Η Πάτρα και οι μεγάλοι Μαραθώνιοι της Αθήνας- Όλα τα μετάλλια

Μεταξύ των 72ων και 73ων Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας (492-488 π.Χ.) έγινε μια από τις μεγαλύτερες μάχες της ιστορίας.

Ο Μιλτιάδης, επικεφαλής των Αθηναίων και των Πλαταιέων συνέτριψε τους Πέρσες του Δάτη και του Αρταφέρνη σε μια μάχη στο Μαραθώνα, που, σύμφωνα με τους σύγχρονους ιστορικούς και μελετητές, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες στιγμές στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Περίπου 2.200 χρόνια αργότερα, ο Πιερ ντε Κουμπερτέν και ο Δημήτριος Βικέλας σκέφτηκαν και μεθόδευσαν τη διεξαγωγή εκ νέου των Αγώνων που είχαν καταργηθεί το 393 μ.Χ. από τον Θεοδόσιο τον Α’, που μάλιστα ονομάστηκε και Μέγας…

Ο επίσης Γάλλος φιλόλογος Μισέλ Μπρεάλ, έπεισε το φίλο του Κουμπερτέν να  συμπεριλάβει στο πρόγραμμα των Α’ Σύγχρονων Αγώνων το Μαραθώνιο, σε ανάμνηση της μάχης του Μαραθώνα και κυρίως του οπλίτη που εστάλη να αναφωνήσει το «νενικήκαμεν».

Έτσι, λοιπόν, ξεκίνησε να γράφεται η ιστορία του δημοφιλούς και επίπονου αγωνίσματος που μαγεύει εκατομμύρια δρομέων, αλλά και φιλάθλων ανά την υφήλιο.

Οι Μαραθώνιοι-σταθμοί της Αθήνας

Η πρώτη κούρσα έγινε στις 10 Μαρτίου 1896, κατά τη διάρκεια των Α’ Πανελληνίων Αγώνων Στίβου. Αποτελούσε πρόκριση για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Κέρδισε τον αγώνα ο Χαρίλαος Βασιλάκος με 3 ώρες και 18 λεπτά. Ο Σπύρος Λούης αγωνίστηκε στoν δοκιμαστικό μαραθώνιο της 24 Μαρτίου, όπου βγήκε 5ος με επίδοση 3.18.27. Ωστόσο, οι μεθοδεύσεις της εποχής τον ήθελαν στον αγώνα που έγινε μόλις 19 μέρες μετά, στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων.

Ο 23χρονος νερουλάς απ το Μαρούσι κέρδισε την κούρσα των 40 χλμ. τότε στο κακοτράχαλο χωμάτινο έδαφος με 2:58.50. Ο Βασιλάκος, νικητής του Πανελλήνιου Πρωταθλήματος, ακολούθησε με 3:03.03, 15 λεπτά πιο γρήγορος από την προ ολίγον μόλις ημερών κούρσα του. Ο Ούγγρος Γκούλα Κέλνερ ήταν τρίτος 3:06.35, κερδίζοντας την ένσταση από τον Σπύρο Μπελόκα που έφτασε τρίτος στο στάδιο.

Στο πλαίσιο της Μεσοολυμπιάδας που έγινε το 1906, πήραν εκκίνηση 53 δρομείς από 16 χώρες. Νικητής ήταν ο Καναδός Μπιλ Σέρινγκ με 2:51.23.6, ακολουθούμενος απ τον Σουηδό Τζον Σβένμπουργκ (2:58.20.8) και τον Αμερικανό Γουίλιαμ Φρανκ (3:00.46.8).

Καλύτερος Ελληνας ήταν ο Γιάννης Αλεπούς, που τερμάτισε 5ος με χρόνο 3:09.25.4, ενώ πολύ κοντά του βρέθηκε ο Κώστας Καρβελάς, 7ος με χρόνο 3:15.54.0.

Από τη διεθνή κούρσα της Μεσοολυμπιάδας μεσολάβησαν 49 χρόνια για να γίνει και πάλι μία αντίστοιχη διεθνής διοργάνωση, στην κλασική πια διαδρομή. Ηταν το 1955, όταν έγινε ο πρώτος διεθνής μαραθώνιος της Αθήνας, στις 2 Οκτωβρίου. Ο αγώνας έγινε με τη συμμετοχή 21 αθλητών (12 Έλληνες, 4 Αιγύπτιοι, 2 Γιουγκοσλάβοι και από ένας Ιταλός, Γερμανός και Φινλανδός).

Η απόφαση για διεθνή μαραθώνιο προϋπήρξε από το 1938, εντούτοις τα γεγονότα που οδηγούσαν προς παγκόσμιο πόλεμο δεν επέτρεψαν την υλοποίησή της παρά 17 χρόνια αργότερα.

Το 1955, λοιπόν, νικητής στον Α’ Διεθνή Μαραθώνιο ήταν ο Φινλανδός Βέικο Κάρβονεν με 2:27:30. Τον ακολούθησαν στον τερματισμό δύο Αιγύπτιοι, οι Αμτουλκερίμ (2:39.02) και Χαμέντ (2:39.04), ενώ από ελληνικής πλευράς καλύτερος ήταν ο Δημήτρης Δερβένης 2:57.11 που τερμάτισε 9ος.

Το 1969 ήταν να γίνουν οι Πανευρωπαϊκοί Αγώνες στίβου στο Καραϊσκάκη και στις 6 Απριλίου της ίδιας χρονιάς διεξήχθη μια σημαντική κούρσα στη λογική του τεστ ιβέντ για το μαραθώνιο. Η κούρσα αυτή συγκέντρωσε την παγκόσμια ελίτ του μαραθωνίου και θεωρείται ενδεχομένως η κορυφαία της κλασικής διαδρομής. Παρόντες στην εκκίνηση ήταν οι αθλητές της πρώτης πεντάδας των Ολυμπιακών Αγώνων του 1968 στο Μεξικό.

Αυτοί ήταν ο χρυσός στο Μεξικό, Αιθίοπας Μάμο Γουόλντε, ο αργυρός Ολυμπιονίκης, Κένζι Κιμιχάρα από την Ιαπωνία, ο χάλκινος Μάικ Ράιν από τη Νέα Ζηλανδία, ο γνωστός μας στην Ελλάδα εκείνη τη δεκαετία, Τούρκος Ισμαϊλ Ακσάι (4ος στο Μεξικό), αλλά και ο πέμπτος, γνωστός και μη εξαιρετέος, Βρετανός Μπιλ Άντκοκς που κέρδισε μάλιστα με 2:11.07 – ρεκόρ διαδρομής που άντεξε 35 χρόνια, για να πέσει οριακά στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.

Πανελλήνιο ρεκόρ έκανε τότε ο Δημήτρης Βούρος με 2:23.33 και κατετάγη 9ος.

Στην κούρσα του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος νικητής αναδείχθηκε ο Βρετανός Ρον Χιλ με 2:16.47 ξεπερνώντας στο τέλος τον σπουδαίο Βέλγο Γκαστόν Ρούλαντς (2:17.22), έναν αθλητή με ευρωπαϊκές και Ολυμπιακές διακρίσεις κυρίως στα στιπλ, αλλά και στο πεντάρι και το δεκάρι. Το χάλκινο μετάλλιο πήγε επίσης στη Βρετανία μέσω του Τζιμ Αλντέρ, που κάλυψε την απόσταση σε 2:19.05.

Aπό ελληνικής πλευράς ο Βούρος και ο Γιώργος Φακιολάς δεν ολοκλήρωσαν την προσπάθεια, ενώ ο Νίκος Αυλακιώτης τερμάτισε 24ος με 2:47.53.8.

Δεκατρία χρόνια μετά το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του 1969, η πρωτεύτουσα φιλοξένησε και πάλι τη διοργάνωση. Στις 12 Σεπτεμβρίου έγινε η κούρσα του μαραθωνίου, ενώ για πρώτη φορά συμπεριελήφθη στο πρόγραμμα και η κούρσα των γυναικών. 

Τα μεγάλα ονόματα-φαβορί που δέσποζαν ήταν οι Λάουρα Φόλι (Ιταλία), Ρόζα Μότα (Πορτογαλία), Ίνγκριντ Κρίστιανσεν (Νορβηγία) και Καρολίνα Σάμπο (Ουγγαρία).

Τελικά, το νήμα του τερματισμού έκοψε η Ρόζα Μότα με 2:36:03, για να την πλαισιώσουν στο βάθρο η Φόλι με 2:36:28 και η Κρίστιανσεν με 2:36:38. Όπως φαίνεται και από τους χρόνους, όλα κρίθηκαν στα τελευταία μέτρα…

Κάτι αντίστοιχο έγινε και στους άνδρες, με τον τέταρτο να απέχει ελάχιστα από οπό τον πρώτο. Θεωρήθηκε έκπληξη η νίκη του Ολλανδού Τζέραρντ Νάιμπουρ 2:15:16, ενώ 2ος ήταν ο Βέλγος Αρμάν Παρμεντιέ 2:15:51 και τρίτος ο συμπατριώτης του Κάρελ Λίσμοντ (2:16:04), ενώ μάταιη ήταν η προσπάθεια για βάθρο του 4ου, Φινλανδού Πέτρι Τιάινεν (2:16:27).

Ο Ολυμπιονίκης του ’76 και του ’80, Ανατολικογερμανός Βαλντεμάρ Τσιερπίνσκι ήταν 6ος με 2:17:50, ενώ οι Βέλγοι έδειξαν μια εμμονή στα αργυρά μετάλλια στους Πανευρωπαϊκούς της Αθήνας…

Στον αγώνα αυτόν ο Μιχάλης Κούσης με 2:26.22 ήταν 20ος, ο Φάνης Τσιμιγκάτος 25ος με 2:35.41, ενώ ο Κυριάκος Λαζαρίδης δεν ολοκλήρωσε την προσπάθειά του.

Το 1995 έγινε το παγκόσμιο κύπελλο μαραθωνίου δρόμου και η διεθνής ομοσπονδία έδωσε τη διοργάνωση στη χώρα μας, ένα τεστ ιβέντ, κατά κάποιον τρόπο, για το επερχόμενο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Αθήνας.

Στην κούρσα των ανδρών νικητής ήταν ο Κενυάτης Ντάγκλας Γουακιχούρι με 2:12.01. Ηταν αυτός που το 1987 κέρδισε το χρυσό στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στίβου της Ρώμης και το αργυρό στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ (1988). Πίσω του, στη δεύτερη θέση, ήταν ο Ιάπωνας Τακαχίρο Σουνάντα 2:13.16 και ακολούθησε ο Ιταλός Νταβίντε Μιλέσι με 2:13.23. Ο Σπύρος Ανδριόπουλος (Πάτραι) με 2.20.58 ήταν 27ος στους 64 τερματίσαντες.

Στην αντίστοιχη κούρσα των γυναικών είχαμε ρουμανικό «πάρτι», αφού όλα τα μετάλλια πήγαν στα κορίτσια της χώρας αυτής! Νικήτρια η Ανούτα Κατούνα με 2.31.10, την ακολούθησε η Λιδία Σιμόν με 2.31.46 και η Κριστίνα Πομάκου με 2.32.09. Η Μαρία Πολύζου (Εσπερος) 41η (2.50.04), η Παρασκευή Καστρίτη 44η (2.54.15) και η Παναγιώτα Νικολακοπούλου (Πέλοπας) 45η (2.54.32).  

Το 1997 έγινε το 6ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στίβου στην Αθήνα και ο μαραθώνιος ήταν μία από τις ατραξιόν της διοργάνωσης.

Στις 10 Αυγούστου, στις 8:05 το πρωί, 111 αθλητές πήραν εκκίνηση και σε 2:13.16 έφτασε πρώτος στον τερματισμό στο Καλλιμάρμαρο ο Ισπανός Άμπελ Αντόν, για να βρεθεί μόλις πέντε δεύτερα πίσω του ο συμπατριώτης του Μάρτιν Φιθ (2:13.21). Το χάλκινο πήγε στην Αυστραλία και τον Στιβ Μονεγκέτι (2:14.16). Στο τέρμα έφτασαν 70 εξ αυτών, αλλά ανάμεσά τους δεν ήταν οι Σπύρος Ανδριόπουλος, Παναγιώτης Χαραμής, Γιώργος Καραγιάννης και Γιάννης Περίφανος, καθώς εγκατέλειψαν.

Γυναίκες, των οποίων η κούρσα ήταν μια μέρα νωρίτερα, τερμάτισαν 54 από τις 75 που ξεκίνησαν, με την Γιαπωνέζα Χιρόμι Σουζούκι να αναδεικνύεται με διαφορά παγκόσμια πρωταθλήτρια με 2:29.48. Πίσω της, η σπουδαία Μανουέλα Ματσάδο. Η Πορτογαλίδα χρονομετρήθηκε σε 2:31.12, ενώ η αργυρή στο Παγκόσμιο Κύπελλο δύο χρόνια πριν σε αυτή τη διαδρομή, Ρουμάνα Λιδία Σιμόν, κατετάγη 3η με 2:31.55, εννέα δευτερόλεπτα πίσω από την τότε ατομική επίδοσή της…

Σπουδαία κούρσα για την κορυφαία μαραθωνοδρόμο μας, Μαρία Πολύζου που ήταν 12η με 2:39.10, ενώ με 2:54.03 η Παναγιώτα Νικολακοπούλου ήταν 42η και η Γεωργία Αμπατζίδου 45η με 2:56.58. Αντίθετα, δεν ολοκλήρωσαν η Παρασκευή Καστρίτη και η Σπυριδούλα Σούμα.

Eκατόν δύο αθλητές βρέθηκαν στην εκκίνηση του Ολυμπιακού μαραθωνίου του 2004 και από αυτούς οι 74 έφτασαν στο Καλλιμάρμαρο. Χρυσός Ολυμπιονίκης αναδείχθηκε ο Ιταλός Στέφανο Μπαλντίνι με χρόνο 2:10.55, ακολουθούμενος από την Αμερικανό Μεμπραχτόμ Κεφλεζίγκι (2.11.29). Το χάλκινο πήγε στον Βραζιλιάνο Βαντερλέι Ντε Λίμα (2.12.11), ωστόσο…

Κατά τη διάρκεια της κούρσας, ο προπορευόμενος δρομέας, Ντε Λίμα που φαινόταν ακμαίος και έδειχναν όλα πως πάει για χρυσό, δέχθηκε επίθεση στο 36ο στο Χολαργό, από τον ιδιόρρυθμο Ιρλανδό ιερέα, ονόματι Κορνέλιους Χόραν, ο οποίος ήθελε να κάνει γνωστά τα πιστεύω του για το τέλος του κόσμου. Μπαίνοντας αιφνίδια στη διαδρομή, τον έβγαλε από την πορεία του και άρχισε να τον τραβάει από την μπλούζα καταφέρνοντας να τον σπρώξει πάνω στο σαστισμένο κοινό και να τον ρίξει κάτω. Ο Βραζιλιάνος, που μέχρι εκείνη τη στιγμή είχε σχεδόν μισό λεπτό διαφορά από τους «διώκτες» του, έχασε πολύτιμα δευτερόλεπτα μέχρι να καταφέρει να απεγκλωβιστεί. Τελικά, βρήκε το κουράγιο να συνεχίσει, αν και έχασε το ρυθμό του, κατόρθωσε όμως να φτάσει μέχρι το βάθρο.

Με σπουδαίο χρόνο, 2:17.56, ο Νίκος Πολιάς τερμάτισε 24ος.

Στις γυναίκες, ανάμεσα στις 82 που ξεκίνησαν, η Γεωργία Αμπατζίδου ήταν 50ή με 2:50.01, ενώ για το βάθρο δόθηκε μάχη με τη Γιαπωνέζα Μιζούκι Νογκούτσι να επικρατεί στο τέλος της Κενυάτισας Κατερίν Ντερέμπα με χρόνο 2:26.20 έναντι 2:26.32. Τέλος, η Αμερικανίδα Ντίνα Κάστορ κατέκτησε το χάλκινο 2:27.20.