Ο Παντοκράτορας της Πάτρας- Ο ναός στα πρότυπα της Αγιά Σοφιάς που χρησιμοποιήθηκε για να φτιαχτούν βόλια από τον τρούλο του...

Η ιστορία ενός ναού - Ιστορικού μνημείου για την Πάτρα

Σε απόσταση αναπνοής από το κάστρο της Πάτρας, βρίσκεται ο επιβλητικός Ιερός Ναός του Παντοκράτορα, που χτίστηκε το 900 μ.Χ. .

Μια εκκλησία σημείο αναφοράς για την Άνω Πόλη και ένας ναός που σίγουρα έστω μια φορά οι Πατρινοί ακόμη κι αν δεν είναι κάτοικοι του κέντρου οφείλουν να επισκεφθούν. Κι αυτό γιατί αποτελεί αρχιτεκτονικό μνημείο όχι μόνο για την πόλη αλλά για όλη την Ελλάδα αφού αποτελεί αντίγραφο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

Ο βυζαντινός ρυθμός της, οι πανέμορφοι τρούλοι αλλά και ο εσωτερικός της διάκοσμος είναι εντυπωσιακοί.

Η εκκλησία του Παντοκράτορα χτίστηκε στις αρχές του 10^ου αιώνα πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού του Ολυμπίου Διός.

«Εις το μέσον της Αρχαίας Αγοράς ευρίσκετο ο αρχαιότατος Ναός του Ολυμπίου Διός, ως αναφέρεται υπό των Φιλήμονος, Πλινίου και Παυσανίου. Ο Ναός ούτος του Ολυμπίου Διός κατεστράφη κατά τους πρώτους μετά Χριστόν χρόνους και επί των ερειπίων του ανηγέρθη περί το έτος 900 μ.Χριστόν ο Ναός του Παντοκράτορος κατά το απλούν σχέδιον κατασκευής των Ναών τότε» (Στ.Θωμόπουλος/1980).

Ο Παντοκράτορας στην Άνω Πόλη, δεκαετία 1920

Επί τουρκοκρατίας στην εμπορικότερη οδό της Πάτρας, το Μπολσοκάκ, (οδός Παντοκράτορος σήμερα) μετατράπηκε σε τζαμί με την ονομασία Κουρσούμ Τζαμί για τους Οθωμανούς.

Πάνω σε αυτόν τον δρόμο υπήρχαν καταστήματα, πολυτελείς κατοικίες τούρκων αξιωματούχων καθώς και το πολυτελές Σεράι του Μπέη Κούνα, γνωστό σαν το Σεράι της κυρά Κούνενας.

Από τον Παντοκράτορα, μέχρι το Κάστρο των Πατρών, την σημερινή οδό Γερμανού και περίπου μέχρι τα Ταμπάχανα, ήταν η συνοικία της Μουριάς, που είχε πάρει το όνομα της από ομώνυμο δένδρο που υπάρχει ακόμη και σήμερα, πίσω από το Ιερό του Ναού.

Το δένδρο αυτό σύμφωνα με σχετική έκθεση δύο γεωπόνων φυτεύτηκε περί το 1540, αναφέρεται από ξένους περιηγητές, την ιστορία της πόλης των Πατρών του Κώστα Τριανταφύλλου και του Στέφανου Θωμόπουλου.

Ο Παντοκράτορας στην Άνω Πόλη, δεκαετία 1900

Οι τρούλοι του Παντοκράτορα ήταν φτιαγμένοι κατά ένα μεγάλο ποσοστό από μολύβι, εξού και το όνομα μολυβδοσκέπαστο που το έδωσαν οι Οθωμανοί. Από το μολύβι των τρούλων δημιουργήθηκαν και οι πρώτες σφαίρες που έριξαν οι Έλληνες κατά των Τούρκων στην επανάσταση του 1821 με τον ναό να συμβάλλει στην επανάσταση.

Το 1687 μετά την έλευση των Ενετών ο Μοροζίνη τον μετέτρεψε σε Ιερό Ναό του Αγίου Μάρκου ενώ με την επάνοδο των Οθωμανών η εκκλησία έγινε πάλι τζαμί.

Το 1828 μετατράπηκε σε νοσοκομείο για τους στρατιώτες του Μεζόν, με την απελευθέρωση όμως επανήλθε στην αρχική του κατάσταση και αποτελεί πλέον μοναδικό θρησκευτικό μνημείο στην περιοχή.

«Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος από τους Τούρκους κατεδαφίσθη το Τέμενος και ανηγέρθει ο σημερινός περικαλλής Ναός κατά το σχέδιον του εν Κωνσταντινουπόλει μεγαλοπρεπούς Ναού της Αγίας του Θεού Σοφίας, με τα προς βορράν και μεσημβρίαν εξωτερικά αγιάσματα, τα οποία εις ελαχίστους Ναούς των Ορθοδόξων Εκκλησιών απαντώνται» (Στ.Θωμόπουλος/1980)

Η ιστορική αξία του Ναού τούτου είναι αναμφισβήτητος, εγένοντο δε από της ανεγέρσεως του και εντεύθεν, κατά καιρούς, διάφοραι συμπληρώσεις και επισκευαί, τα των οποίων η σπουδαιοτέρα είναι η γενομένη εν έτει 1951 επικάλυψις δια χαλκού όλων των Τρούλλων και Τρουλλίσκων της στέγης. Τούτο εγένετο ινα εξασφαλίσθη από πάσης υγρασίας η αγιογράφησις και η διακόσμησις του εσωτερικού του Ναού»

* Το χειρόγραφο του αειμνήστου Στέφανου Θωμόπουλου φυλάσσεται εντός του Ι. Ναού.