Αλεούτιες Νήσοι: Βρίσκονται στη Δύση αλλά και στην Ανατολή!

Υπάρχει περίπτωση ένας τόπος να είναι συγχρόνως και το ανατολικότερο και το δυτικότερο μέρος ενός κράτους; Πριν βιαστείτε να απαντήστε πως όχι, είναι αδύνατο, ρίξτε μια ματιά σ’ αυτό το κολιέ από νησιά που ξεκινούν από την Αλάσκα και ψάχνουν τρόπο, θαρρείς, να ακουμπήσουν την απέναντι ακτή της ρωσικής Άπω Ανατολής.

Οι Αλεούτιες Νήσοι είναι το μοναδικό μέρος στον κόσμο που διεκδικούν αυτό το παράδοξο. Σύμφωνα με την κάθετη γραμμή των ημισφαιρίων, το αρχιπέλαγος αυτό με πάνω από 300 νησιά είναι ταυτόχρονα και το δυτικότερο σημείο των ΗΠΑ, αλλά και το ανατολικότερο! Βεβαίως, για λόγους που όλοι καταλαβαίνουν, όλα τα νησιά λογίζονται ότι ανήκουν στο δυτικό ημισφαίριο, έχουν την ίδια ζώνη ώρας και βρίσκονται στην ίδια ημέρα, όπως και οι ΗΠΑ. Αυτό είναι ένα από τα περίεργα αυτών των νησιών με την ιδιαίτερη ιστορία και την ακόμα πιο ιδιαίτερη γεωγραφική θέση.

Αν παρατηρήσετε τον παγκόσμιο χάρτη, οι Αλεούτιες Νήσιοι «προχωρούν» πολύ πιο δυτικά απ’ ότι η Αλάσκα, η πολιτεία των ΗΠΑ στην οποία ανήκουν οι συντριπτικά περισσότερες. Κι αν κοιτάξετε λίγο πιο κάτω, θα δείτε ότι βρίσκονται ακόμα πιο δυτικά και από τη Χαβάη, το νησιώτικο αρχιπέλαγος του Ειρηνικού που είναι κι αυτό πολιτεία των ΗΠΑ εδώ και 65 χρόνια.

Οι Αλεούτιες Νήσοι δεν χτυπάνε τόσο στο μάτι από πλευράς έκτασης, αλλά μη θεωρείτε ότι πρόκειται περί βραχονησίδων. Η συνολική έκταση των νησιών είναι 17.670 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή όσο δύο φορές ολόκληρη η Κρήτη! Στα νησιά αυτά έχουν καταγραφεί όχι ένα και δύο, αλλά 57 (!) ενεργά ηφαίστεια, με συχνές εκρήξεις που τα τραντάζουν. Η περιοχή έχει συγκλονιστεί με μερικούς από τους μεγαλύτερους σεισμούς που έχουν καταγραφεί ποτέ.

Σ’ όλη αυτή την περιοχή ζουν κάτι περισσότεροι από 8.000 άνθρωποι. Στην πλειοψηφία τους απόγονοι των ιθαγενών με το ίδιο όνομα που έχουν και τα νησιά (Αλεούτ), αλλά και κρατικοί υπάλληλοι και στρατιώτες. Κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει πριν 1,5 αιώνα πόσο σημαντική θα ήταν αυτή η περιοχή στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή.

Κατ’ αρχάς, το όνομα. Όπως συμβαίνει με τους περισσότερους λαούς, αλλιώς λένε αυτοί τον εαυτό τους κι αλλιώς τους αποκαλούν οι άλλοι. Κι αν αυτοί οι άλλοι ήταν τόσο ανεπτυγμένοι που έφτιαχναν και χάρτες, «επέβαλλαν» αυτό το όνομα. Οι Αλεούτιοι ως λαός λένε τη φυλή τους «Ουνανγκάν». Η ονομασία Αλεούτ έρχεται από την λέξη «αλιούτ» που σημαίνει νησί στη γλώσσα των Τσουκτσί, ενός λαού που ζει και σήμερα ακόμα στο πιο ανατολικό μέρος της Σιβηρίας.

Επί δεκαετίες οι ανθρωπολόγοι και οι ιστορικοί θεωρούσαν τα νησιά αυτά ως την «γέφυρα» από την οποία οι άνθρωποι μετακινήθηκαν από την Ασία στην Αμερική. Είναι λογικό κάτι τέτοιο, αλλά δεν τεκμηριώνεται. Τα πρώτα δείγματα πολιτισμού στην αμερικανική ήπειρο έχουν βρεθεί πολύ πιο νότια. Ακόμα κι αν πέρασαν από εκεί, λοιπόν, οι άνθρωποι δεν έμειναν.

Αυτοί που κάθισαν εκεί, πάντως, ανέπτυξαν φοβερές δεξιότητες, τόσο στο κυνήγι αρκούδων και στο ψάρεμα, όσο και στα ταξίδια από νησί σε νησί. Οι Αλεούτιοι χρησιμοποίησαν πρώτοι το σκεπαστό καγιάκ, που έχει μόνο μία ή δύο τρύπες για τους κωπηλάτες και είναι πολύ δύσκολο να βουλιάξει ακόμα και σε θαλασσοταραχή.

Οι πρώτες επαφές με τον πολιτισμένο κόσμο έγιναν με τους Ρώσους. Το 1741 ανακαλύφθηκαν αυτά τα νησιά, από ποιον άλλο, τον Βίτους Μπέρινγκ, αυτό τον ατρόμητο Ρωσο-Δανό θαλασσοπόρο, που έδωσε το όνομά του και στον Βερίγγειο Πορθμό. Ο Μπέρινγκ ξεκίνησε με δύο πλοία για λογαριασμό της Ρωσίας, αλλά αυτά χωρίστηκαν μετά από θύελλα και ανακάλυψαν διαφορετικά νησιά. Ο Μπέρινγκ την ίδια χρονιά ναυάγησε και τελικά πέθανε σ’ ένα από τα νησιά που βρισκόταν πολύ κοντά στη ρωσική ακτή, και πήρε το όνομά του, μαζί με την γύρω θάλασσα.

Οι ναύτες που κατάφεραν να γυρίσουν στη Σιβηρία με μια μικρή βάρκα, την οποία κατασκεύασαν από τα συντρίμμια του πλοίου, φούσκωσαν με τις ιστορίες τους τη φαντασία των τυχοδιωκτών. Είπαν ότι τα νησιά είναι γεμάτα αρκούδες, οι οποίες μάλιστα είναι ιδιαίτερα φιλικές και δε νιώθουν ότι κινδυνεύουν! Δεκάδες κυνηγοί από την Σιβηρία έτρεξαν στα νησιά, αφού το κυνήγι αρκούδας στην ηπειρωτική Ρωσία ήταν από τα πιο επικίνδυνα. Οι αρκούδες αποδείχτηκαν το ίδιο φονικές κι εκεί, αλλά πολλοί κυνηγοί παρέμειναν και στα περισσότερα νησιά τις ξεπάστρεψαν τελείως.

Τα νησιά ανήκαν, λοιπόν, στην αυτοκρατορία της Ρωσίας, όπως και η περιοχή της Αλάσκας, μέχρι το 1867. Στους χάρτες ονομάζονταν «Αρχιπέλαγος της Αικατερίνης», από το όνομα της Μεγάλης Αικατερίνης. Τότε έγινε η… αγοραπωλησία με τις ΗΠΑ. Η Ρωσία κατάλαβε ότι θα ήταν πολύ δύσκολο να υπερασπιστεί αυτή την παγωμένη περιοχή από πιθανή επίθεση των ΗΠΑ ή της Βρετανίας (που ήταν ακόμα κυρίαρχη στον Καναδά τότε) και έδωσαν αυτή την άχρηστη, έτσι θεωρούσαν, γη για μόλις 7 εκ. δολάρια.

Όταν έγινε, βέβαια, γνωστή η αλλαγή ιδιοκτησίας του… οικοπέδου, οι Αμερικανοί φώναζαν ότι η κυβέρνησή τους έδωσε τόσα πολλά λεφτά για ένα κομμάτι γης που δεν είχε την παραμικρή χρησιμότητα. Οι εφημερίδες αποκάλεσαν τη συμφωνία «Seward’s Folly», δηλαδή η… βλακεία του Σιούαρντ, του τότε Υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ. Τελικά αποδείχτηκε, βέβαια, ότι ο Σιούαρντ ήξερε πολύ καλά τι έκανε.

Στη συμφωνία για την Αλάσκα συμπεριλήφθηκαν και οι Αλεούτιες Νήσοι. Όχι όλες, όμως. Τα 17 νησιά που βρίσκονταν πιο κοντά στη Σιβηρία, εκ των οποίων δύο κατοικούνταν, έμειναν στη δικαιοδοσία της Ρωσίας. Όλα τα υπόλοιπα μεταφέρθηκαν στις ΗΠΑ, με τον αστερίσκο ότι εκτός από τους ιθαγενείς, θα μπορούσαν να μείνουν και όσοι Ευρωπαίοι (απόγονοι Ρώσων και Ουκρανών κυρίως) το ήθελαν. Πράγματι έμειναν, και το 1924 έγιναν επισήμως Αμερικανοί πολίτες. Γι’ αυτό και ακόμα και σήμερα πολλά ευρωπαϊκά επώνυμα στην περιοχή είναι ρωσικά.

H ζωή των ανθρώπων εκεί, βέβαια, πολύ λίγο άλλαξε με την μετάβαση από τη Ρωσία στις ΗΠΑ. Απλά οι Ρώσοι ορθόδοξοι παπάδες που είχαν εγκατασταθεί εκεί βρήκαν ανταγωνισμό από μια κοινότητα Μεθοδιστών και στα δημόσια σχολεία, όσα λειτουργούσαν τέλος πάντων, διδασκόταν η αγγλική γλώσσα και όχι η ρωσική. Οι περισσότεροι, βέβαια, μιλούσαν τις δικές τους ιθαγενείς γλώσσες.

Οι ιθαγενείς το 1933 εντάχθηκαν στο ομοσπονδιακό Γραφείο Ινδιάνικων Υποθέσεων, αλλά η επιρροή τους είναι πολύ λίγη, δεδομένου και του μικρού πληθυσμού τους. Ο οποίος είχε περαιτέρω μειωθεί από τις αρχές του 20ου αιώνα με τις επιδημίες, και ειδικά την ισπανική γρίπη που έφτασε εκεί το 1917. Υπολογίζεται ότι μόνο 800 ιθαγενείς επέζησαν.

Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δύο νησιά από τις Αλεούτιες ήταν το μοναδικό αμερικανικό έδαφος που κατακτήθηκε από την Ιαπωνία. Και το ένα από τα δύο, επίσης, σημεία των ΗΠΑ που δέχτηκε επίθεση, το άλλο ήταν φυσικά το Περλ Χάρμπορ στη Χαβάη. Οι Αμερικανοί δεν βιάστηκαν να διώξουν από εκεί τους Ιάπωνες, άλλωστε εκείνη η επίθεση θεωρήθηκε αντιπερισπασμός στη βασική επίθεση στη Χαβάη, και τα νησιά εκείνα δεν είχαν ούτε μεγάλη στρατιωτική δύναμη, ούτε και τα υπερσύγχρονα ραντάρ που έχουν τώρα.

Μετά την απελευθέρωσή τους το 1944 τα νησιά τα επισκέφθηκε ο πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούσβελτ, και είναι η μοναδική φορά ως τώρα που εκεί βρέθηκε πρόεδρος των ΗΠΑ.

Την Πρωταπριλιά του 1946 έγινε εκεί ένας τεράστιος σεισμός που μετρήθηκε από διάφορα γεωδυναμικά ινστιτούτα ως και 8,6 βαθμούς Ρίχτερ! Διάφοροι οικισμοί ισοπεδώθηκαν τελείως τότε, αλλά υπήρξαν «μόνο» 170 θάνατοι, δεδομένου ότι τα περισσότερα σπίτια ήταν ξύλινα και, παρ’ ότι κατέρρευσαν, οι περισσότεροι κάτοικοι μπόρεσαν να απεγκλωβιστούν κι από μόνοι τους.

Από το 1965 ως το 1971 κάποια ακατοίκητα νησιά επιλέχθηκαν για να γίνουν εκεί υπόγειες πυρηνικές δοκιμές.  Η τελευταία απ’ αυτές έγινε το 1971 στην Αμτσίτκα κα η ένταση της βόμβας ήταν 385 φορές μεγαλύτερη απ’ αυτές που ρίχτηκαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Μετά από διαμαρτυρίες που ξεκίνησαν από τους ντόπιους και εξαπλώθηκαν σε ολόκληρες τις ΗΠΑ (μαζί με αυτές για το τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ), οι δοκιμές σταμάτησαν και μεταφέρθηκαν στην έρημο της Νεβάδα.

Για να κλείσουμε με κάτι επίκαιρο: Στον οικισμό Ουναλάσκα, τον μεγαλύτερο των νησιών (4.500 κάτοικοι) θα στηθούν κάλπες για τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές της Τρίτης 5 Νοεμβρίου. Οι κάτοικοι έχουν δικαίωμα να ψηφίσουν από το πρωί, όμως στις τελευταίες εκλογές το κάνουν παραδοσιακά αφού έχουν δει τα πρώτα… αποτελέσματα! Κι αυτό, διότι έχουν διαφορά 7 ωρών από την ανατολική ακτή των ΗΠΑ, όπου κλείνουν πρώτα οι κάλπες.

ΠΗΓΗ