Οι παροιμίες αγαπούν τον Γιάννη - Χρόνια πολλά στο Γιάννη και την Ιωάννα

Τα γνωμικά -ακόμη και με διαχρόνική ισχύ- και οι παροιμίες του λαού για ένα από τα πιο δημοφιλή ονόματα, τον Γιάννη, είναι πολλά. Χωρίς αυτόν προκοπή δεν κάνουμε, συνήθως θα τον βρούμε να σπέρνει κουκιά κι ενίοτε τον καίμε και τον αλείφουμε με λάδι. Ποιος είναι;

Φυσικά ο Γιάννης. Όλοι έχουμε έναν Γιάννη κι όλοι έχουμε πει κάποια στιγμή μια παροιμία που αναφέρεται σε αυτόν. Ο αγαπημένος των ελληνικών παροιμιών, Γιάννης έχει την τιμητική του κι εμείς τον τιμάμε συγκεντρώνοντας τις παροιμίες που ακούνε στο όνομά του.

Διαβάστε μερικές από τις πάρα πολλές που έχει γράψει για αυτούς ο ελληνικός λαός παρακάτω:

1. Γιάννη είχα, Γιάννη έχω κι αν ποτέ μου θα χηρέψω, πάλι…
Γιάννη θα γυρέψω!

2. Ακόμα δεν τον είδαμε Γιάννη τον βαπτίσαμε!!!

3. Σπίτι χωρίς Γιάννη, προκοπή δε κάνει.

4. Να σε κάψω Γιάννη, να σ’ αλείψω μέλι να γιάνει

5. Να σε κάψω Γιάννη, να σ’ αλείψω λάδι

6. Κόψε κέδρο, φτιάξε Αντώνη και από πλάτανο Θανάση,
εάν πεις και για το Γιάννη, όποιο ξύλο να ‘ναι κάνει

7. Τι κάνεις Γιάννη; Κουκιά σπέρνω

8. Φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη

9. Όχι Γιάννης…Γιαννάκης

10. Τι είχες Γιάννη, τι είχα πάντα..

11. Γιάννης κερνά, Γιάννης πίνει

12. Πότε ο Γιαννης δεν μπορει , ποτε ο κώλος του πονεί

13. Σαραπέντε Γιάννηδες ενος κοκκόρου γνώση

14. Τα καλά του Γιάννη τα θέμε, και τον Γιάννη δεν τον θέμε

15. Φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη

16. Αν είχαν οι Γιάννηδες γνώση, να μας δάνειζαν καμπόση.

17. Τρέξε Γιάννη γύρευε και Νικολό καρτέρει.

18. Άλλη καμιά δε γέννησε μόνο η Μαριώ το Γιάννη

19. Κάνε Γιάννο μ’ τη δουλειά σου, κι ύστερα και πάλι θεια σου.

Είναι απορίας άξιο, γιατί υπάρχουν τόσες παροιμίες για το Γιάννη.

«Οι Γιάννηδες είναι ο αγαπημένος στόχος λοιπόν αυτών των παροιμιακών φράσεων. Γιατί; Ίσως επειδή το όνομα Γιάννης είναι κοινότατο, κατά πάσα πιθανότητα το πιο κοινό όνομα στα ελληνικά, επόμενο είναι να γίνεται στόχος, όλων των άλλων που δεν λέγονται Γιάννηδες.

Έτσι, γιαννάκης λέγεται ο αγαθούλης, ο άπειρος, τόσο στην πολιτική ζωή όσο και στο στρατό όπου οι νεοσύλλεκτοι λέγονται γιαννάκια, στραβόγιαννοι, γιάννηδες. Όπως κατέθεσε ο φίλος Τιπούκειτος σε σχετικό νήμα για τη στρατιωτική γλώσσα, (σχόλιο 46) πρόσφατα άκουσε να χρησιμοποιείται στο κυπριακό ραδιόφωνο το «Γιαννής» σαν συνώνυμο του χαζού.

Ας δούμε μαζεμένες τις παροιμίες και φράσεις με Γιάννηδες. Είμαι τυχερός γιατί ο Γιάννης βρίσκεται στο εκδομένο τμήμα των παροιμιών του Ν. Πολίτη, οπότε μπορώ να παραθέσω και τα σχόλιά του.

Σαρανταπέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση. Η συνηθέστερη παροιμία απ’ όσες διασύρουν τους Γιάννηδες, λέει ο Πολίτης, που αναφέρει και έναν μύθο κεφαλονίτικο για 45 Γιάννηδες που πνίγηκαν προσπαθώντας να ξεριζώσουν ένα δέντρο. Ωστόσο, ο Πολίτης δεν λέει ότι η έκφραση προέρχεται από τον μύθο, μάλλον το αντίστροφο θα συμβαίνει. Δίνει μάλιστα ο Πολίτης και γαλλικό ανάλογο (Deux Jean et un Pierre font un âne entier, Δυο Γιάννηδες κι ένας Πέτρος κάνουν ολάκερο γάιδαρο) καθώς και ισπανικό ίδιο με το γαλλικό.

Όχι Γιάννης, Γιαννάκης. Τη λέμε όταν κάποιος προσπαθεί να παραστήσει ως διαφορετικά μεταξύ τους δυο πράγματα ομοιότατα ή όταν κάποιος λεπτολογεί και επιχειρεί να επιφέρει μεταβολές ασήμαντες, λέει ο Πολίτης. Κατά τον Κ. Κάσση, στη Μάνη συνηθιζόταν να υπάρχουν αδέρφια με τ’ όνομα Γιάννης ο ένας και Γιαννάκης ο άλλος, οπότε όταν ένας Γιαννάκης παρουσιάστηκε στο στρατό και τον είπαν Γιάννη, απάντησε έτσι. Όμως η έκφραση είναι πανελλήνια και πιθανότατα πριν από το νεοελληνικό κράτος.

Τι κάνεις Γιάννη; Κουκιά σπέρνω. Για αυτούς που απαντούν άλλα αντ’ άλλων, σαν υπόδειγμα ασυνάρτητης συζήτησης. Μερικοί το συνεχίζουν: Κι η συντέκνισσά σου; Εφτά μετρήματα χωρεί. Η παροιμία υπάρχει στον Βάρνερ, άρα είναι από τον 17ο αιώνα.

Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει. Για όσους στα λόγια φροντίζουν για το κοινό καλό ενώ στην πραγματικότητα κοιτάζουν το δικό τους συμφέρον. Η παροιμία χρησιμοποιήθηκε πολύ στην εθνοσυνέλευση του 1829 από τους αντικαποδιστριακούς, επειδή οι αντιπρόσωποι ευπειθώς ψήφιζαν ό,τι τους έστελνε ο Καποδίστριας, αλλά είναι παλιότερη. Μάλιστα, ο Πολίτης δίνει και βουλγάρικο αντίστοιχο, με το όνομα Γκάνι στη θέση του Γιάννη.

Τι είχες Γιάννη, τι είχα πάντα. Για κάποιον που παραμένει στην ίδια (κακή ή μέτρια) κατάσταση. Και για τους αδιόρθωτους. Και για τη μη αλλαγή της κατάστασης παρά την αλλαγή της κυβέρνησης. Την έχει ο Βάρνερ (Τι έχεις Γιάννη; Τα έχω πάντα).

Ακόμα δεν τον είδαμε, Γιάννη τονε βγάλαμε. Για όσους προαναγγέλλουν και προεξοφλούν μελλοντικά σχέδια βασισμένοι σε αβέβαιες προσδοκίες. Κάποιοι λένε ότι το είπε ο Κολοκοτρώνης όταν τον κάλεσαν να βαφτίσει παιδί πριν ακόμα γεννηθεί, αλλά η παροιμία είναι παλιότερη, αφού την αναφέρει ο Βάρνερ, οπότε ο Κολοκοτρώνης απλώς επανέλαβε υπάρχουσα παροιμία. Εδώ κατά τον Πολίτη υπάρχει μύθος, με την αφελή κοπέλα που της έφεραν προξενητή και άρχισε να συλλογιέται πως θα παντρευτεί, θα κάνει γιο, θα τον βγάλει Γιάννη, θα της αρρωστήσει και θα της πεθάνει, οπότε έβαλε τα κλάματα. Παρεμφερής παροιμία υπάρχει και σε άλλες γλώσσες. Για την έκφραση αυτή έγραψε πρόσφατα ο ηλληνιστεύκων Νίκος Νικολάου.

Πότε ο Γιάννης δεν μπορεί, πότε ο κώλος του πονεί. Για τους φιλάσθενους ή για όσους προφασίζονται ασθένεια.

Να σε κάψω Γιάννη, να σ’ αλείψω μέλι (ή λάδι· προσθέτουν μερικοί: να γιάνει). Τη λέμε σε κάποιον που μας παρηγορεί ή προσπαθεί να μας περιθάλψει ενώ ο ίδιος έχει προκαλέσει το κακό που πάθαμε.

Φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη. Σε μια αντιπαράθεση όπου ο φόβος είναι αμοιβαίος· λέγεται συχνά σε ποδοσφαιρικούς αγώνες, όταν καμιά ομάδα δεν ανοίγεται.

Σπίτι χωρίς Γιάννη, προκοπή δεν κάνει. Απάντηση στον… αντιγιαννισμό άλλων εκφράσεων. Ο Πολίτης έχει κι άλλες «φιλογιαννικές» παροιμίες, που δεν είναι τόσο γνωστές, όπως όπου Γιάννης και του Θεού η χάρη.

Τα καλά του Γιάννη τα θέμε, τον Γιάννη δεν τον θέμε.

Υπάρχουν κι άλλες παροιμίες με Γιάννη, όχι και τόσο γνωστές, τις παραλείπω γιατί δεν θα τελειώσουμε ποτέ. Αν ξέρετε άλλη «γιαννική» παροιμία-φράση-έκφραση, ευχαρίστως να την προσθέσετε στα σχόλια. Ή μάλλον θα προσθέσω μία ακόμα έκφραση με τον Γιάννη, αλλά και με άλλα ονόματα.
Κόψε ξύλο κάμε Αντώνη
κι από πλάτανο Μανώλη
κι αν ρωτάς και για τον Γιάννη,
ό,τι ξύλο κόψεις κάνει.
Χρόνια πολλά στους Γιάννηδες και στις Ιωάννες!!!!

planetnews.gr