Οι Πατρινοί που είδαν πρώτοι... φως εξαιτίας του Γλαύκου κι αγόρασαν ηλεκτρικές συσκευές !

Όλα ξεκίνησαν το 1919 με πρωτοβουλία του Γουίλιαμ Μόρφυ ο οποίος κατέθεσε υπόμνημα στην τότε Ελληνική κυβέρνηση η οποία και το ενέκρινε. Την ίδια χρονιά καταρτίστηκε σχέδιο νόμου και ξεκίνησαν οι μελέτες του έργου.

Πριν την κατασκευή του εργοστασίου του Γλαύκου στην Πάτρα ηλεκτρικό ρεύμα παρήγαγε από το 1907 η Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρεία. Επίσης ηλεκτρικό ρεύμα παρήγαγε και πουλούσε το εργοστάσιο του Πραπόπουλου, εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος είχε ιδρυθεί και από τον Ντομένικο Μονόπολι το 1918, Το 1919 το πούλησε στον Αλέξιο Διλέρνα, ο οποίος το λειτούργησε μέχρι το 1926 όποτε και έκλεισε οριστικά.

Στις 14 Ιουνίου του 1922 με νόμο της κυβέρνησης Δημητρίου Γούναρη παραχωρείται στον Δήμο Πατρέων το προνόμιο να εγκαταστήσει δίκτυο παροχής και διανομής ηλεκτρικού ρεύματος, και κατασκευής των απαραίτητων εγκαταστάσεων. Επίσης επέτρεψε στον Δήμο Πατρέων το αποκλειστικό προνόμιο εκμετάλλευσης των υδάτων του Γλαύκου.

Την μελέτη του έργου ανέλαβαν Ελβετοί μηχανικοί από το πολυτεχνείο της Γενεύης το οποίο την περίοδο εκείνη θεωρούνταν στην Ελλάδα ως το κορυφαίο παγκοσμίως, την κατασκευή όμως ολοκλήρωσαν τοπικοί εργολάβοι . Ένα από τα πρώτα έργα ήταν να επεκτείνει προοδευτικά το αρχικό δίκτυο των 10 χιλ. (που οριζόταν από την Πλατεία Τριών Συμμάχων), μέχρι το φρούριο του Ρίου, την Κρήνη, το Σαραβάλι και τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Βραχναιίκων, καθώς και να αγοράσει εξοπλισμό. Επίσης εκείνη την εποχή κατασκευάστηκε και το πρώτο φράγμα που είχε ένα θυρόφραγμα και τελείως διαφορετική μορφή από την σημερινή .

Για την εκτέλεση των πρώτων αυτών έργων ο Δήμος Πατρέων έλαβε δάνειο 145 χιλιάδων λιρών Αγγλίας από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, το οποίο εξόφλησε ολόκληρο το 1944.

Η διάρκεια της σύμβασης ορίστηκε για 99 χρόνια με έναρξη της εκμετάλλευσης το 1927 και λήξη το 2026. Αργότερα λόγω του Β΄ παγκοσμίου πολέμου δόθηκε παράταση μέχρι τις 5 Μαΐου του 2039.

Στις 22 Ιουνίου του 1922 συστάθηκε από κοινού, μεταξύ Δήμου Πατρέων και Εθνικής Τράπεζας, η Ελληνική Ανώνυμος Υδροηλεκτρική Εταιρεία Γλαύκος και της παραχωρήθηκε για 30 χρόνια η εκμετάλλευση και παραγωγή ρεύματος.

Η εταιρεία ξεκίνησε στην κατασκευή φράγματος και μονάδας παραγωγής ρεύματος αγοράζοντας και τον κατάλληλο εξοπλισμό.

Τα πρώτα χρόνια ήταν δύσκολα γιατί το ποτάμι προξενούσε πολλές καταστροφές στην μονάδα και το φράγμα. Κατά τα έτη 1927 – 28, τα πρώτα αυτά έργα και το φράγμα υφίστανται σοβαρές ζημιές από κατολισθήσεις (αχρήστευση της σήραγγος, φθορά υδροστροβίλων) γεγονός που απειλεί τη λειτουργία του εργοστασίου.

Σημειώνονται συνεχείς διακοπές ρεύματος στην πόλη, ενώ υπάρχει πρόβλημα και στις βιομηχανίες.

Με ορατό τον κίνδυνο οριστικής εγκατάλειψης των υδροηλεκτρικών έργων, αποφασίζεται με τη συγκατάθεση της Εθνικής Τράπεζας η παράδοση της συνολικής εκμετάλλευσης του έργου στην Εταιρία «Γλαύκος», προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι δυσχέρειες.

Έτσι η Εταιρεία, εξασφαλίζοντας την οικονομική αρωγή της Εθνικής Τράπεζας, προβαίνει άμεσα στην αγορά μιας νέας θερμικής μονάδος (κινητήρα) Ντίζελ κατασκευής Σούλτσερ 750 ίππων.

Επρόκειτο για τον μεγαλύτερο κινητήρα που εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα. Με την ενίσχυση της θερμικής μονάδος, η Εταιρεία κατόρθωσε να καλύψει τις άμεσες ανάγκες για ρεύμα στην πόλη.

Η Εταιρεία οργάνωσε την πώληση ηλεκτρικών οικιακών συσκευών.

Για πρώτη φορά στην πόλη οι Πατρινοί έβλεπαν και χρησιμοποίησαν ηλεκτρικές συσκευές.

Στη δεκαετία του 1930 τίθενται οι βάσεις για τα μεγάλα έργα. Αφού απαγορεύεται η αιγοβοσκή στη λεκάνη απορροής του χειμάρρου και πραγματοποιείται συστηματική αναδάσωση, αρχίζουν τα έργα διευθέτησης του χειμάρου, τα οποία ανέλαβε η Εταιρεία «Γλαύκος» για λογαριασμό του Ελληνικού Δημοσίου.

Το 1936 αρχίζει η κατασκευή του δεύτερου υδροηλεκτρικού φράγματος με δύο θύρες, το οποίο προσαρμόζεται στη φυσική γεωμορφολογία της περιοχής. Παράλληλα το εργοστάσιο ενισχύεται με μια νέα μεγάλη στροβιλογεννήτρια συστήματος Πέλτον, με ισχύ 5.000 ίππους.

Η Πάτρα, μέσα σε μια τριετία γίνεται πρωτοπόρα στην ηλεκτρική ενέργεια και είναι η μοναδική πόλη της χώρας που παρέχει άφθονο και φθηνό ρεύμα (το φθηνότερο σε όλη τη χώρα) όχι μόνο στα σπίτια αλλά και στις μεγάλες βιομηχανίες της.

Παραμονές του πολέμου, το 1939,ο Δήμος Πατρέων εκπονεί σε συνεργασία με την Εταιρεία «Γλαύκος» μελέτη για την εφαρμογή συστήματος ηλεκτρικών λεωφορείων (τρόλεϋ – Μπους). Ο Β’ παγκόσμος πόλεμος, ωστόσο, ανακόπτει την επιτυχημένη πορεία.

Τον Αυγούστο του 1950 ιδρύθηκε η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) στην οποία το κράτος παραχώρησε σταδιακά όλα τα προνόμια παραγωγής και εκμετάλλευσης ηλεκτρικού ρεύματος.

Μια δεκαετία διήρκησαν οι θυελλώδεις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην Εταιρεία «Γλαύκος» και τη ΔΕΗ για την παραχώρηση της Εταιρείας και τελικά το Μάιο του 1967 η «Συμφωνία Καρδαμάκη – Τσερώνη», φέρνει το τέλος της εποχής του Γλαύκου.

Η ΔΕΗ απορροφά το Γλαύκο έναντι 155 εκατ. Δραχμών εξαγοράζοντας όλες τις εγκαταστάσεις του, συμπεριλαμβανομένων και των ακινήτων.

Το ρεύμα υπάγεται πλέον σε τιμολόγιο της ΔΕΗ.

Η ΔΕΗ ενέταξε το Γλαύκο στο δίκτυο των υδροηλεκτρικών σταθμών της υπό την διοίκηση του ΥΗΣ Λάδωνα. Ο Γλαύκος αν και παράγει πλέον πολύ μικρή ενέργεια σε σχέση με τις ανάγκες της Πάτρας, καταφέρνει για μεγάλο χρονικό διάστημα - από μέσα Νοέμβρη μέχρι και τέλη Απρίλη- να καλύπτει σχεδόν εξ’ ολοκλήρου τις ανάγκες της πόλης για ύδρευση .

Πώς το ποτάμι παράγει ηλεκτρισμό

Μέσω της αξιοποίησης των επιφανειακών νερών του Γλαύκου υδροδοτείται η πόλη (μετά την επεξεργασία τους σε σύγχρονες εγκαταστάσεις διύλισης και απολύμανσης), καλύπτεται μέρος της ηλεκτροδότησης και αρδεύονται καλλιεργήσιμες εκτάσεις στις ανατολικές και νότιες περιοχές. Ταυτόχρονα, η φυσική θέση του Γλαύκου, που πηγάζει από το Παναχαϊκό Ορος, διατρέχει τη ΝΔ πλευρά της πόλης και εκβάλει στον Πατραϊκό Κόλπο, συμβάλλει στην αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού προβλήματος, αφού στις παρόχθιες περιοχές κατασκευάστηκαν δύο οδικοί άξονες που συνδέουν τη μεγάλη περιμετρική με το νέο λιμάνι.

Όσον αφορά την ηλεκτροδότηση της πόλης ο υδροηλεκτρικός σταθμός λειτουργεί σήμερα με δύο μονάδες παράγοντας ετησίως 10 GWh καλύπτοντας το 1/30 των αναγκών της Πάτρας.

Το νερό το οποίο περισσεύει διατίθεται μέσω αρδευτικών καναλιών στις περιοχές Εγκλυκάδα, Περιβόλα, Σαραβάλι κ.ά., όπου αρδεύονται καλλιέργειες κυρίως με κηπευτικά.

Ταυτόχρονα, οι παραγλαύκιες οδοί που συνδέουν το νέο λιμάνι με τις εθνικές οδούς Πατρών – Αθηνών και Πατρών – Πύργου, μέσω της μεγάλης περιμετρικής, δίνουν διέξοδο στα φορτηγά, οι οδηγοί των οποίων δεν είναι αναγκασμένοι πλέον να χρησιμοποιούν και να επιβαρύνουν το οδικό δίκτυο της πόλης.

Ο Γλαύκος δεν αντιμετωπίζει άμεσους οικολογικούς κινδύνους. Ωστόσο,  λόγω των έργων για την κατασκευή των κόμβων έχει καταστραφεί η μικρή βλάστηση με ψαθί και καλαμιές στην ευρύτερη περιοχή της εκβολής του ποταμού, ενώ ο εγκιβωτισμός έχει εμποδίσει την ανάπτυξη βλάστησης.

Ο υδροηλεκτρικός σταθμός αποτελεί και πεδίο εκπαιδευτικής δραστηριότητας. Τις εγκαταστάσεις του Γλαύκου επισκέπτονται σχολεία, αλλά και φοιτητές του Πανεπιστημίου Πατρών και σπουδαστές των ΤΕΙ, για να αντλήσουν πολύτιμα στοιχεία για τις έρευνες και τις διπλωματικές τους εργασίες.

Το μουσείο του Υδροηλεκτρικού σταθμού

Η ιστορία του υδροηλεκτρικού σταθμού φυλάσσεται στο ανακαινισμένο διώροφο κτίριο όπου παλαιότερα έμεναν ο διευθυντής και το προσωπικό και σήμερα λειτουργεί ως μουσείο. Εκεί φυλάσσονται εξαρτήματα των πρώτων υδροηλεκτρικών μηχανών, βοηθητικά εργαλεία και, άθικτος, ο παλαιός πίνακας ελέγχου.

*πηγή στοιχείων: wikipedia, εφημ. Καθημερινή, «Ιστορίες της πόλης», εκδ. Περί Τεχνών, Πάτρα 2004

*φωτογραφίες: palia patra, patrasoldphotos