Πώς οι κατσαρίδες «κατέκτησαν» τον κόσμο

Εισβολέας μερικών εκατοστών, με έξι πόδια, κεραίες, σε καφετίζον ή μαυριδερό χρώμα, ακατάβλητος στις επιθέσεις εξουδετέρωσης, ανίκητος στον θάνατο. 

Οι κατσαρίδες θεωρούνται «ειδήμονες επιβίωσης» εσωτερικών χώρων. Ομως, δεν ξεκίνησαν έτσι. 

 
Νέα έρευνα, με άξονα τη γενετική, χαρτογραφεί την εξάπλωση των κατσαρίδων στον πλανήτη, από την ταπεινή εμφάνισή τους στη νοτιοανατολική Ασία έως τη διασπορά τους σε Ευρώπη και τελικά την παγκόσμια… κυριαρχία τους. 

Τα ευρήματα, που καλύπτουν χιλιετίες ιστορίας, υποδεικνύουν πως το έντομο ενδέχεται να «ταξίδεψε» την υφήλιο κάνοντας… ωτοστόπ στους ανθρώπους.

«Δεν είναι απλώς μια ιστορία εντόμων. Είναι μια ιστορία εντόμων και ανθρώπων» εξηγεί ο Στίβεν Ρίτσαρντς, επίκουρος καθηγητής στο Baylor College of Medicine που μελετά τα γονίδια των εντόμων. 

Οι ερευνητές μελέτησαν τα γονίδια τουλάχιστον 280 κατσαρίδων από 17 χώρες και έξι ηπείρους.

Επιβεβαίωσαν πως η γερμανική κατσαρίδα (σ.σ. Blattella germanica, είδος που παρά την ονομασία του βρίσκεται παντού στον κόσμο, πλην της Ανταρκτικής, και θεωρείται το πιο κοινό μεταξύ των 4.600 ειδών παγκοσμίως) στην πραγματικότητα προέρχεται από τη νοτιοανατολική Ασία, με… μακρινό πρόγονο την ασιατική κατσαρίδα, πριν από περίπου 2.100 χρόνια.

Οι επιστήμονες υπέθεταν εδώ και καιρό πως η γερμανική κατσαρίδα έλκει την καταγωγή της από την Ασία, όπου ζουν ακόμη παρόμοια είδη.

Σύμφωνα με την έρευνα που δημοσιεύτηκε τη Δευτέρα στο επιστημονικό περιοδικό Ρroceedings of the National Academy of Sciences, οι κατσαρίδες στη συνέχεια «κατέκτησαν» τον κόσμο μέσω δύο βασικών οδών.

Αρχικά, ταξίδεψαν δυτικά στη Μέση Ανατολή περίπου 1.200 χρόνια πριν, πιθανότατα μεταφερόμενες από το εμπόριο και τις μετακινήσεις στρατιωτών ισλαμικών χαλιφάτων.

Και στη συνέχεια έφτασαν στην Ευρώπη, πριν από περίπου 270 χρόνια, μέσω των εμπορικών διαδρομών της Ολλανδικής και της Βρετανικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών. 

«Είναι ένα όμορφο παράδειγμα της σχέσης μεταξύ των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, του εμπορίου, των πολέμων, του αποικισμού και της εξάπλωσης ενός καλά προσαρμοσμένου οικιακού παρασίτου», σημειώνει ο συν-συγγραφέας της μελέτης Κόμπι Σαλ, αστικός εντομολόγος και ειδικός σε θέματα κατσαρίδων στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας.

Για παράδειγμα, οι γερμανικές κατσαρίδες στη Σιγκαπούρη έχουν στην πραγματικότητα πιο στενή συγγένεια με τις «ξαδέλφες» τους στις ΗΠΑ συγκριτικά με άλλους πληθυσμούς γερμανικών κατσαρίδων στη γειτονική Ινδονησία.

Κι αυτό συμβαίνει, σύμφωνα με τους επιστήμονες, πιθανότατα επειδή οι ΗΠΑ είχαν ιστορικά περισσότερους εμπορικούς δεσμούς με τη Σιγκαπούρη και την Αυστραλία από ό,τι με την Ινδονησία.

Αργότερα, ανακαλύψεις όπως η ατμομηχανή και οι εσωτερικές υδραυλικές εγκαταστάσεις πιθανότατα βοήθησαν τα έντομα να εξαπλωθούν ραγδαία, αλλά και να βρουν πρόσφορο περιβάλλον ζωής και αναπαραγωγής. 

«Η γερμανική κατσαρίδα δεν μπορεί καν να πετάξει», λέει ο Qian Tang, εξελικτικός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. «Κάνουν ωτοστόπ με όχημα τους ανθρώπους ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο».

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι σύγχρονες κατσαρίδες είναι εξαιρετικά δύσκολο να εξουδετερωθούν καθώς εξελίσσονται ταχύτατα, ώστε να αντιστέκονται στα φυτοφάρμακα.

 
Πηγή: Associated Press/National Geographic 

kathimerini.gr