H ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΜΑΡΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΗΡΘΕ ΣΤΟ ΠΟΛΥΕΔΡΟ, ΤΙ ΜΑΣ ΕΙΠΕ

Διπλή ήταν η αφορμή του ερχομού της διαπρεπούς επιστήμονος ιστορικού Μαρίας Ευθυμίου στην Πάτρα, η οποία το μεσημεράκι της Παρασκευής 13 Ιουλίου 2018 είχε συνάντηση με δημοσιογράφους τοπικών Μέσων ενημέρωσης στον δροσερό κήπο  του Πολύεδρου στην Κανακάρη.

Αφ’ ενός την Πέμπτη το βράδυ μίλησε για τις θρησκευτικές καταβολές του φιλελευθερισμού και του Κομμουνισμού καλεσμένη από την ομάδα Πάτρα, Σημείο Συνάντησης στον Άγιο Βασίλειο ενώ το βράδυ της Παρασκευής στο Πολύεδρο, μετά τις 20.30  θα παρουσιάσει το έργο της Εβραίας Ισραηλίτισσας ποιήτριας Ρακέλ Ανγκελ –Νάγκλερ, την οποία θεωρεί από τις κορυφαίες του κόσμου. «Τα ποιήματα της είναι σαν μικρά Χαϊκού. Η ποίηση έχει μεγάλη εσωτερική δύναμη», ανέφερε για την Ρακέλ Άνγκελ Νάγκλερ η κυρία Ευθυμίου, η οποία μάλιστα επιμελήθηκε και την μετάφραση των ποιημάτων της από τα αγγλικά. Οι εκδόσεις των βιβλίων από τον οίκο Σμίλη είναι δίγλωσσες.

Η συζήτηση με την ευγενή και ιδιαίτερα επικοινωνιακή Μαρία ή Μαρώ Ευθυμίου ήταν μία απόλαυση, από τις σπάνιες ευκαιρίες που μπορείς να έχεις, να συνομιλήσεις με έναν φωτισμένο άνθρωπο που αγαπά και έχει μελετήσει σε βάθος την ιστορία, τόσο την Ελληνική όσο και την παγκόσμια, που σπούδασε στην Φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών κάνοντας μεταπτυχιακά στο πανεπιστήμιο της Σορβόννης στη Γαλλία όπου είχε καθηγήτρια την Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ ενώ από το 1981 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στο τμήμα ιστορίας αρχαιολογίας με γνωστικό αντικείμενο την Ελληνική περίοδο της Οθωμανικής κατοχής αλλά και την παγκόσμια ιστορία. Οι ανοικτές στο κοινό διδασκαλίες της πάνω σε θέματα της παγκόσμιας ιστορίας στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας άφησαν εποχή με το κοινό στην κυριολεξία να συνωστίζεται.

Ο δημοσιογράφος Μάκης Προβατάς που συνεργάστηκε μαζί της στο υπέροχο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2017 από τις εκδόσεις Πατάκη, «Μόνο λίγα χιλιόμετρα, Ιστορίες για την Ιστορία», έγραψε πως "η Μαρία Ευθυμίου είναι ιστορικός επιστήμονας όχι μόνο όταν διδάσκει, αλλά είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο. Χωρίς κανένα απολύτως βάρος,  αλλά αντίθετα με μία εκπληκτική ελαφράδα και χαρά για τη ζωή".

Όπως η ίδια μας είπε, ως λαός έχουμε μεγάλη ιστορία και μία γλώσσα που μιλιέται από πολύ παλιά. Αυτή η πλούσια γλώσσα μας είναι το υπερόπλο του Ελληνισμού που έχει πατήσει στον αρχαίο πολιτισμό μας. Ωστόσο όπως υπογράμμισε η κυρία Ευθυμίου, η σημερινή υπερηφάνεια για τον πολιτισμό μας λειτουργεί ως δεκανίκι και βασίζεται στο αίσθημα της ήττας ότι δεν ακολουθήσαμε την πρωτοπορία και είμαστε ουραγοί των άλλων.

«Και τώρα δεν είμαστε του “πεταματού” αλλά μας χαρακτηρίζει θαρρώ μία θρασύδειλη, επιπόλαιη στάση, να τονίζουμε το παρελθόν μας ενώ οι άλλοι την ίδια ώρα έχουν υιοθετήσει πιο ουσιαστικά πράγματα. Διακατεχόμαστε από μία ανόητη αλαζονεία. Λίγοι λαοί συνεχίζουν κρατώντας το ίδιο νήμα του πολιτισμού τους. Οι Σουμέριοι π.χ. ή οι Βαβυλώνιοι χάθηκαν ενώ οι Αιγύπτιοι σήμερα μιλούν την Αραβική. Εμείς και οι Κινέζοι μιλάμε την ίδια γλώσσα επί 4.000 χρόνια. Έχουμε ωστόσο έναν ανόητο κομπασμό με συνέπεια να γινόμαστε περίγελως. Φοβάμαι το μέλλον της Ελληνικής γλώσσας, κρατάμε πάντως ακόμα», ανέφερε η κυρία Ευθυμίου.

Η κρίση που ταλανίζει τα τελευταία χρόνια την Ελλάδα και είναι πρωτίστως ηθική, θεωρεί η κυρία Ευθυμίου πως βοήθησε αρκετά ώστε να είμαστε πιο προσγειωμένοι και παράλληλα να κάνουμε την αυτοκριτική μας.

«Ένα μεγάλο κομμάτι του κόσμου συντάχθηκε πίσω απ’ αυτούς που έριξαν την ευθύνη στους άλλους. Αργήσαμε, δεν αντιμετωπίσαμε την κρίση στη βάση της. Πάντα για μας φταίει κάποιος άλλος. Έχουμε πάντως μετακινηθεί σε ένα περισσότερο ρεαλιστικό πλαίσιο αντιμετώπισης των αιτίων της κρίσης αν και το κόστος της καθυστέρησης είναι μεγάλο. Πρέπει να δούμε κατάματα τα πράγματα και ν’ αλλάξουμε διαχείριση. Να σκεφτούμε λογικά και να μην λειτουργούμε ως παράφοροι, στρεψόδικοι, με πάθος και εχθρότητα έναντι παντός», τόνισε.

Σε άλλο σημείο της συζήτησης η Μαρία Ευθυμίου αναφέρθηκε στις νεότερες γενιές που έχουν μεγαλώσει παίρνοντας Α στο δημοτικό και 19 και 20 στο σχολείο (ένα θέμα που έφτασε έως και στο ευρωκοινοβούλιο). «Διαμορφώθηκαν γενιές που δεν είχαν την συναίσθηση του τι σημαίνει ευθύνη ή η ανάγκη της δουλειάς. Από την άλλη ακόμα ρέει ένα παλαιό ήθος στη χώρα μας. Η κρίση είναι κυρίως ηθική κι αυτό ανησυχεί πολλά νέα παιδιά.

Έχουν φύγει τα τελευταία χρόνια κοντά 400.000 νέοι στο εξωτερικό, ένας γιγαντιαίος αριθμός, κάτι που δεν το έχει ξαναζήσει η Ελλάδα. Αυτή μετανάστευση δεν είναι καθόλου όμοια με εκείνη του ’60. Η επαφή μέσα από τα social media βοηθάει και τα βιώματα όσων πια ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό περνούν κι εδώ μέσα από τις αναρτήσεις τους στο facebook», μας είπε.

Έντονο προβληματισμό μας προξένησαν τα λόγια της κυρίας Ευθυμίου ότι «ζούμε μία καταστροφή του μεγέθους της Μικρασιατικής και πως μπορεί μελλοντικά να χάσουμε εδάφη, τμήμα της χώρας μας. Η ιστορία ξέρετε δεν περιμένει, είναι αδυσώπητη. Αν μια περιοχή αδυνατίζει τότε θα έρθουν οι άλλοι. Πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση και όχι να τα αντιμετωπίζουμε με υπερβολή και παραφορά αλλά να κρατάμε το μέτρο. Νομίζω ότι υπάρχουν τα σημάδια ότι γινόμαστε λιγότερο επικίνδυνοι απέναντι στους εαυτούς μας.

Από το γενέσιο του κράτους μας πιστεύαμε ως υπερόπλο μας ότι ο κόσμος, μας προστατεύει επειδή ακριβώς είμαστε οι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και έχουμε μία συνωμοτική διάθεση απέναντι στους ξένους. Να αποφασίσουμε όμως τι θέλουμε. Αν δεν θέλουμε π.χ. την βοήθεια της Ευρωπαικής Ένωσης ας μας βοηθήσει κάποιος άλλος αλλά να πάρουμε απόφαση τι θέλουμε.

Στο δημοψήφισμα έριξα ένα μεγάλο Ναι. Το 64% είπε Όχι, το σεβάστηκα. Πρέπει πάντως όταν γίνεται ένα Δημοψήφισμα να έχουμε συναίσθηση των συνθηκών. Ο Εμφύλιος παραμένει κάτω από το χαλί και η εκδίκηση ένθεν κακείθεν. Δεν τον έχουμε αφήσει πίσω μας αλλά αντίθετα το πριόνι του μας πριονίζει 70 χρόνια τώρα διαλύοντας κάθε μέλλον της χώρας».

Η Μαρία Ευθυμίου για την κυβέρνηση Τσίπρα, πρόσθεσε πως «είναι θετικό ότι βγήκε μία κυβέρνηση που ονομάζεται Αριστερά. Παίζει καταλυτικό ρόλο και είναι σημαντικό ότι η έντιμη, όπως διατείνεται Αριστερά βγήκε στο προσκήνιο».

Αδελφή του δημοσιογράφου, εκπαιδευτικού και πολιτικού (πρώην Υπουργού παιδείας) Πέτρου Ευθυμίου, η ίδια μας είπε πως αν και την είχαν προσεγγίσει δεν θα ήταν καλή πολιτικός αλλά πως μέσα από την διδασκαλία και τις διαλέξεις της κάνει πολιτικό έργο.

Ακόμα όπως αναφέρει στο βιβλίο της η Μαρία Ευθυμίου, την ημέρα που ξέσπασε η κρίση και το γερμανικό περιοδικό Focus  κυκλοφόρησε με εξώφυλλο χυδαία προσβλητικό για την Ελλάδα και τον πολιτισμό της, στήθηκε μόνη της για ώρες με χειρόγραφο πλακάτ διαμαρτυρίας έξω από την Γερμανική πρεσβεία στην Αθήνα. Αλαφροΐσκιωτα πράγματα…όπως η ίδια με χιούμορ σχολιάζει την «πολιτική» της αυτή κίνηση.

Στο τέλος της κουβέντας και ουσιαστικά off the record, τη ρωτήσαμε για τους πολιτικούς που ξεχωρίζει στο διάβα της Ελληνικής ιστορίας και μας είπε τον Καποδίστρια, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον Τρικούπη, τον Καραμανλή αλλά και τον Σημίτη.

Όσο για την συμφωνία των Πρεσπών μεταξύ Ελλάδος και Σκοπίων μας ανέφερε πως θα προτιμούσε σαφέστατα την ονομασία Νέα Μακεδονία και πως το θέμα θα έχει συνέχεια…καθώς και ότι πίσω από την Αλβανία βρίσκεται η Τουρκία.

Ξεφυλλίζοντας μαζί της, το βιβλίο της «Μόνο λίγα χιλιόμετρα, Ιστορίες για την Ιστορία», σταθήκαμε σε μία από τις φωτ. όπου την φιλούν με περισσή αγάπη οι γιοι της, Γιωργής και Ρήγας Χατζηλάκος, οι ήλιοι της, οι κήποι του παραδείσου της, όπως τους χαρακτηρίζει και στους οποίους αφιερώνει και το βιβλίο.

Η φωτογραφία είναι από την απονομή που της έγινε το 2013, του βραβείου Εξαίρετης πανεπιστημιακής διδασκαλίας από τον πρώην Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια.  Ο ένας της γιος, ο Ρήγας έχει σπουδάσει Μηχανικός υδάτινων πόρων και ο Γιωργής ένα αντικείμενο πιο κοντινό στο δικό της, Διεθνείς σχέσεις.

Υποσχέθηκε να ξαναέρθει στην Πάτρα για την παρουσίαση του δικού της βιβλίου. Μας αποχαιρέτισε εγκάρδια και μ’ ένα πλατύ χαμόγελο μίας γυναίκας που η μελέτη και η ανάλυση της ιστορίας είναι το ελιξίριο της αλλά και μερικές φορές το μαρτύριο της, όπως εύστοχα γράφει ο Μάκης Προβατάς, μιας και μπορεί να δει μέσα στην αναλυτική της σκέψη, καθαρά αυτά που έρχονται.

*Την Μαρία Ευθυμίου μας παρουσίασε η Όλγα Νικολοπούλου – Καπέλα, υπεύθυνη του Πολύεδρου.

Κείμενο – ρεπορτάζ: ΤΑΚΗΣ Γ. ΜΑΡΤΑΤΟΣ