Άσπρα Σπίτια: Η άγνωστη ιστορία του οικισμού στη Βοιωτία

Τα Άσπρα Σπίτια βρίσκονται στο νομό Βοιωτίας, στο βόρειο τμήμα της Παραλίας Διστόμου του Δήμου Διστόμου – Αράχοβας – Αντίκυρας.

Ποια είναι, όμως, η ιστορία του συνοικισμού και γιατί επελέγη το συγκεκριμένο σημείο για την ανέγερση κατοικιών;

Ο συνοικισμός Άσπρα Σπίτια της Παραλίας Διστόμου κτίσθηκε από την γαλλική εταιρεία «Πεσινέ» (Pechiney), όταν αυτή αποφάσισε την δημιουργία εργοστασίου παραγωγής αλουμινίου στη θέση Αϊλουκαΐτικο ή Σιδηροκαφκιό στην κοιλάδα του αρχαίου Φωκικού Μεδεώνα, περιοχή σήμερα της μονής του Οσίου Λουκά στη βόρεια ακτή του Κορινθιακού κόλπου (το σημερινό εργοστάσιο της εταιρείας Αλουμίνιον της Ελλάδος Β.Ε.Α.Ε.), με στόχο την εκμετάλλευση των παρακειμένων κοιτασμάτων βωξίτη.

 Ο σχεδιασμός της πρωτότυπης μικρής πολιτείας ανατέθηκε στον αρχιτέκτονα και περίφημο πολεοδόμο Κωνσταντίνο Δοξιάδη (1965), ο οποίος έκτισε τον συγκεκριμένο οικισμό αποκλειστικά για το προσωπικό της εταιρίας «Αλουμίνιο της Ελλάδος», με αναγκαστική απαλλοτρίωση των Διστομίτικων περιουσιών στις αρχές της δεκαετίας του ’60.

Σύμφωνα με την άποψη των αρχιτεκτόνων ο χαρακτήρας της πόλης έπρεπε να θυμίζει έναν οικισμό που αναπτύχθηκε φυσιολογικά μέσα στο τοπίο και την παράδοση των κατοίκων του και με ένα απλό αρχιτεκτονικό ρυθμό.

 Πρότυπα του οικισμού αυτού στάθηκαν διάφορα οικιστικά σχέδια από άλλες χώρες, επίσης επιμελημένα από το γραφείο Δοξιάδη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος σχεδιασμού της περιμέτρου των Άσπρων Σπιτιών, δεδομένου ότι σχηματίζει ένα λατινικό «L» με το κάτω μέρος του να συνορεύει με τη θάλασσα.

Ο οικισμός κατασκευάσθηκε στη θέση Διστομίτικα ή Παραλία Διστόμου, όπου είχε αναπτυχθεί ήδη οικισμός, αλλά μεταφέρθηκε στην θέση Περιστερά μετά την κατεδάφιση των υπαρχουσών οικιών για τις ανάγκες κατασκευής του νέου οικισμού.

Η επωνυμία Άσπρα Σπίτια οφείλεται στο γειτονικό χωριό Αντίκυρα, το οποίο λεγόταν έτσι, πριν μετονομασθεί επίσημα σε Αντίκυρα το 1918. Σκοπός ήταν η στέγαση των εργαζομένων στις μονάδες παραγωγής και διοίκησης του εργοστασίου. Κατασκευάσθηκαν, επίσης, κτήρια για την στέγαση σχολείων και μικρών καταστημάτων, ενώ στον όρμο των Αγίων Θεοδώρων κατασκευάσθηκε ένα μικρό λιμάνι για τις μεταφορές και ένα ιατρείο, αρκετά καλά εξοπλισμένο, για την παροχή των απαραίτητων πρώτων βοηθειών.

Αργότερα, δύο ακόμη επεκτάσεις τού οικισμού υπό την επίβλεψη των αρχιτεκτόνων Μ. Φωτιάδη, Χ. Λεμπέση και Π. Μασουρίδη, εξέλιξαν τη μορφή της κοινότητας που αποτελείται σήμερα από 1.072 κατοικίες, 30 καταστήματα και κτίρια κοινής ωφέλειας.

Πλέον, τα Άσπρα Σπίτια είναι μια σύγχρονη κωμόπολη 3.000 περίπου κατοίκων που αναβαθμίζει διαρκώς τις υποδομές της και συνεχίζει να προσφέρει το ίδιο υψηλό βιοτικό επίπεδο. Σχολεία όλων των βαθμίδων, υπηρεσίες, εμπορικά καταστήματα, πλατείες, πολιτιστικές και αθλητικές εγκαταστάσεις, χώροι πρασίνου δίνουν στην πόλη έντονα κοινωνικό χαρακτήρα και εξασφαλίζουν μια πλούσια πολιτιστική και αθλητική δράση.

Διαθέτει εκτεταμένο ασφαλτοστρωμένο και πλακοστρωμένο δίκτυο οδών. Οι δρόμοι παίρνουν τα ονόματά τους από τους ήρωες της μυθολογίας και της ιστορίας της Ελλάδας. Υπάρχουν, επίσης, δρόμοι με ονόματα συγγραφέων, ενώ τα συγκροτήματα διαμερισμάτων έχουν ονόματα βουνών, νησιών και πόλεων της Πελοποννήσου όπως και της Μακεδονίας. Τέλος, ο συνοικισμός συνδέεται οδικά με την Αντίκυρα (2 χλμ.) και το Δίστομο (9 χλμ.).