Φύλαρχοι, πουλιά, πέτρες και φασόλια: Τα μυστήρια ονόματα των νομισμάτων!

To γνωρίζετε ότι υπάρχει νόμισμα χώρας που πήρε το όνομά του από ένα φασόλι; Κι ένα άλλο από την ανατολή του ηλίου; Κι ένα τρίτο από ένα εξωτικό σπάνιο πουλί; Κι ένα τέταρτο από την απλή… βροχή;

Η ιστορία των νομισμάτων είναι ούτως ή άλλως συναρπαστική. Αν επικεντρωθούμε στην ονομασία τους, θα ανακαλύψουμε πολλές άγνωστες και ενδιαφέρουσες στιγμές. Μπορεί στον κόσμο τα περισσότερα χαρτονομίσματα να είναι λίρες, φράγκα, δολάρια, ρουπίες, ρεάλια και δηνάρια, ωστόσο υπάρχουν και κράτη που υιοθέτησαν πολύ πιο παράξενα ονόματα για το εθνικό τους νόμισμα.

Βεβαίως ακόμα και τα εξωτικά ονόματα, κυρίως από χώρες της Ασίας, που δεν ακολουθούν την πεπατημένη των ονομάτων που αναφέραμε πιο πριν, έχουν κάποια σχέση είτε με τοπική μονάδα βάρους, είτε με μια λέξη που συμβόλιζε κάτι πολύτιμο στην τοπική γλώσσα. Υπάρχουν, όμως, και οι απόλυτες εξαιρέσεις: Νομίσματα που πήραν το όνομά τους από φυλάρχους, κατακτητές, πουλιά, λαούς ολόκληρους, πόλεις και βουνά!

Πούλα: Μια από τις πιο γνωστές ιστορίες που κυκλοφορούν για τα ονόματα των νομισμάτων αφορά αυτό της Μποτσουάνα. Το «πούλα» σημαίνει… βροχή στην τοπική γλώσσα των Τσουάνα και προφανώς είναι ό,τι πιο πολύτιμο γι’ αυτούς. Στην έρημο Καλαχάρι, που καλύπτει το 70% της χώρας (είναι τετραπλάσια από την Ελλάδα και παραπάνω) η βροχή είναι κάτι σπάνιο.

Λότι: Στο κοντινό βασίλειο του Λεσότο, μια χώρα σχεδόν στρογγυλή, περικυκλωμένη από τη Νότια Αφρική και με έκταση σχεδόν 1/4 της Ελλάδας, φρόντισαν να δώσουν στο νόμισμά τους το όνομα του σημαντικότερου εμβλήματος της χώρας. Λότι σημαίνει «βουνό» στη γλώσσα Σόθο και περιγράφει τους ορεινούς όγκους, γύρω από τους οποίους βρίσκεται η χώρα και είναι οι ψηλότεροι σ’ ολόκληρο το νότιο άκρο της Αφρικής.

Λιλανγκένι: Στο άλλο μικρούλι βασίλειο στο νότο της Αφρικής, το Εσουατίνι (το οποίο μέχρι πριν λίγα χρόνια λεγόταν Σουαζιλάνδη), οι κάτοικοι τιμούν τους προγόνους τους και το αποδεικνύουν. Το νόμισμα λέγεται λιλανγκένι και παίρνει το όνομά του από τη φυλή Εμαλανγκένι, τους πρόγονους των Σβάζι, που είναι η κυρίαρχη φυλή στη χώρα.

Κολόν: Αυτό είναι εύκολο, αν και… παράξενο. Μεταφερόμαστε στην Κόστα Ρίκα, στην κεντρική Αμερική, όπου οι ηγέτες αποφάσισαν ήδη από το 1896 να ονομάσουν το νόμισμά τους κολόν. Από το όνομα του Χριστόφορου Κολόμβου (Κριστομπάλ Κολόν στα ισπανικά), ο οποίος όχι μόνο ανακάλυψε την περιοχή σ’ ένα από τα ταξίδια του το 1503, αλλά και της έδωσε το όνομα «πλούσια ακτή», που το’ χει ακόμα. Ο Κολόμβος ανάμεσα στα άλλα κράτη της Αμερικής θεωρείται βάρβαρος και ανελέητος κατακτητής που κατέστρεψε τους γηγενείς πολιτισμούς, αλλά προφανώς δεν έχουν όλοι την ίδια γνώμη.

Κόρντομπα: Κι αν είναι παράξενο για την Κόστα Ρίκα, τι να πει κανείς για τη Νικαράγουα, λίγο πιο βόρεια. Το όνομά κόρντομπα για το νόμισμά της το θέσπισε από το όνομα του Ισπανού κατακτητή της περιοχής, Φρανσίσκο Χερνάντεζ ντε Κόρντομπα, ο οποίος ήταν αυτός που ίδρυσε τις δύο μεγάλες αποικιακές πόλεις της χώρας, τη Γρανάδα και τη Λεόν. Παράξενο, δεδομένου ότι το όνομα της χώρας (Νικαράγουα) προέρχεται από έναν τοπικό φύλαρχο και επαναστάτη, τον Νικαράο.

Μπαλμπόα:  Τρίτο και… φαρμακερό κράτος που θυμάται τον κατακτητή του με το όνομα του νομίσματος είναι ο Παναμάς. Το νόμισμα ονομάζεται μπαλμπόα, από τον Βάσκο Νούνιεζ ντε Μπαλμπόα, ο οποίος ήταν ο πρώτος στην ιστορία που ολοκλήρωσε τη διαδρομή από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό Ωκεανό. Δηλαδή έκανε το δρομολόγιο που κάνουν πια δεκάδες πλοία καθημερινά μέσω της διώρυγας.

Λεμπίρα: Όσο πάμε πιο βόρεια, πάντως, στην Κεντρική Αμερική τόσο εξασθενεί η ανάμνηση των κονκισταδόρες. Στην Ονδούρα, για παράδειγμα, πήγαν στο αντίθετο άκρο. Το νόμισμα από το 1931 ονομάζεται λεμπίρα, από το όνομα του φύλαρχου του τοπικού λαού Λένκα, ο οποίος σύμφωνα με το θρύλο ξεκίνησε την αντίσταση κατά των Ισπανών τον 16ο αιώνα.

Κετζάλ: Στη Γουατεμάλα, το πιο βόρειο από τα κράτη της κεντρικής Αμερικής, το τοπικό νόμισμα είναι το κετζάλ. Πρόκειται για το εθνικό πουλί της χώρας, που εμφανίζεται και στη σημαία της. Το 2025 συμπληρώνει 100 χρόνια κυκλοφορίας. Υπάρχει, πάντως, και σύνδεση με την ιστορία: Οι Μάγιας, ο πανάρχαιος αυτός λαός, συνήθιζαν να μαζεύουν τα φτερά της ουράς αυτού του όμορφου εξωτικού πουλιού και τα χρησιμοποιούσαν σαν νόμισμα, πριν φτάσουν οι Ισπανοί.

Βατού: Στην περιοχή της Ωκεανίας έχουν περίεργες απόψεις σχετικά με τα νομίσματα. Στο νησιώτικο κράτος του Βανουάτου π.χ. το νόμισμα είναι το βατού, από την παλαιότερη ρίζα των τοπικών γλωσσών που σημαίνει «πέτρα»! Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, οι πέτρες δεν… ευδοκιμούν πολύ σ’ αυτή την περιοχή.

Παάνγκα: Στο επίσης νησιώτικο κράτος της Τόνγκα το νόμισμα είναι το παάνγκα, που συμβολίζει ένα είδος… φασολιού. Πρόκειται για μια ποικιλία που τη λένε «Φασόλι του Αγίου Θώμα» και έφτασε στο νησί από ένα ρεσάλτο των ντόπιων σ’ ένα γαλλικό πλοίο. Το φύτεψαν κατά λάθος και άνθισε, αλλά για αρκετά χρόνια δεν το κατανάλωναν σαν τροφή, επειδή είχε σκληρό εξωτερικό περίβλημα.

Νάφκα: Επιστρέφουμε στην Αφρική και στο βορειοανατολικό της άκρο, την Ερυθραία. H περιοχή ήταν κομμάτι της Αιθιοπίας μέχρι την ανεξαρτησία της το 1991 και χρησιμοποιούσε, βέβαια, το μπιρ, το νόμισμα της Αιθιοπίας. Το 1997 ο πρόεδρος-δικτάτορας Ισάιας Αφουέρκι (ο οποίος βρίσκεται ακόμα στο τιμόνι) θεσμοθέτησε το νάφκα. Είναι το όνομα της πόλης, στην οποία σημειώθηκε η πρώτη μεγάλη νίκη των ανταρτών κατά του αιθιοπικού στρατού, που άνοιξε το δρόμο στην ανεξαρτησία.

Κουάτσα: Πιο νότια στην Αφρική βρίσκουμε αυτή την ονομασία για νόμισμα σε τρεις γειτονικές χώρες, το Μαλάουι, τη Ζάμπια και την Αγκόλα (όπου προφέρεται κουάντζα). Το όνομά του το πήρε από την λέξη «ανατολή» που είναι κοινή στις γλώσσες των λαών της περιοχής.

Ο ανατέλλων ήλιος συμβολίζει την αισιοδοξία, βέβαια, και την οικονομική ευμάρεια. Στην Αγκόλα ο ποταμός Κουάντζα, από τον οποίο προήλθε η ονομασία του νομίσματος, βρίσκεται στα νοτιοανατολικά της χώρας, από εκεί που βγαίνει ο ήλιος για τους περισσότερους.

* Του Αργύρη Παγαρτάνη