Ποιος ο ρόλος των ΗΠΑ
Οι διαπραγματευτές του Ισραήλ και της Χαμάς δεν ήρθαν ποτέ πρόσωπο με πρόσωπο παρόλο που βρισκόντουσαν στο ίδιο κτίριο που κλείστηκε η ιστορική συμφωνία για την εκεχειρία στη Γάζα η οποία θα τεθεί σε ισχύ από τις 8:30 το πρωί της Κυριακής.
Οι συνομιλίες για την κατάπαυση του πυρός με τη βοήθεια μεσαζόντων από το Κατάρ, την Αίγυπτο και τις ΗΠΑ σέρνονταν για αρκετούς μήνες, μερικές φορές χωρίς καμία ελπίδα. Αυτή τη φορά οι βασικοί «παίκτες» βρίσκονταν όλοι μέσα σε ένα κτίριο στη Ντόχα και οι ρυθμοί ήταν φρενήρεις.
Τις περισσότερες φορές η συμφωνία φαινόταν να είναι κοντά, αλλά τα πράγματα «στράβωναν» στο τέλος. Πηγή περιέγραψε την πίεση της τελευταίας στιγμής για να αποτραπεί η κατάρρευση της συμφωνίας, ενώ την ίδια ώρα ο πρωθυπουργός του Κατάρ ήταν έτοιμος να κάνει ανακοινώσεις.
«Στην κυριολεξία, οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονταν μέχρι και 10 λεπτά πριν από τη συνέντευξη Τύπου. Έτσι, λοιπόν, τα πράγματα συμφωνήθηκαν την τελευταία στιγμή», δήλωσε η πηγή που γνωρίζει λεπτομέρειες για όλα όσα προηγήθηκαν.
Το BBC μίλησε με αρκετούς αξιωματούχους από όλες τις πλευρές των διαπραγματεύσεων για να ερευνήσει το πώς εξελίχθηκαν οι τελευταίες δύσκολες ημέρες της μυστικοπαθούς διαδικασίας που ήταν μέχρι το τέλος ένα πραγματικό θρίλερ.
Η δύσκολη εξίσωση και η αλλαγή εδάφους
Η συμφωνία δεν ήρθε από το πουθενά. Το γενικό πλαίσιο που επιτεύχθηκε στις 15 Ιανουαρίου ήταν σε γενικές γραμμές το ίδιο με την πρόταση που είχε διατυπώσει ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν κατά τη διάρκεια ομιλίας του στον Λευκό Οίκο τον περασμένο Μάιο. Βασίζεται στην ίδια προσέγγιση τριών φάσεων και προβλέπει κατάπαυση του πυρός, απελευθέρωση ισραηλινών ομήρων με αντάλλαγμα παλαιστίνιους κρατούμενους και σταδιακή αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα.
Όμως πηγές που γνωρίζουν τις συζητήσεις συμφώνησαν ότι η δυναμική των συνομιλιών άλλαξε αποφασιστικά στα μέσα Δεκεμβρίου και ο ρυθμός άλλαξε.
Η Χαμάς, η οποία ήδη ταλανιζόταν από την εξόντωση του ηγέτη της Γιαχία Σινουάρ από το Ισραήλ στη Γάζα δύο μήνες νωρίτερα, είχε απομονωθεί όλο και περισσότερο. Η Χεζμπολάχ, σύμμαχός της με έδρα το Λίβανο, είχε αποδεκατιστεί και είχε συμφωνήσει εκεχειρία με το Ισραήλ. Η υποστηριζόμενη από το Ιράν κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία είχε επίσης παρασυρθεί.
Η άποψη στην Ουάσιγκτον είναι ότι η Χαμάς αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την ιδέα ότι «το ιππικό θα ερχόταν να τη σώσει. Είναι δύσκολο να εκτιμήσει κάποιος πόσο ριζικά άλλαξε η εξίσωση στα σχέδια της Χαμάς», λέει ανώτερος αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν.
Ισραηλινός αξιωματούχος που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του δήλωσε ότι η Χαμάς «δεν βιάζεται» να συνάψει συμφωνία και ότι «υπαγορεύει» αντί να διαπραγματεύεται. Είπαν ότι αυτό άλλαξε μετά τον θάνατο του Σινουάρ και τις ισραηλινές επιχειρήσεις εναντίον των συμμάχων της Χαμάς στην περιοχή.
Συν τοις άλλοις, είπε ο αξιωματούχος, υπήρχε «δυναμική που δημιουργήθηκε και από τις δύο αμερικανικές διοικήσεις» - τον Λευκό Οίκο του Μπάιντεν και την επερχόμενη ομάδα του Τραμπ.
«Δεν θα μπορούσαμε να επιτύχουμε μια τέτοια συμφωνία μέχρι να αλλάξουν οι συνθήκες», πρόσθεσε ο αξιωματούχος.
Στις 12 Δεκεμβρίου, η διαπραγματευτική ομάδα του Μπάιντεν επισκέφθηκε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου. Παρόντες ήταν ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου Τζέικ Σάλιβαν, ο απεσταλμένος για τη Μέση Ανατολή Μπρετ ΜακΓκουρκ και ο διευθυντής της CIA Μπιλ Μπερνς.
Υπήρχε επίσης ένα άλλο κομμάτι στη σκακιέρα σε αυτό το στάδιο, ο Ντόναλντ Τραμπ. Στις 16 Δεκεμβρίου, εβδομάδες μετά τη νίκη του Τραμπ, το BBC μίλησε με έναν αξιωματούχο της Χαμάς, ο οποίος ήταν ασυνήθιστα αισιόδοξος για τις προσπάθειες κατάπαυσης του πυρός, υπονοώντας ότι φαινόταν να είναι πιο εποικοδομητικές από ποτέ.
Ο αξιωματούχος - ο οποίος είχε λάβει μέρος σε κάθε σειρά συνομιλιών από τον Νοέμβριο του 2023 - εμφανίστηκε καθησυχασμένος από το γεγονός ότι ένας σύμβουλος του επερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ είχε στείλει μήνυμα στους διαμεσολαβητές, υποδεικνύοντας ότι ο Τραμπ ήθελε μια συμφωνία πριν από την ορκωμοσία του.
«Αυτή τη φορά, η πίεση δεν θα περιοριστεί στη Χαμάς, όπως συνηθιζόταν επί κυβέρνησης Μπάιντεν», δήλωσε ο αξιωματούχος. «Θα υπάρξει επίσης πίεση στον Νετανιάχου. Αυτός είναι που εμποδίζει τη συμφωνία και ο Τραμπ φαίνεται να το καταλαβαίνει πολύ καλά αυτό».
Ωστόσο, η πρόβλεψη του ίδιου αξιωματούχου ότι η συμφωνία θα μπορούσε να επιτευχθεί μέχρι τα Χριστούγεννα δεν επαληθεύτηκε.
Το Δεκέμβριο η διαδικασία είχε διαρκώς προβλήματα. Το Ισραήλ απέκλεισε δημοσίως την απελευθέρωση ορισμένων κρατουμένων υψηλού προφίλ, ενώ ο Λευκός Οίκος κατηγόρησε τη Χαμάς ότι έστησε εμπόδια στην απελευθέρωση ομήρων.
Αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν δήλωσε: «Η Χαμάς αρνιόταν να συμφωνήσει στον κατάλογο των ομήρων που θα απελευθερώνονταν στην πρώτη φάση της συμφωνίας και αυτό ήταν καθοριστικό. Πρόκειται για μια συμφωνία απελευθέρωσης ομήρων. Αν δεν συμφωνήσετε στον κατάλογο των ομήρων που θα βγουν, δεν πρόκειται να υπάρξει συμφωνία».
Ο ίδιος αξιωματούχος είπε ότι η Χαμάς έκανε υποστήριζε ότι δεν γνώριζε τη θέση των ομήρων και πρόσθεσε: «Κρατήσαμε τη γραμμή και ουσιαστικά αποχωρήσαμε από τις διαπραγματεύσεις μέχρι η Χαμάς να συμφωνήσει στη λίστα των ομήρων».
Ισραηλινός αξιωματούχος είπε ότι η Χαμάς προσπάθησε να αποκρύψει τον αριθμό των ζωντανών ομήρων και «μας είπε ότι θα μας έστελνε μόνο πτώματα».