Η Γιώτα Κοντογεωργοπούλου παρουσιάζει το «Σσαμπάτ» την Παρασκευή στη Φιλαρμονική και μιλάει στο thebest.gr

Το δεύτερό σου βιβλίο είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. Γιατί στράφηκες σε αυτό το είδος και ποια ήταν πρόκληση;

Είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στο σήμερα, αλλά με ιστορικό φόντο σε ένα από τα σημαντικά παρακλάδια της πλοκής του και με κοινωνικές και ψυχολογικές προεκτάσεις. Πιστεύω ότι όπως η ζωή, έτσι και ένα βιβλίο, πρέπει να τα περιέχει όλα, να χτίζεις δηλαδή μέσα σε αυτό μικρές κοινωνίες. Για αυτό και δεν έκανα ένα κλασικό αστυνομικό βιβλίο, αλλά επέλεξα να το «ανοίξω» σαν είδος, εντάσσοντας σε αυτό και άλλα στοιχεία που συντείνουν στην επιδίωξη της δημιουργίας μιας ευρύτερης εικόνας, χωρίς ωστόσο να χάνεται ούτε στιγμή το νήμα της έντασης, του μυστηρίου και των ανατροπών που συνθέτουν ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. Η πρόκληση βρίσκεται ακριβώς σε αυτή τη διάσταση του μυστηρίου και των ανατροπών.

Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα σου δίνει την αίσθηση ότι βγαίνεις στην επιφάνεια του νερού από το βυθό και παίρνεις ανάσα. Αυτή την πορεία την κάνεις με το μυαλό σου και αν είναι κάτι που τελικά με γοητεύει και με ιντριγκάρει  στο αστυνομικό  μυθιστόρημα, αυτό είναι η δυνατότητα που σου δίνεται να παίξεις με το μυαλό του αναγνώστη, να βρεις τον τρόπο να τον κάνεις συμμέτοχο στην πλοκή και να του χαρίσεις τη συγκίνηση του «μαντεύω», του «υποψιάζομαι» και του «δεν πήγε ο νους μου». Με λίγα λόγια, αδρεναλίνη. Αλλά όχι μόνο αυτό. Αδρεναλίνη με μηνύματα.  Τα οποία μηνύματα περνάνε πιο εύκολα όταν ο αναγνώστης παρακολουθεί με ενδιαφέρον, ίσως και με αγωνία, την πλοκή.

Ποια είναι για σένα τα χαρακτηριστικά ενός καλού αστυνομικού μυθιστορήματος;

Σίγουρα το «να μην πηγαίνει ο νους σου». Το σασπένς και οι ανατροπές. Αυτό είναι το πρώτο.  Αλλά εγώ θεωρώ πιο σημαντικό να δίνεις στον αναγνώστη στοιχεία για να μπορέσει να χτίσει μια δική του ιστορία μέσα στην ιστορία σου. Ψάχνοντας τον ένοχο, μπαίνοντας στη διαδικασία να σκεφτεί ο αναγνώστης γιατί κάποιος του φαίνεται ύποπτος, φτιάχνει επί  της ουσίας  μια δική του ιστορία ή πολλές περισσότερες μέσα στο  κεφάλι του. «Γράφει» δηλαδή άθελά του ένα παράλληλο σενάριο. Αυτό το θεωρώ μαγικό.

Εξίσου σημαντική θεωρώ την ατμόσφαιρα σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. Πρέπει να μπεις στο κάδρο, να κατακτήσεις το χώρο για να μπορέσεις να εντάξεις σε αυτόν τους ήρωες και να είναι αυτοί «τυλιγμένοι» από μυστήριο. Ο τόπος είναι για μένα πολύ σημαντικός παράγοντας.

Πρόκειται για μία αρκετά περίπλοκη ιστορία, ήταν έτοιμη στο μυαλό σου πριν αρχίσεις να γράφεις;

Όχι, δεν γράφω με σχέδιο και δεν κρατάω σημειώσεις. Έχω πάντα για γενική ιδέα στο κεφάλι μου, η οποία στη διαδρομή παίρνει σχήμα, αλλάζει δρόμο, αποκτά πρόσωπο και οδηγεί σε άλλα μονοπάτια από αυτά που έχω κατά νου όταν ξεκινάω. Παρακινδυνευμένο, αλλά δυστυχώς έτσι συμβαίνει. Ακόμη και τα ρεπορτάζ ή τα άρθρα έτσι τα γράφω. Έτσι έγραφα από παιδί. Αν με υποχρεώσεις να ακολουθήσω ένα σχέδιο, πιστεύω ότι θα τα κάνω μαντάρα.

Η ιστορία σου εκτυλίσσεται στα Ιωάννινα. Τι σημαίνει για σένα αυτή η πόλη; Είχες αποφασίσει εξ αρχής ότι θα παρουσιάσεις μία ιστορία με αυτήν ως σκηνικό;

Toν τόπο τον είχα αποφασίσει από την αρχή. Για να είμαι ειλικρινής ο τόπος με βοηθάει πάρα πολύ για να στήσω ιστορίες. Το ίδιο συνέβη και με τα Γιάννενα και με τη Σύρο, διότι στο «Σσαμπάτ» έχουμε και ένα παρακλάδι της ιστορίας που διαδραματίζεται στη Σύρο. Οι τόποι μού «ψιθυρίζουν» ιστορίες και μού «γεννούν» προσωπικότητες. Για παράδειγμα αυτούς τους ήρωες δεν θα μπορούσα να τους φανταστώ σε καμία άλλη πόλη εκτός από τα Γιάννενα. Πιστεύω οι τόποι και οι άνθρωποι είναι σε άμεση αλληλεξάρτηση μεταξύ τους.

Πέραν αυτών, τα Γιάννενα είναι η πόλη στην οποία σπούδασα. Έχει αυτό το βαρύ κλίμα της Ηπείρου και φέρει το άρωμα της μακράς και πολυπολιτισμικής  ιστορίας της. Είναι μια πόλη γεμάτη μυστήριο και εικόνες. Μια πόλη που έχει λίμνη (τι πιο ατμοσφαιρικό). Και μια πόλη- και εδώ είναι ο βασικός λόγος που την επέλεξα για αυτό το βιβλίο-, η οποία είχε εκλέξει για δήμαρχό της έναν Εβραίο, τον Μωυσή Ελισάφ. Αυτή η επιλογή των κατοίκων των Ιωαννίνων, να εκλέξουν τον πρώτο Εβραίο δήμαρχο στην Ελλάδα, μου είχε κεντρίσει την προσοχή όπως και ο ίδιος ο Μωυσής Ελισάφ, αυτός ο ξεχωριστός γιατρός ο οποίος έφυγε από τη ζωή ενώ ήταν εν ενεργεία δήμαρχος.

Μέσα από το βιβλίο μαθαίνουμε τη λέξη «Σσαμπάτ», για πολλούς είναι άγνωστη. Γιατί επέλεξες αυτό τον τίτλο;

Είχα επιλέξει άλλους τίτλους για το βιβλίο αλλά δεν με ικανοποιούσαν και με απασχολούσε πολύ αυτό. Θα γελάσεις, αλλά τον τίτλο «Σσαμπάτ» τον είδα στον ύπνο μου. Ξύπνησα, το σημείωσα και ξανακοιμήθηκα. Είχα βρει τη λέξη που έδενε όλη τη πλοκή.

«Σσαμπάτ» είναι το Σάββατο των Εβραίων. Η έβδομη μέρα κατά την οποία ο Θεός αναπαύεται, η μέρα δηλαδή που ο θεός ξεκουράστηκε από τη δημιουργία του κόσμου. Όταν ήταν Σσαμπάτ οι Εβραίοι στα Γιάννενα διέκοπταν κάθε εργασία. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν άναβαν ποτέ φωτιά. Ακόμη και το μαγκάλι για να ζεσταίνονται, περίμεναν να τους το ανάψει ο χριστιανός γείτονας. Το τελετουργικό ξεκινούσε από την παραμονή το απόγευμα οπότε και σταματούσε κάθε εργασία. Στις εβραϊκές γειτονιές ο τελάλης κάθε Παρασκευή απόγευμα σήμαινε την «Ώρα για Σσαμπάτ». Η μέρα του Σαββάτου ήταν γενικότερα μέρα χαλάρωσης. Βόλτες στη λίμνη και επισκέψεις σε σπίτια ήταν μέσα στο πρόγραμμα.

Ο εκτοπισμός των Εβραίων στα Γιάννενα, στις 25 Μαρτίου του 1944, ανήμερα του Ευαγγελισμού, έγινε ξημερώνοντας Σάββατο, ήταν δηλαδή Σσαμπάτ. Όλα τα σημαντικά γεγονότα και στο σήμερα όμως, στο βιβλίο, γίνονται Σάββατο. Από την άλλη το Σσαμπάτ είναι μια λέξη η οποία γραφόταν με δύο σσ προφανώς προς αποτύπωση στα ελληνικά του sh. Αυτή η γραφή κάνει τη λέξη να λειτουργεί πολύ δυνατά στο μάτι και στο συναίσθημα. Ιδίως όταν συνδυάζεται και με μια φωτογραφία όπως αυτή που επιλέξαμε στο εξώφυλλο.

Οι ιστορικές αναφορές, όπως η ιστορία του εκτοπισμού των Εβραίων των Ιωαννίνων κάνουν την ιστορία ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Τι έρευνα χρειάστηκε να κάνεις; Υπάρχει κάτι που έμαθες και σου προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση;  

Η ιστορία του εκτοπισμού των Εβραίων των Ιωαννίνων δεν είναι τόσο γνωστή όσο αυτή του διωγμού των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Πολλοί δεν την γνώριζαν καν. Ναι, διάβασα για αυτό όπως και για τις συνήθειες των Εβραίων στα Γιάννενα και τον τρόπο ζωής τους. Ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η διαδικασία και σαφέστατα έμαθα πράγματα και μάλιστα πολύ σημαντικά, που αγνοούσα. Διάβασα, είδα ντοκιμαντέρ, αναζήτησα μαρτυρίες επιζώντων. Αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση είναι μια μαρτυρία ότι στη Λάρισα όπου και μεταφέρθηκαν οι Εβραίοι από τα Γιάννενα πριν οδηγηθούν στο Άουσβιτς κάποιοι, που μετέπειτα έζησαν, αναγνώρισαν ανάμεσα στους Γερμανούς τον μετέπειτα Γ.Γ. του ΟΗΕ Κουρτ Βάλντχάιμ. Όπως είναι γνωστό, στα μέσα της δεκαετίας του '80 ήρθαν στο φως καταγγελίες για το κρυφό ναζιστικό παρελθόν του Βάλντχάιμ  την περίοδο 1938-1945, τις οποίες ο ίδιος αρνήθηκε. Μεταξύ άλλων, κατηγορήθηκε ότι διέταξε απελάσεις των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Αλλά όλη η ιστορία με συγκλόνισε. Και ο εκτοπισμός και το τι βρήκαν επιστρέφοντας πίσω όσοι κατάφεραν να επιζήσουν.

Ένας από τους βασικούς χώρους της ιστορίας είναι ένα βιβλιοπωλείο. Τι κρύβεται πίσω από αυτήν  την επιλογή;

Ένας διακαής πόθος. Θα ήθελα να έχω βιβλιοπωλείο. Ένα μικρό γραφικό βιβλιοπωλείο, ακριβώς όπως  αυτό που περιγράφω μέσα στο Σσαμπάτ. Έκανα το όνειρό μου χώρο μυθιστορηματικής δράσης με λίγα λόγια. Άλλωστε τα βιβλία πέραν των άλλων σου δίνουν και αυτή τη δυνατότητα: να ζεις άλλες ζωές και να τις δημιουργείς κιόλας ο ίδιος, αν είσαι ο συγγραφέας.

Ο «Σωτήρης» είναι ο πρώτος ήρωας που γνωρίζει ο αναγνώστης. Πώς εμπνεύστηκες αυτόν τον ήρωα και τι «αγαπάς» περισσότερο σε αυτόν;  

Ο Σωτήρης είναι μακράν ο πιο αγαπημένος μου ήρωας στο Σσαμπάτ. Τον εμπνεύστηκα από ένα πραγματικό πρόσωπο, έναν Πατρινό που μου είχε δώσει μία συνέντευξη, εδώ στο thebest.gr και είχε κάνει πανελλήνια αίσθηση. Ο Σωτήρης έχει φετιχιστική παρενδυσία, ντύνεται δηλαδή με γυναικεία ρούχα, όπως και το πρόσωπο που μου είχε δώσει τη συνέντευξη και το οποίο δυστυχώς δεν βρίσκεται πια κοντά μας. Τον εμπνεύστηκα βέβαια μόνο από το συγκεκριμένο πρόσωπο. Όλος ο χαρακτήρας, η ζωή του, οι καταστάσεις που βιώνει δεν έχουν καμία σχέση με τον άνθρωπο που γνώρισα εδώ και μιλήσαμε. Είναι γεννημένος στη φαντασία μου. Και πιστεύω ότι είναι ο πιο δυνατός και ο πιο ολοκληρωμένος ήρωας, αυτός που βγαίνει μόνος του από το σκοτάδι στο φως με το δικό του τρόπο. Το βιβλίο στο σύνολό του διαπραγματεύεται το θέμα της διαφορετικότητας, των προκαταλήψεων και του ρατσισμού, αλλά και τα τραύματα που καθορίζουν τις ζωές μας. Και φυσικά τον έρωτα. Το μεγαλύτερο «τραύμα». Ο Σωτήρης ζει μέσα  στο κάστρο των Ιωαννίνων με τη θρησκόληπτη μάνα του και στην πόλη τον φωνάζουν «ο Ντυμένος». Η σχέση με τη μάνα του νομίζω ότι είναι από τις πιο δυνατές στιγμές του βιβλίου.

Μέσα στους ήρωες υπάρχει και ο σκύλος σου. η Ίντυ. Είναι μάλιστα το σκυλί του αστυνόμου…

Ναι, το μικρό west highland terrier του αστυνόμου Ίσκου, είναι η φοβερή Ίντυ, ο σκύλος μου. Έχει ακριβώς τον ίδιο χαρακτήρα με αυτό που διαβάζετε.  Μου κρατούσε τόση συντροφιά τις μοναχικές ώρες της γραφής που αισθάνθηκα την ανάγκη να της δώσω ρόλο. Μαζί το καταφέραμε. Εγώ στο πληκτρολόγιο και αυτή δίπλα, στα πόδια μου, αμετακίνητη. Ε της άξιζε.

Ο έρωτας ποιο ρόλο παίζει στο βιβλίο;

Ακριβώς τον ίδιο που παίζει και στη ζωή. Κινεί, επί της ουσίας, τα πάντα. Συνήθως χωρίς καν να το αντιλαμβάνεσαι.

Ποια ήταν η πρώτη σκέψη αφού μπήκε η τελευταία τελεία στο βιβλίο;

«Θα αγαπηθεί;» Αυτή είναι η σκέψη όταν παραδίδεις κάτι στο οποίο επενδύεις ένα κομμάτι του εαυτού σου και της σκέψης σου.

Και στο πρακτικό σκέλος, «θα βρει εκδοτικό;» Γιατί αν δεν εκδοθεί, πώς θα αγαπηθεί;  Ήθελα να αλλάξω εκδοτικό οίκο και ήμουνα πολύ τυχερή που εντάχθηκα στην οικογένεια των Bell. To πανηγύρισα δεόντως το «ναι» του Χάρη Νικολακάκη, του εκδότη. Περίπου σαν παιδί, μιας και ήρθε λίγες ημέρες πριν τα Χριστούγεννα.

Το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει κάτι παραπάνω από ένα μήνα ωστόσο βρίσκεται αρκετά ψηλά στις προτιμήσεις των αναγνωστών. Είναι κινητήριος δύναμη αυτό για τη συνέχεια;

Σαφέστατα. Για τους αναγνώστες γράφουμε. Για να επικοινωνούμε.  Αν δεν υπάρχουν αναγνώστες δεν υπάρχει και λόγος για βιβλίο. Δεν σου δίνει απλά δύναμη η ανταπόκριση, σου δίνει φτερά.

Γενικότερα ποια είναι η σχέση που αναπτύσσεις με τους αναγνώστες;  Πώς λειτουργούν τα σχόλιά τους;

Τα βιβλία σου χαρίζουν νέους φίλους. Ανθρώπους που δεν γνωρίζεις και που ο μόνος συνδετικός κρίκος εν αρχή είναι αυτό που εσύ γράφεις και αυτοί διαβάζουν. Από εκεί και πέρα μέσα από το βιβλίο «χτίζονται» πολλές και πολύ όμορφες σχέσεις. Εγώ τους αγαπώ πολύ τους αναγνώστες. Και περιμένω πώς και πώς να μου πουν κάθε φορά τη γνώμη τους. Συχνά μάλιστα σχολιάζοντας, μου δίνουν και ιδέες να ξέρεις.

Υπάρχει ήδη η ιδέα για την επόμενη ιστορία σου;

Ναι, έχω ξεκινήσει να γράφω το επόμενο. Η ιδέα βρίσκεται ήδη στο χαρτί. Το πώς θα εξελιχθεί, θα το μάθουμε στην πορεία.

Τι κρύβει "Το Υπόγειο", το βιβλιοπωλείο που στεγάζεται σε ένα παλιό εβραϊκό σπίτι στο κάστρο των Ιωαννίνων;
Ποιο θαμμένο μυστικό συνδέει την παρέα των θαμώνων του;
Ποια σχέση έχουν όλα αυτά με την εξαφάνιση μιας μεταπτυχιακής φοιτήτριας από τη Σύρο, τη δολοφονία μιας νεαρής γυναίκας μέσα στο κάστρο και το πτώμα που επιπλέει στη λίμνη με μια ζώνη δεμένη στο λαιμό;
Τι αποσιωπούν ο κουκλοποιός με τα γυναικεία ρούχα που όλοι φωνάζουν "Ντυμένο" και ο "Θεός" που υποδύεται τον τιμωρό;
Λίγες μέρες πριν από τα Χριστούγεννα και ενώ η πόλη υποχωρεί στο εορταστικό φολκλόρ, με το χιόνι να επιμένει και την ομίχλη να σκεπάζει τα πάντα, άνθρωποι με διαφορετικές ζωές και αφετηρίες, έχοντας ο ένας άγνοια για την πραγματική ταυτότητα του άλλου, καταλήγουν κομμάτια του ίδιου παζλ.
Αν σκάψεις την ομίχλη, θα φτάσεις σε μια ιστορία παλιά. Μια ιστορία "σφηνωμένη" στην καρδιά της πόλης.
Ένα Σσαμπάτ που κανείς δεν ξέχασε.
Και ίσως γι' αυτό όλα να συμβαίνουν ξανά ημέρα Σάββατο.
Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται.
Η πρώτη του χρόνου ξημερώνει με άγριο φως. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Ειδήσεις Τώρα

XMAS GALA Πολυφωνική: Το πρόγραμμα του Χριστουγεννιάτικου κονσέρτου 2023

Η Μεγκ Ράιαν επιστρέφει με μία νέα ρομαντική κομεντί, το φιλμ "Τι Συνέβη Μετά..." - Από 14/12 στις Ελληνικές αίθουσες

Πάτρα: Μουσικό live με την Μαρίνα Σπανού και την μπάντα της