Ο Νίκος Κοτζιάς στο thebest.gr: Η κυβέρνηση κάνει το σερίφη στην περιοχή, χωρίς προσόντα- Στη χειρότερη κατάσταση από την πτώση της Χούντας ο προοδευτικός χώρος

Μια κουβέντα με τον πολυγραφότατο διανοούμενο, πρώην Υπουργό Εξωτερικών, και γνώστη της παγκόσμιας πολιτικής σκακιέρας, Νίκο Κοτζιά, έχει πάντα ξεχωριστό ενδιαφέρον. Αφορμή η επίσκεψή του στην Πάτρα την Πέμπτη 23 Ιανουαρίου, ως προσκεκλημένος της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ Αχαΐας, σε εκδήλωση για τα εθνικά θέματα.

Η συζήτηση μοιραία ξεκίνησε με το θέμα των ημερών, την επιλογή Μητσοτάκη για το πρόσωπο του Προέδρου της Δημοκρατίας αλλά και με το ρόλο του προοδευτικού χώρου στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται, ενώ προχώρησε στα εθνικά θέματα, το παγκόσμιο περιβάλλον και τις «μετατοπίσεις» του κι στο ρόλο της Ελλάδας μέσα σε αυτό.

Ο κ. Κοτζιάς βλέπει τρεις γύρους στην ψηφοφορία για τον Πρόεδρο, θεωρεί την Κατσέλη πολύ καλή επιλογή, ρίχνει βολές κατά της κυβέρνησης, μιλάει για ομηρία της Ν.Δ. στα συμφέροντα της εγχώριας ολιγαρχίας, μέμφεται τον Γεραπετρίτη για άγνοια επί των εθνικών θεμάτων, τονίζει ότι ο κόσμος μετακινείται από τη λίμνη του Ατλαντικού στη λίμνη του Ειρηνικού όντας πιο ανασφαλής από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου και διαπιστώνει ανάκαμψη- μετά διεκδικήσεων- των εθνικών κρατών

 -Συνέντευξη στη Γιώτα Κοντογεωργοπούλου-

Ας ξεκινήσουμε με το θέμα των ημερών. Πώς είδατε την επιλογή Μητσοτάκη σε ό,τι αφορά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας;

Νομίζω ότι η επιλογή Μητσοτάκη για την Προεδρία της Δημοκρατίας απάλλαξε τον Ανδρουλάκη από τις ανησυχίες σε σχέση με το τι θα κάνει με έναν άλλον, μη δεξιό υποψήφιο, αλλά τώρα θα προκαλέσει ένα πρόβλημα αριθμητικής. Αν η Κατσέλη στηριχθεί και από άλλους χώρους της Αριστεράς, η αξιωματική αντιπολίτευση, δια των διασπάσεων του ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί να υπολείπεται του ΣΥΡΙΖΑ. Διότι η Κατσέλη είναι καλή υποψηφιότητα. Ο κ. Τασούλας είναι μια υποψηφιότητα που δείχνει τις ανησυχίες του κυρίου Μητσοτάκη όσον αφορά το χώρο του και έχει κι ένα ενδιαφέρον στην περίπτωση του κ. Σαμαρά για το αν θα τον ψηφίσει.

Σε πόσες ψηφοφορίες βλέπετε να πηγαίνουμε;

Ο κύριος Τασούλας εκλέχθηκε με πολύ μεγάλες πλειοψηφίες Πρόεδρος της Βουλής. Αλλά ο Πρόεδρος της Βουλής, είναι από παράδοση, εφόσον δεν έχει κάτι πολύ βαρύ η μεμπτό, να ψηφίζεται από τους περισσότερους βουλευτές καθώς θα διευθύνει τις εργασίες τους για μια τετραετία. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν είναι ακριβώς το ίδιο και η γνώμη μου είναι ότι δύσκολα ο κ. Τασούλας θα διεμβολίσει τα κόμματα τα πιο δεξιά από τη Νέα Δημοκρατία, αλλά φαντάζομαι ότι κάποιοι από αυτούς τους βουλευτές που ψηφίσανε τον προϋπολογισμό και δεν ήταν μέλη της Νέας Δημοκρατίας, θα ψηφίσουν και τον κ. Τασούλα ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Άρα πάμε για παραπάνω από τρεις ψηφοφορίες.

Ποια είναι η γνώμη σας για τον προοδευτικό χώρο; Τι ορίζετε ως προοδευτικό χώρο και τι είναι αυτό που θα πρέπει να σηματοδοτήσει την επόμενη ημέρα σε αυτόν;

Ο προοδευτικός χωρίς βρίσκεται στη χειρότερη κατάστασή του από την πτώση της Χούντας και μετά. Αλλά και σε σχέση, με το ηθικό και την ελπίδα του κόσμου είμαστε σε χειρότερο επίπεδο και από αυτό επί Χούντας. Γιατί σήμερα οι προσμονές και οι ελπίδες των ανθρώπων ότι θα τα καταφέρουμε να λύσουμε τα προβλήματα, η πίστη των ανθρώπων ότι εμείς είμαστε η λύση, είναι πιο περιορισμένη ακόμα και από όταν ήμασταν, ως χώρος, εκλογικά πιο περιορισμένα. Νομίζω ότι πρέπει να αποκαταστήσουμε την ελπίδα και την προσμονή στους ανθρώπους και αυτό απαιτεί σοβαρότητα στη νέα ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, στην οποία βλέπω σοβαρότητα. Βλέπω μια διάθεση αντιπολίτευσης, γιατί είχε χαθεί την περίοδο του 2019-2023 η διάθεση σοβαρής αντιπολίτευσης απέναντι στον Μητσοτάκη, αλλά και κατανόηση ότι όλη αυτή η πολιτική του να είμαστε καλά παιδιά, οδηγεί την μεν Αριστερά σε κρίσεις τη δε χώρα σε υποβάθμιση. Σε αυτό το πλαίσιο έχω πάρει πρωτοβουλίες μιλώ με όλες τις πλευρές, ώστε να φτιάξουμε ένα Φόρουμ προσωπικοτήτων του χώρου για να κουβεντιάσουμε την εναλλακτική λύση για την αναγέννηση της χώρας και να  συζητήσουμε τα σοβαρά προβλήματα με προτάσεις για την ανεργία και την ακρίβεια, για τα ενεργειακά κι την φτώχεια για τα εθνικά ζητήματα και την αλλαγή του Συντάγματος που έρχεται. Πρέπει να πάμε συντεταγμένα. Εγώ δεν βλέπω ότι είναι εύκολο ή ότι  υπάρχει διάθεση αυτή την εποχή από πολλές πλευρές να ενοποιηθούνε σε ένα κόμμα ή κίνημα οι δυνάμεις οι προοδευτικές, οι δημοκρατικές  και της Αριστεράς, αλλά  αυτό που χρειάζεται είναι να κινηθούνε σε πέντε έξι βασικά θέματα μαζί, να δείξουν στο λαό ότι υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις, ότι είναι προς το συμφέρον του και ότι είναι υλοποιήσιμες. Αυτό ρόλο βλέπω   σήμερα και παρά την τιμή που πήρα από πολλές πλευρές να είμαι υποψήφιος Πρόεδρος απάντησα σε όλους ότι δεν με ενδιαφέρει, αυτό που με ενδιαφέρει αυτή τη στιγμή είναι να συμβάλλω στην ενότητα και την κοινή δράση των προοδευτικών δυνάμεων και να γράψω ένα δυο βιβλία παραπάνω πέρα από αυτό που έγραψα και να αφήσω μια πνευματική κληρονομιά προοδευτική στις επόμενες γενιές.

 Τι σας προβληματίζει περισσότερο αυτή τη στιγμή στον κόσμο; Ποιες είναι οι μεγάλες γεωπολιτικές κρίσεις;

Επιβεβαιώνεται η άποψη που είχα εδώ και τριάντα χρόνια, ότι η παγκοσμιοποίηση δεν καταργεί το εθνικό κράτος, αλλά και ότι τα ισχυρά εθνικά κράτη όχι μόνο θα ανακάμψουνε αλλά και θα διεκδικήσουνε. Αν δείτε τη συμπεριφορά της Ρωσίας του Πούτιν, αλλά και τα αιτήματα περί Γροιλανδίας, κόλπου του Μεξικού και τα καλά του Αμερικάνου νεοεκλεγμένου και σε λίγο ορκιζόμενου  Προέδρου Τραμπ, τα θέματα των συνόρων, της γεωπολιτικής, των εδαφικών κτίσεων και του εθνικού κράτους, είναι ολοφάνερο ότι έχουν υπογραμμιστεί τον τελευταίο καιρό. Στο νέο βιβλίο μου «Μαρξ και διπλωματία» γράφω ότι όταν «κολλάγανε» οι τσάροι (ο τσαρικός διαφωτισμός όπως τον έλεγαν στη Ρωσία), και δεν μπορούσανε να κάνουνε μεταρρυθμίσεις γιατί είχανε μεγάλες αντιστάσεις από τους αριστοκράτες, τότε προχωρούσανε κατά κανόνα σε γεωγραφικές επεκτάσεις. Είμαστε σε μια εποχή που ο νεοφιλελευθερισμός κι το «όλα αποκρατικοποίηση» έχουν φτάσει στα όριά τους, και οι πιο σκληροί φορείς νεοφιλελεύθερων οικονομικών στρατηγικών, σήμερα έχουν μετατοπιστεί στις στρατηγικές της ενίσχυσης του εθνικού κράτους και του αδιέξοδου των εσωτερικών μεταρρυθμίσεων που πάει να αποκατασταθεί με επιθετική εξωτερική πολιτική. Το δεύτερο είναι ότι η εικόνα του κόσμου, είναι πιο ασταθής και ανασφαλής από ό,τι ήταν στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου που το σύστημα με τις δυο υπερδυνάμεις είχε μια πιο μεγάλη σταθερότητα.

Το λέω πάνω από  τρεις δεκαετίες και το εφάρμοζα ως υπουργός, το ότι η Ελλάδα πρέπει να γίνει ο πυλώνας της σταθερότητας και αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό καθήκον.

Και μέσα σε όλα αυτά, πού βρίσκεται η Ελλάδα;

Η Ελλάδα έπρεπε -και αυτό επιδίωξα και με τη Συμφωνία των Πρεσπών- να λύσει τα επιμέρους προβλήματά της και να συγκεντρωθεί σε δύο κύρια ζητήματα: την αναγέννηση της ελληνικής κοινωνίας (που βρίσκεται σε μια πορεία παρακμής πολύπλευρης και πολιτικής και κοινωνικής και οικονομικής και εθνικής και δημογραφικής), και την αναβάθμιση της χώρας διεθνώς γιατί η παρακμή που ζούμε  τα τελευταία πέντε χρόνια (και πιο παλαιά για ορισμένους αρμούς), έχει αρχίσει να σαπίζει σε πολλές πλευρές του συστήματος και θα πάθουμε ιστορική υποχώρηση αν δεν σπάσουμε αυγά. Πρέπει να σπάσουμε αυγά. Την ιστορική υποχώρηση θα την πάθουμε διότι έχουμε ανίκανες ηγεσίες, και στην Ελλάδα αλλά και στον ελληνισμό γενικότερα, και διότι κυριαρχούν τα συμφέροντα των ολιγαρχών. Οι οποίοι ολιγάρχες δεν είναι διατεθειμένοι να παροπλιστούν από καμία διεκδίκησή τους, από ισχυρούς ρυθμούς ιδιωτικού εμπλουτισμού σε χρήμα και σε ιδιοκτησία, και σε κυριαρχία από τα media μέχρι τον αθλητισμό. Δεν είναι διατεθειμένοι να κάνουν ούτε ένα βήμα πίσω προς όφελος της χώρας, και κατά συνέπεια η χώρα μπορεί να βυθίζεται και αυτοί να διατηρούν τα προνόμιά τους. Το έχουμε δει αυτό και  ιστορικά και το αναλύω σε ένα μεγάλο κεφάλαιο στο βιβλίο μου για τη διπλωματία και τον Μάρξ, ότι η ολιγαρχία συμφώνησε με το Ρωσικό τσαρισμό, την Πρωσία και τους Αυστροουγγαρέζους να διαλυθεί η Πολωνία, να υποταχθεί σε αυτές τις τρεις μεγάλες δυνάμεις, (που οι σημαίες τους ήταν μαύροι αετοί και για αυτό λέγονταν οι δυνάμεις των τριών αετών που συνδημιούργησαν την  Ιερά Συμμαχία)  και διαλύθηκε για 129 χρόνια το κράτος της Πολωνίας ενώ οι ολιγάρχες της με μεγάλη δύναμη διατήρησαν τα προνόμιά τους και στις τρεις αυτοκρατορίες. Φοβάμαι πολύ, ότι η αντί να έχει πάνω πάνω τα συμφέροντα της κοινωνίας και της πατρίδας, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, έχει πάνω πάνω τα συμφέροντα μερικών οικογενειών και ορισμένων χιλιάδων στηριγμάτων τους σε έναν κόσμο που ελπίζει στο προσωπικό ρουσφέτι και  στον προσωπικό διακανονισμό, για να διασφαλίσει της ανάγκες του. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει μαζικά και δεν διασφαλίζεται και η πρόοδος της ελληνικής κοινωνίας.

Αν το δούμε από μια άλλη πλευρά, θα έλεγα ότι ο κόσμος μετακινείται από τη λίμνη του Ατλαντικού στη λίμνη του Ειρηνικού. Η Δύση βρίσκεται σε κρίση. Μέσα στη Δύση το κέντρο που έχει τη μεγαλύτερη κρίση είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση  και μέσα στην ευρωζώνη έχουμε εμείς τη μεγαλύτερη παρακμή. Δηλαδή σε ένα κόσμο δυτικό που παρακμάζει που το κέντρο που παρακμάζει πιο πολύ είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και εντός του κέντρου είμαστε εμείς, αντιλαμβάνεστε ιστορικά τι υποχώρηση θα έχουμε να συνεχίσουμε με αυτές τις πολιτικές.

Ποιο είναι δηλαδή το λάθος που κάνει η ελληνική διπλωματία;

Η ελληνική διπλωματία σέρνεται πίσω από τις επιλογές κάποιων ισχυρών. Η κυβέρνηση νομίζει ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει σερίφης στην περιοχή, όμως στην περιοχή είναι η Τουρκία με πολύ πιο πολλά πλεονεκτήματα, συν το γεγονός ότι δεν έχει κανένα πρόβλημα να κουβαλάει φέρετρα στις οικογένειες που χάνουν τα παιδιά τους που είναι στα μέτωπα, είτε είναι στο Συριακό, είτε είναι οι Κούρδοι, είτε στο Ιράκ, στη Λιβύη, είτε ακόμη και στον Καύκασο. Ο ρόλος της Ελλάδας ήταν άλλος: Ο ρόλος του διαμεσολαβητή, του διαπραγματευτή, του διαιτητή, τα τρία δέλτα που έχω γράψει σε ένα βιβλίο μου για την εξωτερική πολιτική. Η ελληνική εξωτερική πολιτική πρέπει να γίνει πιο πολύμορφη και να αξιοποιήσει επιτέλους τους διεθνείς και περιφερειακούς θεσμούς που κατασκευάστηκαν επί υπουργίας μου όπως πχ  τον θεσμό προστασίας των θρησκευτικών και πολιτισμικών κοινοτήτων της Μέσης Ανατολής στον οποίο συμμετείχαν όλοι οι Άραβες υπουργοί εξωτερικών και όλοι οι υπουργοί εξωτερικών της περιοχής, οι πνευματικοί άνθρωποι μέχρι την Ινδία, όλοι οι Πατριάρχες, και όλοι οι θρησκευτικοί ηγέτες από όλες τις θρησκείες και ήταν ένας ισχυρός μοχλός για να προστατεύουμε πληθυσμούς όπως ο χριστιανικός, που κινδυνεύει αυτή τη στιγμή με τις αλλαγές που γίνανε στη Συρία. Σήμερα η κυβέρνηση της Ν.Δ. που δεν διατήρησε αυτούς τους θεσμούς, δεν έχει εργαλεία για να παρέμβει, να βοηθήσει. Όπως εγκατέλειψε και δεν φρόντισε τις τριμερείς με Ιορδανία, με Παλαιστίνη, με Λίβανο, που μας έδιναν τη δυνατότητα να διαμεσολαβούμε στις συγκρούσεις που διαδραματίζονται μπροστά στα μάτια μας και έχουν επιπτώσεις οικονομικές, πολιτισμικές αλλά και μεταναστευτικές, πιθανόν, σε βάρος της Ελλάδας. Δεν συνέχισε η κυβέρνηση αυτή τη σύγχρονη και δημιουργική εξωτερική πολιτική, δεν διατήρησε τους θεσμούς τους απαραίτητους που δημιούργησα, γιατί θεωρούσε ότι αρκεί  να λέει ότι είμαι πιστός σύμμαχος και δεδομένος στην Αμερική. Παριστάνει το σερίφη που δεν μπορεί και δεν έχει τις δυνατότητες να τον κάνει  στην περιοχή, με αποτέλεσμα να αφοπλίζει, να αφήνει την Ελλάδα χωρίς εργαλεία παρέμβασης.

Είχατε και μια μεγάλη σύγκρουση με τον κ. Γεραπετρίτη για τα ελληνοτουρκικά θέματα πρόσφατα

Είχα μια δημόσια συζήτηση με τον κύριο Γεραπετρίτη και τον κύριο Βενιζέλο, από την οποία όπως δήλωσα στο τέλος, έναντι του κυρίου Γεραπετρίτη, βγήκα πιο ανήσυχος από ό,τι μπήκα στην κουβέντα. Διότι όταν είπα εγώ ότι κακώς τα διαλύσατε αυτά τα εργαλεία και η Τουρκία κερδίζει προβάδισμα στη Συρία, (εκείνη τη μέρα είχε φτάσει ο αρχιπράκτορας ο Καλίν, που είναι ο διοικητής των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας στη Βαγδάτη, και ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ είχε προσδεθεί στην Άγκυρα για να συζητήσουν το Συριακό) γύρισε και μου είπε ο κ. Γεραπετρίτης ότι πολύ βιάζομαι, και ότι πώς νομίζω ότι πήρε η Τουρκία πόλεις στη Συρία… Κάποιος ανόητος υπηρεσιακός παράγοντας του το είπε ίσως ότι το άκουσε και δεν ξέρει και πολλά  από εξωτερική πολιτική ο Γεραπετρίτης, και του απάντησα με μια ευγένεια -απέναντι σε ένα κόμμα που μου’ λεγε ότι είμαι προδότης, ότι πρέπει να με κρεμάσουνε, ότι πρέπει να με εκτελέσουνε κλπ για τις Πρέσπες-, ότι τη μόνη εξήγηση που μπορώ να σας δώσω είναι ότι δεν έχετε ιδέα από τη χώρα, τη Συρία. Κι άρχισε να μου φωνάζει και παίζανε τα κανάλια  που μου’ λεγε «έλεος κύριε Κοτζιά, έλεος εγώ δεν σα προσέβαλα….». Αφού είχε πει αυτή την ανοησία… Αν την είχα πει εγώ αυτή την ανοησία, τα κανάλια και οι εφημερίδες οι συστημικές, θα το’ χανε πρωτοσέλιδο, «ο ανόητος ο Κοτζιάς, λέει ότι η Τουρκία δεν έχει αποκτήσει επιρροή με την πτώση του Ασάντ στη Συρία». Που σημαίνει ότι δεν παρακολουθούσε καν τι συμβαίνει.  Και όλα αυτά, για  να μη συζητήσει αυτό που του έλεγα, τι μέτρα έπρεπε να πάρει για τη μεσολάβηση της χώρας. Έχουμε καταντήσει θεατές. Είναι δυνατόν να μην ανησυχώ; Καταργήσανε τον πολύ καλό μηχανισμό των συνομιλιών των διερευνητικών τα πήγανε στο πάνω επίπεδο, στο πάνω επίπεδο δεν βγήκε τίποτα και είμαστε πάλι χωρίς πραγματικό διάλογο στα μεγάλα στρατηγικά ζητήματα και ανησυχώ πάρα πολύ γιατί είναι εξαφανισμένη η Ελλάδα από τα Βαλκάνια. Και όταν του είπα κύριε υπουργέ είχαμε φτιάξει τέσσερις διεθνείς  οργανώσεις με υπουργούς εξωτερικών των Βαλκανίων και των ευρωπαϊκών κρατών, όπως η διασυνοριακή, Βουλγαρία, Ελλάδα, Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία κλπ μου απάντησε «εγώ τους βλέπω τους πρέσβεις από αυτές τις χώρες».   Όταν ένας υπουργός εξωτερικών δεν καταλαβαίνει τη διαφορά των πρέσβεων από το να δει υπουργούς, εγώ σηκώνω τα χέρια πάνω….

Και για το Κυπριακό έχετε κόντρα…

Έ, βέβαια. Είναι της θεωρίας ότι η Κύπρος κείτεται μακράν. Είναι κλασική πολιτική και της δεξιάς και της ΕΡΕ και της Νέας Δημοκρατίας από τη δεκαετία του 50 και μετά με ελάχιστες εξαιρέσεις, ότι το θέμα πάει να μας χαλάσει τις καλές σχέσεις με τη Δύση, με τη Βρετανία, με την Τουρκία… Μιλάμε για πολιιτκές που θέτουν προτεραιότητες πάντα στην εξυπηρέτηση της Δύσης και χωρίς ανταλλάγματα και όχι στην ανάδειξη ενός ιδιαίτερου, σημαντικού ρόλου της Ελλάδας στην περιοχή.

Πώς αξιολογείτε τη Συμφωνία των Πρεσπών σήμερα, χρόνια μετά την εφαρμογή της; Υπήρξε αντάξια των προσδοκιών σας;

Η Συμφωνία των Πρεσπών υπερέβαινε τις προσδο9κίες που είχα και πραγματικά έχει ανάγκη η χώρα. Η αντιμετώπισή της Συμφωνίας των Πρεσπών είναι χειρότερη από αυτό που περίμενα από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Την έχουν εγκαταλείψει, έχουν βρει τώρα χώρο οι Τούρκοι και ξαναμπαίνουνε μέσα στη Βόρειο Μακεδονία δεν έχουν κάνει ούτε μια συμφωνία με την Αλβανία (εγώ έκανα από μεγάλες μέχρι μικρές συμφωνίες με την Αλβανία.  Από το ότι στον άγιο, τον σοφό αυτόν άνθρωπο, τον Αναστάσιο μπόρεσα και του δώσανε υπηκοότητα Αλβανική για να μην τον εκβιάζουν ότι θα τον απελάσουνε κάθε τρεις και λίγο, και ηρέμησε ο άνθρωπος να κάνει το εκκλησιαστικό του  έργο, μέχρι το ότι για πρώτη φορά από τον ένδοξο όχι του Οκτώβρη του 40 βρήκανε καταφύγιο, στη γη, στα κοιμητήρια, οι ψυχές και τα εναπομείναντα κόκκαλα των Ελλήνων πεσόντων.

Να τελειώσουμε με το νέο βιβλίο σας. Μαρξ και διπλωματία. Τι μπορεί να βρει κανείς σε αυτό; Σε τι πάει παραπέρα τον προβληματισμό;

Είναι ένα βιβλίο που απαντάει σε όλους    τους Μαρξολογίζοντες και αντιμαρξιστές ότι ο Μαρξ δεν ήτανε ένας οικονομολόγος που ασχολοείτο μόνο με τα οικονομικά ζητήματα . Έχει γράψει πενταψήφιο αριθμό σελίδων για τα διεθνή ζητήματα και τη διπλωματία… Από  βιβλίο για την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας, για τη διπλωματία και την ιστορία της Ινδίας, μέχρι  ένα τεράστιο χειρόγραφο, πάνω από χίλιες σελίδες για την Πολωνία και τη διεθνή της θέση… Υπάρχει πάρα πολύ έργο το οποίο επειδή είναι μια διπλωματία στην εποχή του καπιταλισμού, όπως και σήμερα, έχει πολύ επίκαιρες αναλύσεις γύρω από τις συνεργασίες και τους ανταγωνισμούς των μεγάλων και των μικρών δυνάμεων, γύρω από τα εθνικά προβλήματα που έχουμε εμείς πολύ οξυμμένα, γύρω από τους διαμελισμούς κρατών του 18ου, 19ου αιώνα όπως γίνεται προσπάθεια σε βάρος της Κύπρου και άλλων κρατών, μας δίνει πάρα πολλά εργαλεία και ιστορικά παραδείγματα, μέθοδο να σκεφτούμε. Και η κύρια επιταγή- απαίτηση απέναντι σε εμάς τους προοδευτικούς είναι ότι οι άνθρωποι του λαοου πρέπει να μάθουνε τα μυστικά της διπλωματίας και να διατυπώνουνε μια ξεχωριστή προοδευτική εξωτερική πολιτική. Να μην υποτάσσονται στις απάτες των ολιγαρχών και των μεγάλων συμφερόντων που κάνουν εξωτερική πολιτική μόνο για πάρτη τους και εις βαρος μιας πατρίδας. Σε αυτή την αντίληψη και κατανόηση κατατείνει αυτό το βιβλίο που ήταν για μένα πέντε χρόνια γλυκιάς απόκτησης γνώσης.  Είναι κάτι που αγαπάω να μαθαίνω καινούργια πράγματα που είναι σημαντικά και αναγκαία και για τον κόσμο σήμερα.