Η Πάτρα του Μίκη Θεοδωράκη - Το σπίτι της Ασημ. Φωτήλα και τα κοφίνια με τα φρούτα

Σήμερα Τρίτη 11 Ιουλίου 2017 στις 21.30 στο Παμπελοποννησιακό στάδιο, στην Πάτρα θα δοθεί η συναυλία «Όλη η Ελλάδα για τον Μίκη», μία μουσική παράσταση - αφιέρωμα στον σπουδαίο, οικουμενικό μας συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη που στις 29 Ιουλίου θα γίνει αισίως 92 ετών.

Η Πάτρα έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή του Μίκη Θεοδωράκη καθώς εδώ πέρασε τα χρόνια του, τελειώνοντας το δημοτικό και πηγαίνοντας στο γυμνάσιο. Όπως ο ίδιος έχει αφηγηθεί στον δημοσιογράφο Γεώργιο Π. Μαλούχο, στο βιβλίο «Άξιος εστί, ο Μ. Θεοδωράκης αφηγείται τη ζωή του και συνθέτει την ιστορία της νεότερης Ελλάδας» (εκδόσεις Σκάι, Λιβάνης, 2004), «για την Πάτρα φύγαμε νομίζω το 1936, μετά από ευμενή μετάθεση του πατέρα μου που ήταν ανώτατος κρατικός υπάλληλος. Η εκεί νομαρχία ήταν πολύ σημαντική. Εγώ χαιρόμουν με κάθε μετάθεση.

Η Πάτρα ήταν Πόλη με Π κεφαλαίο. Ήταν οι μεγάλοι κάθετοι δρόμοι της, οι καμάρες τους, μία ευρωπαική πόλη. Βρήκαμε ένα σπίτι στα Ψηλαλώνια, κοντά στην πλατεία Βουδ, στην Ασημάκη Φωτήλα και Λόντου. Ήταν θυμάμαι ένα πολύ ωραίο και μεγάλο σπίτι, δίπατο, άσπρο με ισόγειο και πρώτο πάτωμα. Ήταν και μία πολύ καλή γειτονιά».

Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε γεννηθεί στη Χίο το 1925. Κατά σύμπτωση γεννήθηκε στο ίδιο σπίτι με τον κατοπινό ευρωβουλευτή Πεσμαζόγλου και κοντά στο σπίτι όπου είχε γεννηθεί ο Ανδρέας Παπανδρέου.

«Ο πατέρας του Ανδρέα, ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν τότε διοικητής νήσων και ο πατέρας μου που ήταν Βενιζελικός τον καιρό εκείνο, ήταν διευθυντής της νομαρχίας του Διοικητηρίου κι έτσι οι σχέσεις μου με τον Ανδρέα Παπανδρέου ξεκίνησαν από τη Χίο!  Ο Γεώργιος Παπανδρέου μου έλεγε “σε κρατούσα στα γόνατα μου”. Ο Ανδρέας Παπανδρέου με αγαπούσε κι εγώ επίσης αλλά ειλικρινά ο Ανδρέας Παπανδρέου αγαπούσε πάνω απ’ όλα την εξουσία», είχε εκμυστηρευθεί στον Γ. Μαλούχο, ο Μίκης Θεοδωράκης.

Σύμφωνα με το βιβλίο – αυτοβιογραφία του Μ. Θεοδωράκη γραμμένο από τους Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη, δημιουργών των εκπομπών «Μονόγραμμα», η Ελλάδα αναγνωρίζει στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη το πρόσωπο της.

Ο πατέρας του είχε πάει στην Μικρά Ασία ως υπάλληλος, εκεί γνώρισε τη γυναίκα του και μητέρα του Μίκη Θεοδωράκη, Ασπασία. Αρραβωνιάστηκαν πριν τη Μικρασιατική καταστροφή και στην καταστροφή πέρασαν στη  Χίο όπου και γεννήθηκε ο συνθέτης το 1925.

Λίγο μετά ο πατέρας του Θεοδωράκη μετατέθηκε στη Μυτιλήνη όπου πέρασε 4 χρόνια, μετά στην Ερμούπολη της Σύρου για 1 χρόνο, στην Αθήνα για 1 χρόνο, στα Γιάννενα για 2, μετά στην Κεφαλονιά για 4 χρόνια, μετά πάλι Γιάννενα για 6 μήνες και από το ’36 – ’37 ήρθε στον Μοριά, στην Πάτρα όπου ο Μίκης Θεοδωράκης πήγε στο γυμνάσιο ενώ κατόπιν η οικογένεια πήγε στον Πύργο για 1 χρόνο και στην Τρίπολη για 3. Στη συνέχεια πήγαν Αθήνα.

Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει πει πως απ’ όλες τις πόλεις πιο συνδεδεμένος νιώθει με την Αθήνα, ωστόσο από τα λεγόμενα του είναι εμφανής ένας θαυμασμός για την περίοδο που έζησε παιδάκι στην Πάτρα του μεσοπολέμου.

Όπως έχει αφηγηθεί στον Γεώργιο Μαλούχο, «η Πάτρα είχε όπερα όπως η Σύρος, και ένα υψηλό επίπεδο αστών αλλά και προλεταριάτο λόγω της ύπαρξης βιομηχανίας στην περιοχή και εργατών. Ο πατέρας μου Γιώργης Θεοδωράκης που ήταν ανώτατος υπάλληλος είχε σχέσεις με την αστική τάξη που ήταν υψηλού επιπέδου και πολύ φιλόξενη.

Στην Πάτρα συνάντησα ένα λαό πιο ανοικτό και αυτό με επηρέασε πολύ. Τον πρώτο καιρό δεν είχαμε σπίτι και μέναμε σ’ ένα ξενοδοχείο στην παραλία. Πέρασα πολύ ωραία διότι τρώγαμε στο εστιατόριο και το βράδυ πηγαίναμε στο Φάρο ενώ μελετούσα και πολύ. Τότε δίναμε εξετάσεις για να μπούμε από το δημοτικό στη μέση σχολή (το γυμνάσιο).

Ήταν ένα συγκρότημα σχολείων εντελώς καινούριο, απ’ αυτά που είχε κάνει ο Γεώργιος Παπανδρέου και ήταν καθαρότατο με τέλειες γυμναστικές/αθλητικές εγκαταστάσεις που τις χρησιμοποιούσα πολύ. Έκανα άλμα εις μήκος ενώ πήγαινα και στο Ναυτικό Όμιλο Πατρών. Έφτασα μάλιστα να πάρω μέρος σε Πανελλήνιους αγώνες στα εξήντα μέτρα κρόουλ ενώ έκανα και καταδύσεις.

Στη χορωδία του Παπαβασιλείου μπήκα στους τενόρους. Στην Πάτρα είδα για 1^η φορά μουσική παρτιτούρα σε σχολικό βιβλίο. Ο Παπαβασιλείου με ξεχώρισε να πω την πρωινή προσευχή του Χάιντ “Σε σένα πλάστη Θεέ”.

Στην Πάτρα, μου πήραν δώρο οι γονείς μου ένα βιολί. Όταν πήρα το βιολί τρελάθηκα από τη χαρά μου. Έτσι πήγα στο Ωδείο Πατρών και άρχισα μαθήματα βιολιού και θεωρίας. Θυμάμαι την ωραία γειτονιά στα Ψηλαλώνια και στην πλ. Βουδ. Στο σπίτι μας στην Πάτρα είχαμε ένα μεγάλο σαλόνι και 3 κάμαρες, ανοίγαμε το σπίτι κάθε 15 μέρες και γινόταν πάρτι. Η Πάτρα τότε είχε και πολλούς Ιταλούς, είχα 2 συμμαθητές και τα παιδιά αυτά ήταν σαν Έλληνες. Θυμάμαι τη Βαρβάρα, κόρη ενός Ιταλού ταβερνιάρη, παίζαμε μαζί χωρίς τίποτα ερωτικό. Ακούγαμε Βέμπο, Δανάη, Σουγιούλ, Γιαννίδη».

Ο Μίκης Θεοδωράκης θυμάται και τη νεολαία του δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά, την ΕΟΝ. Στην Πάτρα υπήρχαν 2 νεολαίες που έκαναν παρελάσεις.

Ακόμα θυμάται ότι το καλοκαίρι η οικογένεια Θεοδωράκη έβγαινε από την Πάτρα και πήγαινε λόγου χάρη στο Διακοπτό κι από κει έπαιρναν τον Οδοντωτό και ανέβαιναν στα Καλάβρυτα.

«Από κει για να πάμε στα χωριά μπαίναμε μέσα σ’ ένα ξεροπόταμο κι εκεί πηγαίναμε 4-5 ώρες δρόμο με μουλάρια κι όταν φτάναμε βρισκόμασταν σε μίαν άλλη Ελλάδα. Όλα τα παιδιά ξυπόλητα, φοβερά βρώμικα αφού δεν υπήρχε σαπούνι», ανέφερε στον Γ. Μαλούχο.

Είναι επίσης συγκλονιστική η περιγραφή του Μίκη Θεοδωράκη ότι όταν ήρθαν οι Γερμανοί τα χρόνια της κατοχής, είδαν τότε οι περισσότεροι Έλληνες για πρώτη φορά οδοντόκρεμα, με την οποία βούρτσιζαν τα δόντια τους οι κατακτητές.

Για την Πάτρα ο Μίκης Θεοδωράκης έχει επίσης πει ότι εκείνη την εποχή που παιδί ο ίδιος έζησε στην πόλη, ήταν καλύτερη και από την Αθήνα, καθώς ήταν λιμάνι προς την Ευρωπαική Δύση και η εδώ αστική τάξη ήταν πιο ανεπτυγμένη.

Θυμάται ότι πήγαινε και εκδρομές προς το Παναχαικό και η παρέα έπαιρνε μαζί της και ποιήματα και τα διάβαζαν. Στην Πάτρα θυμάται ο Μίκης Θεοδωράκης πως υπήρχε και υποχρεωτικός εκκλησιασμός, πήγαιναν όλοι μαζί με το σχολείο.

Πολύ όμορφη είναι και η αφήγηση του για το καλοκαίρι που πέρασε στην Πάτρα μεταξύ της 1^ης και της 2^ης γυμνασίου που ψήλωσε πολύ και πήρε μπόι.

«Όταν πήγαινα στην 1^η γυμνασίου ήμουν 2^ος στη σειρά, υπήρχαν και πιο ψηλοί από μένα, μεσολάβησε το καλοκαίρι και έφαγα πολλά φρούτα και ντομάτες, κοφίνια ολόκληρα, κολυμπούσα και συνεχώς κι όταν πήγα στη δευτέρα γυμνασίου ήμουν πια πολύ ψηλός. Όταν το 1939 πήγαμε στον Πύργο της Ηλείας ήμουν 14 ετών έφηβος. Εκεί νομίζω όταν εμφανίστηκα με κοντά παντελόνια και ύψος περίπου 1,95, τρόμαξαν όλοι βλέποντας με», είπε στον Γ. Μαλούχο.

*  Μετά την αποθέωση και τις συγκινητικές στιγμές στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναικό στάδιο, στις  19 Ιουνίου 2017, η μουσική παράσταση «Όλη η Ελλάδα για τον Μίκη» έρχεται και στην Πάτρα, στο Παμπελοποννησιακό στάδιο την Τρίτη 11 Ιουλίου 2017 στις 21.30 το βράδυ. Συμμετέχουν και χορωδοί από την Πάτρα και τη Δυτική Ελλάδα.

Η ενορχήστρωση και η μουσική διεύθυνση είναι του μαέστρου Παναγή Μπαρμπάτης, ενώ αξίζει να τονιστεί ότι η εκδήλωση αυτή γίνεται μετά από επιθυμία του ίδιου του Μίκη Θεοδωράκη.

Η περιοδεία πραγματοποιείται με την ευγενική χορηγία της Εθνικής, η πρώτη ασφαλιστική.

Γενική είσοδος: 15 €

Σπουδαστικά εισιτήρια και ανέργων: 10 €.

Προπώληση εισιτηρίων: Γωνιά του Βιβλίου, Discover, Οπτικά Καραμούζη, Ηχότοπος και ηλεκτρονικά στο viva.gr, 11876, SevenSpots, Reload, Media Markt και όλα τα σημεία του δικτύου της viva.

*Για τη συγκέντρωση πληροφοριών για το άρθρο, ευχαριστούμε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Πάτρας όπου και βρήκαμε τα προαναφερθέντα βιβλία και αντλήσαμε πολύτιμες πληροφορίες και υλικό.

Επιμέλεια - ρεπορτάζ: ΤΑΚΗΣ Γ. ΜΑΡΤΑΤΟΣ