 2.000 Οθωμανοί στρατιώτες του Μουσταφάμπεη αποκλείστηκαν στην Αράχωβα από τους Επαναστάτες. Στις 22 Νοεμβρίου, ο Μουσταφάμπεης τραυματίστηκε θανάσιμα και το ηθικό των Οθωμανών έπεσε, καθώς ο κρύος καιρός και οι έντονες βροχοπτώσεις μάστιζαν τους πεινασμένους υπερασπιστές. Το μεσημέρι της 24ης Νοεμβρίου οι Οθωμανοί έκαναν απόπειρα αντεπίθεσης· οι περισσότεροι σκοτώθηκαν. Η νίκη στην Αράχωβα κέρδισε πολύτιμο χρόνο για τους επαναστάτες πριν οι Μεγάλες Δυνάμεις βοηθήσουν ενεργά έναν χρόνο αργότερα.

17. 20 Οκτωβρίου 1827: Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου

Βρετανικά, γαλλικά και ρωσικά πολεμικά πλοία μπήκαν στον κόλπο του Ναβαρίνου στη δυτική ακτή της Πελοποννήσου που βρέχεται από το Ιόνιο Πέλαγος. Μια οθωμανική αρμάδα που, εκτός από τουρκικά πολεμικά πλοία, περιλάμβανε μοίρες από την Αίγυπτο και την Τύνιδα, καταστράφηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις. Ουσιαστικά ολόκληρος ο οθωμανικός στόλος αποδεκατίστηκε, παρά τη γενναιότητα των πληρωμάτων του. Ήταν η τελευταία μεγάλη ναυμαχία στην Ιστορία που διεξήχθη εξ ολοκλήρου με ιστιοφόρα πλοία, αν και τα περισσότερα πλοία πολέμησαν με την άγκυρα ποντισμένη.

Οι συμμαχικές ναυτικές δυνάμεις ουσιαστικά έβαλαν τέλος στα τουρκικά σχέδια για την ανακατάληψη των τμημάτων της Ελλάδας που είχαν χάσει έπειτα από αιώνες κυριαρχίας. 

18. 26 Απριλίου 1828: Η Ρωσία κηρύσσει τον πόλεμο στην Τουρκία

Ο Ρωσοτουρκικός Πόλεμος πυροδοτήθηκε από την Ελληνική Επανάσταση και ξέσπασε όταν ο σουλτάνος Μαχμούτ Β' έκλεισε τα Δαρδανέλια για τα ρωσικά πλοία και ανακάλεσε τη Σύμβαση του Άκκερμαν του 1826. Η τουρκική κίνηση σχετιζόταν με τον Ελληνικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας και το κλείσιμο των Δαρδανελίων ήταν αντίποινα για τη ρωσική συμμετοχή στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Οι Έλληνες πανηγύρισαν τον πόλεμο επειδή τα οθωμανικά στρατεύματα θα εγκατέλειπαν το νεοσύστατο κράτος για να πολεμήσουν τους Ρώσους.

19. 7 Μαΐου 1832: Η Συνθήκη του Λονδίνου ιδρύει το κράτος της Ελλάδας

Με τη Συνθήκη του Λονδίνου, που υπογράφηκε από τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Ρωσία, ιδρύθηκε το νέο ελληνικό κράτος, καθιστώντας τον Όθωνα της Βαυαρίας νέο βασιλιά της Ελλάδας και ορίζοντας την Ελλάδα ως ανεξάρτητο βασίλειο.

20. Τα ντροπιαστικά κεφάλαια της Ιστορίας 

Και φυσικά δεν πρέπει να λησμονούνται οι δυο Εμφύλιοι Πόλεμοι: Οι αιματηρές συγκρούσεις στρατιωτικών και πολιτικών (Α' Εμφύλιος) και Πελοποννήσιων από τη μία πλευρά και Ρουμελιωτών και Νησιωτών από την άλλη (Β' Εμφύλιος), που γύρισαν την Επανάσταση σχεδόν εκεί από όπου άρχισε: στο μηδέν.

Και ασφαλώς δεν πρέπει να ξεχάσουμε τον περίεργο θάνατο του στρατάρχη Καραϊσκάκη, την δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου, τον ρόλο των πολιτικών και τις παρεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, τα δάνεια των ισχυρών και το ποιοι τα καρπώθηκαν, τις έριδες και τις αντιπαλότητες ανάμεσα στους οπλαρχηγούς, το τι επακολούθησε με ξενόφερτους ηγεμόνες και τους Έλληνες ξανά φτωχούς, υποταγμένους και απελπιστικά μόνους.

 Όλα αυτά, συνέθεσαν μωσαϊκό του Νέου Ελληνικού Κράτους που ακόμα πατάει πάνω του η Ιστορία και θαμπώνεται…

 Πηγή:ethnos