H ΧΡΥΣΑ ΜΠΟΓΔΑΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΙΛΗΣΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ ΗΛΙΑ ΜΠΟΓΔΑΝΟΠΟΥΛΟ ΣΤΟ thebest.gr

Το δικηγορικό του γραφείο ήταν στο ισόγειο του οικήματος αντίκρυ στον ιερό ναό Παντανάσσης όπου τις τελευταίες δεκαετίες λειτουργεί η «Τρελή Ροδιά» του Αλέξη Σίνου. Αυτοδίδακτος λάτρης της Βυζαντινής μουσικής, φρόντιζε καθημερινά να ξυπνά στις 4 το πρωί και έως τις 8 έγραφε τις υμνωδίες του ακόμη και σε πακέτα από τσιγάρα αν ερχόταν η έμπνευση της στιγμής και μπροστά του δεν υπήρχε πρόχειρο κάποιο χαρτί.

Ο λόγος για τον Ηλία Μπογδανόπουλο που στις 30 Οκτωβρίου 2018 συμπληρώθηκαν 40 χρόνια αφότου έφυγε από τη ζωή το 1978 σε ηλικία 67 ετών. Ο Ηλίας Μπογδανόπουλος, στο έργο του οποίου και στην σημαντικότατη συνεισφορά του στην Επανακομιδή της Τιμίας Κάρας του Αποστόλου Ανδρέου από τη Ρώμη στην Πάτρα τον Σεπτέμβριο του 1964, είναι αφιερωμένη η έκθεση που εγκαινιάστηκε την περασμένη Κυριακή 4 Νοεμβρίου 2018 στην Δημοτική Πινακοθήκη στην οδό Μαιζώνος και θα διαρκέσει έως τις 20/11 στο πλαίσιο των φετινών Πρωτοκλητείων, είχε λάβει το 1973 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως το τιμητικό οφίκιο του Άρχοντος Υμνογράφου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, μία μεγάλη επιβράβευση στο πρόσωπο και ταλέντο του. Η «χειροθεσία» και απονομή του τίτλου είχε γίνει από τον τότε Μητροπολίτη Κίτρους Βαρνάβα.

Το thebest.gr επικοινώνησε με την κόρη του Χρύσα Μπογδανοπούλου από το πλούσιο αρχείο της οποίας (η ίδια κατοικεί στο πατρικό σπίτι της οικογένειας και στη συλλογή της περιλαμβάνονται κοντά 900 ύμνοι του πατέρα της, κάποιοι ημιτελείς) προέρχεται το μεγαλύτερο υλικό της έκθεσης στην Δημοτική Πινακοθήκη. Ο εκλιπών ήταν παντρεμένος με την εκπαιδευτικό Θεοδώρα Καρπέτα – Μπογδανοπούλου και εκτός από την Χρύσα είχαν άλλα δύο παιδιά, την Ολυμπία που είχε σπουδάσει στη Γαλλία, είχε εργαστεί σε ίδρυμα για ειδικά παιδιά και πλέον είναι συνταξιούχος, και τον Κωνσταντίνο Μπογδανόπουλο που είναι οδοντίατρος στην Γλυφάδα στην Αθήνα.

Η Χρύσα Μπογδανοπούλου που είναι προσωπικό ΕΤΕΠ ιατρικής και εργάζεται ως γραμματέας του ιατρού νεφρολόγου Δημητρίου Γούμενου, προέδρου του Ιατρικού τμήματος του Πανεπιστημίου Πατρών, μας εξιστόρησε πως η αρχική ιδέα ήταν να γίνει ένα μνημόσυνο με την αφορμή των 40 ετών από την εκδημία του πατέρα της, ωστόσο στη συνέχεια σε συνεννόηση με την Μητρόπολη Πατρών αποφασίστηκε η έκθεση στην Πινακοθήκη που περιλαμβάνει και πολλές επιστολές του Ηλία Μπογδανόπουλου με μεγάλες προσωπικότητες όπως ο Φώτης Κόντογλου, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο Παναγιώτης Τρεμπέλας, ο Ναυπάκτιος τέως Πρωθυπουργός Νόβας Αθανασιάδης, κ.α.

Μέσα από την έκθεση υπογραμμίζεται η καθοριστική συνεισφορά του Ηλία Μπογδανόπουλου στο θέμα της επιστροφής της Τιμίας Κάρας του Αποστόλου Ανδρέου στον τόπο του μαρτυρίου του, την Πάτρα. Ήταν δική του ιδέα η επανακομιδή της Κάρας, την οποία πρότεινε τότε στον Δήμαρχο Πατρέων Νίκο Βέτσο και στη συνέχεια όλη την επίσημη αλληλογραφία με την Αγία Έδρα του Βατικανού την είχε κάνει ο Ηλίας Μπογδανόπουλος με μάλιστα ιδιαίτερη εχεμύθεια όπως εξάλλου είχε συμφωνηθεί μεταξύ των δύο πλευρών της Ρωμαιοκαθολικής και της Ορθοδόξου Εκκλησίας έως ότου υπάρξει ευτυχής έκβαση.

Δεν είχαν λείψει τα απρόοπτα και οι «στραβές» έως ότου στις 26 Σεπτεμβρίου του ’64 φτάσει στην Πάτρα στην πλατεία Τριών Συμμάχων η Τιμία Κάρα όπου ο Πατραικός λαός με επικεφαλής τον τότε Μητροπολίτη κυρό Κωνσταντίνο, την είχε υποδεχτεί με δάκρυα στα μάτια. Μία από τις ατυχίες που ξεπεράστηκαν ήταν ότι στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων είχε κοιμηθεί ο ένας Πάπας και στη συνέχεια η αλληλογραφία συνεχίστηκε με τον Πάπα που τον διαδέχτηκε.

«Ένα από τα στοιχεία εκείνης της περιόδου που μου είχε αφηγηθεί ο πατέρας μου, ήταν ότι πριν φύγει η Τιμία Κάρα του Αγίου Ανδρέου από την βασιλική του Αγίου Πέτρου της Ρώμης για την Πάτρα, είχαν συγκεντρωθεί για να την αποχαιρετίσουν περισσότεροι από 2.000 Ρωμαιοκαθολικοί επίσκοποι», μας είπε η κυρία Μπογδανοπούλου.

Κι όμως στο βιβλιαράκι που είχε βγει με ευθύνη του Δήμου Πατρέων τότε, δεν αναφερόταν πουθενά ο Ηλίας Μπογδανόπουλος, είχε αγνοηθεί όπως μας είπε η κυρία Μπογδανοπούλου και ο ίδιος σεμνά έλεγε «δεν πειράζει».

Ο ίδιος έγραψε την ακολουθία και τους χαιρετισμούς αφιερωμένους στην Επανακομιδή της Τιμίας Κάρας του Αποστόλου Ανδρέου και το σχετικό βιβλίο επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις Το Δόντι του Ανδρέα Τσιλίρα και παρουσιάστηκε στα εγκαίνια της έκθεσης την περασμένη Κυριακή. Επίσης τα τελευταία 4 χρόνια οι Χαιρετισμοί αυτοί ψάλλονται κάθε Νοέμβριο (φέτος θα γίνει στις 18/11) από την χορωδία «Πανύμνητος».

Ο Ηλίας Μπογδανόπουλος που πέθανε το 1978 στο Λονδίνο, έγραφε ασταμάτητα και πολλά έργα του που δεν έχουν εκδοθεί, αναμένεται να κυκλοφορήσουν στο μέλλον. Όπως μας ενημέρωσε η κυρία Χρύσα Μπογδανοπούλου, το βιβλίο της Ιεράς Ακολουθίας του Εσπερινού, Όρθρου και των Χαιρετισμών εις την Ανακομιδήν της Τιμίας Κάρας του Αποστόλου Ανδρέου έχει μεταφραστεί εις την Ρωσική γλώσσα και μάλιστα βρίσκεται στο στάδιο της έκδοσής του.

Ένας ακόμη από τους σταθμούς της ζωής του Ηλία Μπογδανόπουλου, υπήρξε όπως μας περιέγραψε η Χρύσα Μπογδανοπούλου, η περίοδος που είχε διατελέσει Διευθυντής στις παιδικές φυλακές – σωφρονιστήριο Πατρών στη Ρήγα Φεραίου. «Φρόντιζε να συμπεριφέρεται καλά στα φυλακισμένα παιδιά καθώς πίστευε πως αν φέρεσαι καλά και με ευγένεια τότε και τα παιδιά βγαίνοντας από τη φυλακή θα το υιοθετούσαν και θα άλλαζαν τρόπο ζωής. Είχε δημιουργήσει εργαστήρια ξυλουργικής, κεραμικής, κ.α. Θυμάμαι πως μετά είχε πάρει και μία υποτροφία από το UNRRA των Ηνωμένων Εθνών και αρχές του ’50 είχε πάει σε ένα ίδρυμα το Boystown στη Νεμπράσκα των ΗΠΑ», ανέφερε στο thebest.gr η Χρύσα Μπογδανοπούλου.

*Ακολουθεί το αναλυτικό βιογραφικό του Ηλία Μπογδανόπουλου που γεννήθηκε στην Πάτρα από τον Στέφανο και την Ολυμπία.

Ο πατέρας του ήταν  Ηπειρώτης,  τεχνίτης της πέτρας (λιθοξόος). Ο Στέφανος ήταν ο αρχιμάστορας του Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μοίρα (1900), του Ι.Ν. Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, καθώς και του Ιστορικού Δημοτικού Σχολείου Μοίρα.

Ο Ηλίας Μπογδανόπουλος απεφοίτησε από την Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το έτος 1943. Σύζυγός του ήταν η Θεοδώρα Καρπέτα, εκπαιδευτικός,  με την οποία  απέκτησε τρία παιδιά, την Ολυμπία, τον Κωνσταντίνο και την Χρύσα. Υπήρξε διευθυντής του Σωφρονιστηρίου Ανηλίκων Πατρών. Εκεί εγκαινίασε πρωτοποριακές για την εποχή μεθόδους ως προς την εκπαίδευση των παιδιών, ιδρύοντας  εργαστήρια (ξυλουργικής, κεραμικής, κ.λ.π.) για τους παραβατικούς ανηλίκους, έτσι ώστε να τους δοθεί ευκαιρία κοινωνικής ενσωμάτωσης.  Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα  το 1946 να λάβει υποτροφία από την UNRRA (United Nations Rehabilitation & Relief Administration) και να επισκεφθεί αντίστοιχα αναμορφωτικά ιδρύματα της  Αγγλίας και Αμερικής, όπου  παρέμεινεν επί διετίαν. Το ίδιο έτος (1946) ηχογράφησε στο Σικάγο τον Παρακλητικό Κανόνα της Θεοτόκου, επί δίσκου γραμμοφώνου.  Ασκησε την δικηγορία από το 1948. Το έτος 1955 επρωτοστάτησε στην ίδρυση του «Συλλόγου Φίλων Βυζαντινής Μουσικής» στην Πάτρα, και διετέλεσε πρώτος πρόεδρος αυτού.

Το υμνογραφικό έργο άρχισε επ’ ευκαιρία της εκ Ρώμης παλιννοστήσεως της Τιμίας Κάρας του Πολιούχου των Πατρέων Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου όπου υπήρξε ο κύριος διεκπεραιωτής της σχετικής αλληλογραφίας, του Δήμου Πατρέων μετά του Βατικανού (βλέπε Ιστορικό Λεξικό των Πατρών Κ. Τριανταφύλλου, Βραβείον Ακαδημίας Αθηνών).  Το γεγονός τούτο έγινε αφορμή για την σύνθεση της πρώτης του ασματικής ακολουθίας («Ιερά Ακολουθία Εσπερινού, Όρθρου και Χαιρετισμών εις την Ανακομιδήν της Τιμίας Κάρας του Αποστόλου Ανδρέου»). Από τότε επεδόθη «παρέργως μεν αλλά μετά ζήλου και λίαν ευδοκίμως» στη σύνθεση και μελοποίηση ύμνων, οι οποίοι φέρουν το προσωπικό ύφος του συνθέτου και ευρίσκονται στην στάθμη κλασσικού επιπέδου τόσον κατά το κείμενο της ποιήσεως όσον και κατά το μέλος.

Οι ύμνοι του διακρίνονται από παλμό, έξαρση, ευρηματικότητα και πρωτοτυπία.  Η έμπνευση ερχόταν τις νυκτερινές ώρες, όπου κατέγραφε  την χειμαρρώδη ποιητική του ροή. Άλλοτε αποσυρόταν στην εξοχήν για να συνθέσει.

Αγάπησε μετά πάθους την βυζαντινή ψαλμωδία του Πατριαρχικού ύφους και υπήρξε αυτοδίδακτος και εγκρατής γνώστης της μουσικής.  Η συνεχής παρακολούθηση και ακρόαση επί δύο δεκαετίες του Ν. Μαυροπούλου, Δομέστικου του Πατριαρχικού Ναού και μαθητού του Ιακώβου Ναυπλιώτου του Μεγαλοπρεπούς,  συνέβαλε κατά πολύ στο ψαλτικόν ιδίωμα  του Ηλία Μπογδανοπούλου.

Το 1973 ετιμήθη με το οφφίκιο του Άρχοντος Υμνογράφου της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.  Απεβίωσε τον Οκτώβριο του 1978 στο Λονδίνο.  Το 1997 ετελέσθη φιλολογικό μνημόσυνο  στην Διακίδειο Σχολή Λαού Πατρών.

Ευμενεστάτης κριτικής έτυχε το υμνογραφικόν έργον του από  διακεκριμμένες προσωπικότητες, ιδιαιτέρως δε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, τον Αρχιεπίσκοπο Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιάκωβο, τον αείμνηστο Αρχιεπίσκοπο και πρώτο πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας κυρό Μακάριο, τον μεγάλο Έλληνα ζωγράφο Φώτη Κόντογλου, τον διαπρεπή καθηγητή Παναγιώτη Τρεμπέλα, τον αείμνηστο Πρωτοψάλτη της Μ.τ.Χ.Ε. Κωνσταντίνο Πρίγγο,  τον Ακαδημαϊκό Αθανασιάδη- Νόβα, Αρχοντες και μεγάλους ιεροψάλτες της Κωνσταντινουπόλεως και πολλούς άλλους.

Πολλούς από τους ύμνους του εξετέλεσαν πολυμελείς χοροί από Θεσσαλονίκη και Βόλο στο Ηρώδειο Αθηνών και το Αρχαίο Ωδείο Πατρών επ’ ευκαιρία πανηγυρικών εμφανίσεων, τους οποίους διηύθηναν εξέχοντες χοράρχες (Ταλιαδώρος, Χατζημάρκος, Καραμάνης, Θεοδοσόπουλος κ.λ.π.).  Στη συναυλία του Ηρωδείου το 1977 παρέστη και ωμίλησε ο τότε Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρός Χριστόδουλος. Αλλα έργα του ιδίου : ΤΟΠΙΚΟΙ  ΙΔΙΩΜΑΤΙΣΜΟΙ υποβληθέντες εις την Γλωσσική Εταιρεία (Β΄ Βραβείο Γλωσσικής Εταιρείας  ΜΕΓΑΡΟΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ), συλλογή ποιημάτων, διηγήματα, ομιλίες όπως για την ΟΓΔΟΗΚΟΝΤΑΕΤΗΡΙΔΑ του π. Νικολάου Μαυρόπουλου (εχει εκδοθεί σε τευχίδιο), χρονογραφήματα, άρθρα, δημοσιεύματα κ.ά. καθώς και πλειάδα επιστολών.

Εχει στην κατοχή του ένα πλούσιο αρχείο το οποίο περιέχει  παλαιά βιβλία (νομικά, εκκλησιαστικά κ.λ.π.), καθώς και παλαιούς δίσκους γραμμοφώνου.

Στην κορυφή ενός λοφίσκου στο Δήμο Ερυμάνθου, ευρίσκεται ένα μικρό εκκλησάκι «Προφήτης Ηλίας» κτισμένο στη μνήμη του,  από την αγαπημένη του σύζυγο Θεοδώρα.

Ο αδελφός του Δημήτριος Μπογδανόπουλος, δικηγόρος, συγγραφέας και λόγιος, έγραψε στην επιτύμβιο πλάκα :

« Απαντα βίον χρησάμενος,

ύμνους τω Πλάσαντι μέλπειν,

τάλαντον άνωθεν σχών,

πολλαπλούν Αυτώ πάλιν προσήξεν».

Επιμέλεια κειμένου: ΤΑΚΗΣ Γ. ΜΑΡΤΑΤΟΣ