Πώς σώθηκε το σπίτι που γεννήθηκε ο Κωστής Παλαμάς στην Πάτρα

Στις 13 Ιανουαρίου εγκαινιάστηκε ως Στέγη Γραμμάτων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας

Το σπίτι που γεννήθηκα κι ας το πατούν οι ξένοι
στοιχειό είναι και με προσκαλεί· ψυχή, και με προσμένει.

Το σπίτι που γεννήθηκα, ίδιο στην ίδια στράτα
στα μάτια μου όλο υψώνεται και μ' όλα του τα νιάτα.

O ποιητής Κωστής Παλαμάς γεννιέται στις 13 Ιανουαρίου 1859 στην Πάτρα, στο σπίτι της οδού Κορίνθου, λίγο πριν την Κολοκοτρώνη. Σε αυτό το σπίτι αναφέρεται στο παραπάνω ποίημα, το οποίο έγραψε μετά τον θάνατο των γονιών του και ενώ ο ίδιος βρισκόταν σε μικρή ηλικία.

Το σπίτι που γεννήθηκε ο Παλαμάς μπορεί να το πατά πια όποιος επιθυμεί, αφού έχει ανακαινιστεί και λειτουργεί πια ως Στέγη Γραμμάτων «Κωστής Παλαμάς», χάρη στον Πατρινό Αθανάσιο Στεφανόπουλο, τον ομογενή που ζει και δραστηριοποιείται δεκαετίες στην Καλιφόρνια και ο οποίος αγόρασε και μετέτρεψε ην οικία, σε έναν χώρο πολιτισμού και γραμμάτων. Ο χώρος εγκαινιάστηκε το Σάββατο 13 Ιανουαρίου, ημέρα των γενεθλίων του ποιητή ,από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο.

Μέχρι όμως να φτάσουμε εδώ είχε προηγηθεί μια διαδρομή, η οποία καθόλου βέβαιη δεν ήταν ως προς την έκβασή της και ως προς το ζητούμενο αποτέλεσμα, το οποίο δεν ήταν άλλο από το να μην καταρρεύσει το σπίτι στο οποίο γεννήθηκε ο Παλαμάς , αλλά και η Ματθίλδη Σεράο, συγγραφέας και δημοσιογράφος, το 1856, τρία χρόνια πριν τη γέννηση του ποιητή.

φωτο eurokinissi

Ο Αλέξης Σκαρμέας θυμάται πως όταν ήταν Αντιδήμαρχος Πολιτισμού ο Θεόδωρος Μαλλιάς και ο Γιάννης Λιβαθινός,από τον Σύλλογο των Πατρινών Καλλιτεχνών Εικαστικών Τεχνών και του έθεσαν το θέμα της διάσωσης και αξιοποίησης του σπιτιού. Ο κ.Σκαρμέας το βρήκε θετικό και ξεκίνησε τη διαδικασία εντοπισμού των κληρονόμων, οι οποίοι έμεναν σε Ελβετία και Γαλλία.

Προτάθηκε η αγορά του σπιτιού από τον Δήμο, ωστόσο το ποσό που ζήτησαν οι ιδιοκτήτες, ο Δήμος δεν το διέθετε και επιπλέον θα έπρεπε να καλύψει και το κόστος των εργασιών ανακαίνισης.

Επόμενο βήμα ήταν ο Δήμος να απευθυνθεί στο Υπουργείο Πολιτισμού. Πράγμα το οποίο και έγινε. Ο Ανδρέας Φούρας και ο Αλέξης Σκαρμέας συναντώνται (2009) με τον τότε Υπουργό Πολιτισμού Αντώνη Σαμαρά και ζητούν σχετικό κονδύλι. Όμως ούτε το Υπουργείο είχε τη δυνατότητα να το εξασφαλίσει.

Ως εναλλακτική ο Αλέξης Σκαρμέας σκέφτεται την ανταλλαγή του σπιτιού του Παλαμά με ένα άλλοι οίκημα του Δήμου, ίσης αξίας.

«Εγώ ως Αντιδήμαρχος αφήνω το θέμα εκεί μια και στη συνέχεια εκλέγεται η παράταξη Δημαρά, η οποία έφερε στο Δημοτικό Συμβούλιο την πρόταση αυτή, υπερψηφίστηκε, ωστόσο θα πρέπει να σημειώσω ότι η διαδικασία της ανταλλαγής ακινήτων είμαι μια απαιτητική και χρονοβόρα διαδικασία, κατά την οποία πρέπει να ξεπεραστούν πολλά εμπόδια. Κι ακόμα κι αν γινόταν τελικά αυτή η διαδικασία είναι πολύ πιθανό το οίκημα να περνούσε μεν στα «χέρια» του Δήμου, αλλά να μην είχε τα χρήματα για την αξιοποίησή του και ουσιαστικά το κτίριο να «χανόταν». Για καλή τύχη της πόλης και του σπιτιού εμφανίστηκε ο Αθανάσιος Στεφανόπουλος. Στην ουσία ο κ. Στεφανόπουλος είναι ένας ευεργέτης – χορηγός της πόλης, ο οποίος διέσωσε την οικία του ποιητή. Γι΄αυτό και είναι καλό να μην είμαστε αφοριστικοί με τους χορηγούς , καθώς είναι άλλο πράγμα αυτοί που έρχονται για να προσφέρουν και άλλο αυτοί που έρχονται για να εκμεταλλευτούν» σχολιάζει στο thebest.gr ο Αλέξης Σκαρμέας. Και προσθέτει: «Η πόλη οφείλει ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Αθανάσιο Στεφανόπουλο».

Μάλιστα το 2009 ο Δήμος είχε εκδόσει βιβλίο με τα μελοποιημένα ποιήματα του Κωστή Παλαμά, σε επιμέλεια Μαρίας Κοσσυφίδου, το οποίο βρίσκεται και στο Ίδρυμα Κωστή Παλαμά στην Αθήνα.

Πώς φτάσαμε στην αγορά του σπιτιού του από Αθ. Στεφανόπουλο

Όπως είχε πει στο παρελθόν στο thebest.gr ο ζωγράφος Γιάννης Λιβαθινός πριν από 7 περίπου χρόνια είχε έρθει μια Ελληνοαμερικανή από την Καλιφόρνια η Πέγκυ Στεφανοπούλου, στις ανιψιές της, στην Πάτρα. Είχαν έρθει εδώ στο εργαστήρι μου για να πάρουν κάποιες εικόνες και πίνακες. Είχα φτιάξει και το πορτρέτο του Παλαμά. Ήθελε κι αυτό για τον άνδρα της που αγαπά πολύ τον Παλαμά. Της είπα για το σπίτι. Μετά από δύο μήνες ήρθε ο σύζυγός της, είδε εξωτερικά το σπίτι και δρομολογήθηκε η διαδικασία αγοράς. Την επόμενη φορά το είδε και εσωτερικά. Συγκινήθηκε τόσο πολύ, που μου είπε αμέσως πάμε να κάνω τα συμβόλαια.

Στη συνέντευξη τύπου που παραχώρησε ο κ. Στεφανόπουλος στην Πάτρα, λίγες μέρες πριν τα εγκαίνια της Στέγης ανέφερε ότι αν και έφυγε από την Ελλάδα και την Πάτρα αρκετά νέος για τις ΗΠΑ, αρχικά για σπουδές, ποτέ δεν ξέχασε την γενέτειρα του. Για αυτό και την επισκεπτόταν συχνά και τουλάχιστον δυο φορές το χρόνο. Μιλώντας από καρδιάς ο κ. Στεφανόπουλος, ανέφερε ότι ως έφηβος είχε ασχοληθεί με το έργο και τη ζωή του Κωστή Παλαμά και πως όταν έμαθε ότι η πατρική οικεία του ποιητή έμενε κλειστή «το εφηβικό συναίσθημα αφυπνίστηκε ως χρέος» και συνέχισε τονίζοντας πως: «Πολύ εύκολα σκέφτηκα ότι θα είναι σκόπιμο να μείνει αυτή η οικία, να ανακαινιστεί και να λειτουργήσει για πάρα πολλά χρόνια, ώστε να φτάσει σε σημείο τελειότητας, όπως θα ήθελε ο ποιητής». Μάλιστα υπογράμμισε την αποδοχή της απόφασης του αυτής, τόσο από άξιους ανθρώπους όπως χαρακτηριστικά είπε, όσο και από φορείς.

Περιγράφοντας τον σκοπό της Στέγης Γραμμάτων ο κ. Στεφανόπουλος σημείωσε ότι θα είναι ένα σπίτι ανοικτό στους ανθρώπους και στις ιδέες, ώστε να λειτουργήσει καταλυτικά στις προσπάθειες των νέων να ανοιχθούν στον κόσμο».

Προκόπης Παυλόπουλος και Αθανάσιος Στεφανόπουλος φωτο eurokinissi

Η ιστορία του σπιτιού

Ο Γιάννης Λιβαθινός μας έχει αναφέρει και την ιστορία του σπιτιού την οποία θυμίζουμε.

«Η μητέρα του Παλαμά λεγόταν Πηνελόπη και ήταν κόρη του Κωστή Πεταλά, εμπόρου από την Πάτρα. Ήταν κατά το ήμισυ Πατρινός από την πλευρά της μητέρας του και ο πατέρας του έζησε στην Αχαϊκή πρωτεύουσα 35 χρόνια. Ήταν ανώτερος δικαστής και διορίστηκε στην Πάτρα. Αυτό το σπίτι ανήκε στον παππού του Παλαμά, από την πλευρά της μητέρας του. Βρήκα πρόσφατα τα συμβόλαια του σπιτιού. Το σπίτι χτίστηκε το 1838, αλλά δεν ήταν εξαρχής ιδιοκτήτης του ο παππούς του Παλαμά. Έχει περάσει από τέσσερις ιδιοκτήτες.

Το σπίτι αυτό αποτέλεσε το πρώτο Παρθεναγωγείο, που λειτούργησε στην πόλη, με πρώτη διευθύντρια την Παυλίνα Μπορέλι. Αυτή μετά από λίγα χρόνια έφερε τον μουσικό Σεράο, προκειμένου να διδάξει. Τον παντρεύτηκε και γι΄αυτό σε αυτό το σπίτι γεννήθηκε η Ματθίλδη Σεράο,(συγγραφέας και δημοσιογράφος) το 1856, τρία χρόνια πριν τη γέννηση του Κωστή Παλαμά. Και οι δύο γεννήθηκαν στο ίδιο δωμάτιο.

Το σπίτι περνά στον παππού του Παλαμά Κωστή Πεταλά, από τον οποίο πήρε το μικρό του όνομα, ως δευτερότοκος γιος, το 1857».

Στο σπίτι της οδού Κορίνθου ο Παλαμάς έζησε μέχρι τα 7-8 χρόνια του. Τότε πεθαίνει η μητέρα του και μετά από 40 μέρες πεθαίνει ο πατέρας του», αφηγείται ο κ. Λιβαθινός.

«Μείνανε τρία ορφανά παιδιά. Ο Χρήστος που ήταν δέκα χρόνια μεγαλύτερος, ο Κωστής και ο Νικόλας. Για ένα διάστημα μένανε με τη γιαγιά τους. Στη συνέχεια ήρθε η αδερφή της μητέρας τους από την Τεργέστη, με τα παιδιά της κι έμειναν εδώ. Αυτό αναφέρει ο ποιητής στο ποίημά του «το σπίτι που γεννήθηκα κι ας το πατούν οι ξένοι».

Εννοεί ότι ήρθαν οι ξένοι κι άρχισαν να πουλούν τα έπιπλα. Μετά από 5-6 μήνες έπρεπε να πάνε στο Μεσολόγγι τα δύο μεγαλύτερα παιδιά, που ήταν ο θείος τους για να τελειώσουν το σχολείο. Ο Παλαμάς τέλειωσε το Γυμνάσιο εκεί Τον μικρότερο αδερφό τους τον πήρε η θεία τους στην Τεργέστη. Ο ποιητής επέστρεψε στην Πάτρα στα 15 με 16 χρόνια του, για να δει το σπίτι και να βρει τον τάφο της μητέρας του, που ήταν όπως και του πατέρα του στο νεκροταφείο, πίσω από τον παλιό Άγιο Ανδρέα. Το νέο νεκροταφείο έγινε το 1872 και οι τάφοι μεταφέρθηκαν εκεί. Επειδή ο Παλαμάς δεν είχε κανέναν βρήκε τους τάφους διαλυμένους. Γι΄αυτό και το πρώτο δίστηλο που έγραψε ήταν «Βρήκα τον τάφο αδειανό τα κόκκαλα σπαρμένα».

Στη νεότερη ιστορία του, κάποια στιγμή, σε ένα τμήμα του ισογείου του σπιτιού λειτουργούσε ιχθυοπωλείο.