Η ιστορία των φυλακών της Πάτρας από το 19ο αιώνα έως σήμερα
Σωφρονιστήρια, κολαστήρια ή ...πανεπιστήμια κακοποιών; Οι περισσότεροι κρατούμενοι λένε ότι η φυλακή μπαίνει στο μυαλό σου και κολλάει εκεί, γίνεται δεύτερο δέρμα σου, κάποιοι ισχυρίζονται ότι μαθαίνουν μέσα στα κελιά τα επόμενα κόλπα, την «τεχνογνωσία του εγκληματείν», κάτι που στην συνέχεια ...αποδεικνύουν έμπρακτα και ορισμένοι εκτιμούν ότι η φυλακή είναι μια ρότα ζωής, μαθηματικά προδιαγεγραμμένη, μια αντίστροφη μέτρηση.
Αυτή η ιστορία κρατάει χρόνια και θα συνεχίζει να κρατάει όσο οι κοινωνίες, αντί να προσπαθούν να γιατρέψουν τις ρίζες του κακοήθους νοσήματος, βάζουν ψυχρά επιθέματα στα συμπτώματα, όπως έλεγε και ο Μάριος Πλωρίτης. Αλλά αυτή είναι μια μεγάλη κουβέντα, η οποία συνεχώς αναβάλλεται και όσο θα αναβάλλεται, θα καταγράφουμε και εμείς μεγάλες και μικρές ιστορίες που διαδραματίζονται σε αυτούς τους σιδηρόφραχτους χώρους, σε έναν παράλληλο κόσμο προς αυτόν που ορίζουμε ως ελεύθερο, διατηρώντας τις... ισχυρές μας υποψίες. Έναν κόσμο, με τους δικούς του νόμους, τους δικούς του κώδικες και τους δικούς του πρωταγωνιστές που θα παραπέμπει πάντα στους προβληματισμούς περί εγκλήματος και τιμωρίας και εκείνη την διαχρονική και πάντα επίκαιρη λογοτεχνική ανατομία του υποσυνείδητου, από τον αειθαλή μάγο της σκέψης και της γραφής, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι.Το BEST μπαίνει σήμερα στο ...κελί, καταγράφοντας την ιστορία των σωφρονιστηρίων της Πάτρας, από τις αρχές του 19ου αιώνα έως σήμερα, ανακαλύπτοντας ότι κάθε εποχή έχει άλλη ...άποψη για το έγκλημα και οι φυλακές έγιναν πολλές φορές ταφόπλακες για τη ζωή ανθρώπων που πάλεψαν για ένα όνειρο ή μια ιδέα και μπήκαν στο μάτι κατακτητών και κατακτημένων συνεργών.Έτσι άλλωστε δεν παίζεται ακόμη το παιχνίδι;
1930 Ιούνιος, Φυλακές Μαργαρίτη Πατρών. Κρατούμενος και ο Γ. Ανδριόπουλος με το Ιδιώνυμο
1930 Ιούνιος, Φυλακές Μαργαρίτη Πατρών. Κρατούμενος και ο Γ. Ανδριόπουλος με το Ιδιώνυμο
1831: Οι πρώτες φυλακές στην µεταεπαναστατική Πάτρα ήταν οι φυλακές του Κάστρου Ρίου.
1880: Εντάσσεται στο σωφρονιστικό σύστηµα της εποχής και το Κάστρο της Πάτρας.
1900: Οι φυλακές Μαργαρίτη απέκτησαν αµέσως τη φήµη του κολαστηρίου.
1941: Η έπαυλις Λυµπερόπουλου μετατρέπεται αρχικά σε χώρο κράτησης αγωνιστών και στη συνέχεια σε γυναικείες φυλακές.
1946: Δημιουργούνται οι φυλακές της Ρήγα Φεραίου που στεγάζουν σήµερα το 11ο Δηµοτικό Σχολείο.
1978: Οι φυλακές Αγίου Στεφάνου εγκαινιάστηκαν.
Οι φυλακές Αγίου Στεφάνου κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 1996
Οι φυλακές Αγίου Στεφάνου κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 1996
ΟΙ ΦΥΛΑΚΕΣ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΟΥ ΡΙΟΥ
Οι πρώτες φυλακές στην μεταεπαναστατική Πάτρα ήταν οι φυλακές του Κάστρου του Ρίου, το οποίο παραδόθηκε στα 1828 από τους Τούρκους στους Γάλλους της εκστρατείας του Μωριά υπό τον Μαιζών, επισκευάστηκε και στη συνέχεια παραδόθηκε στους Έλληνες, οι οποίοι έκριναν ότι το καλύτερο που είχαν να το κάνουν ήταν...φυλακή. Από το 1831 έως το 1912 μετατράπηκε σε στρατιωτική και πολιτική φυλακή. To 1831 στην φυλακή κρατούνταν 13 κρατούμενοι ενώ το 1850 οι κρατούμενοι ανέρχονταν σε 102, εκ των οποίων οι 40 ήταν κατάδικοι. Μάλιστα ο Δήμος Πατρέων, στα όρια του οποίου ήταν και τότε το Ρίο, χρησιμοποιούσε κρατούμενους για την καθαριότητα της περιοχής με «25 λεπτά την ημίσειαν αποζημίωση». Στις 10 Σεπτεμβρίου 1855 οι φυλακές του Ρίου στέγαζαν 165 βαρυποινίτες. Εξαιτίας των αθλίων συνθηκών της φυλακής ξεσπούσαν συχνά στάσεις. Σε μια τέτοια σύγκρουση των καταδίκων με τη φρουρά σκοτώθηκαν, λίγες μέρες πριν από την επίσκεψη του Άππερτ, 45 άτομα. Ο Δημήτριος Βικέλας γράφει το 1866: «Ουδέν θλιβερότερον της εντυπώσεως την οποίαν προξενεί των δεσμευτηρίων τούτων η θέα. Αυλή, ύπαιθρος, περικυκλουμένη από τοίχους υψηλούς μαυρισθέντας εκ της πολυκαιρίας και της υγρασίας. Εις τους παχύτατους τούτους τοίχους, παράθυρα με κιγκλίδας σιδηράς δια των οποίων δυσκόλως εισέρχεται ολίγον φως εις δωμάτια σκοτεινά, υγρά και δυσώδη. Οι φυλακισμένοι φέρουν έκαστος τα ενδύματά του. Έκαστος εργάζεται όπως δύναται και όταν θέλει. Ως επί το πλείστον οι κατάδικοι καταγίνονται εις την ξυλογλυπτικήν, ως προς την επιτήρησιν δε, μόνος αυτής σκοπός φαίνεται η πρόληψις αποδράσεως των φυλακισμένων». Διακόσιους σαράντα υπόδικους σε επτά άθλια δωμάτια βρήκαν περιηγητές στα 1882, ενώ στα 1883 λειτουργούσαν και γυναικείες φυλακές.
Υπήρχαν επίσης και οι πολιτικές φυλακές, «οι οποίες έκειντο εις ισόγειον οικίαν εκ τριών δωματίων και αυλής κατά την τότε αρκτικήν πλευρά της πόλεως δια τους, ένεκα των δημοσίων και ιδιωτικών χρεών, κρατουμένους»
ΤΟ ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ
Στα 1880 και ενώ συνέχιζε η λειτουργία των φυλακών του Ρίου, μπήκε στο παιχνίδι του σωφρονιστικού συστήματος και το Κάστρο της Πάτρας. Οι φυλακές του Κάστρου λειτούργησαν έως το 1926 και τα ίχνη τους χάθηκαν κατά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, όταν το κάστρο βομβαρδίστηκε από τους Ιταλούς. Σύμφωνα με την έκθεση των γιατρών Κορύλλου και Γιαννόπουλου το 1873, «το έτος τούτο υπήρχον και εξεταστικαί λεγόμεναι φυλακαί αι οποίαι περικλύονται εν τω παλαιώ φρουρίω. Εντός μικρών δωματίων συγκλείονται 163 περίπου άνδρες υπόδικοι και ολιγόποινοι. Οι εν αυτές διαμένοντας είτε πολύ είτε ολίγον φέρουσι προ παντός το γεώδες χρώμα ως στίγμα της εγκαθείρξεως. Ουδέν παρόμοιο θέαμα όπου του πεπολιτισμένου κόσμου πορευτεί τις, δύναται να απαντήσει. Ως όνομα των ετούτων ειδεχθών θηκών ηδυνατο ν΄αρμόζει κάλλιον το ζωντοτάφοι ή των φυλακών». Υπήρχαν επίσης και οι πολιτικές φυλακές, «οι οποίες έκειντο εις ισόγειον οικίαν εκ τριών δωματίων και αυλής κατά την τότε αρκτικήν πλευρά της πόλεως δια τους, ένεκα των δημοσίων και ιδιωτικών χρεών, κρατουμένους, ενώ κρατούντο κι εν αυτοίς και εκ των καταδίκων οι προσεγγίζοντες εις την έκτισην της ποινής των».
1946 - Συγγενείς κρατουμένων στις φυλακές Μαργαρίτη της οδού Λόντου, περιμένουν να επιτραπεί επισκεπτήριο
1946 - Συγγενείς κρατουμένων στις φυλακές Μαργαρίτη της οδού Λόντου, περιμένουν να επιτραπεί επισκεπτήριο
Η έπαυλις Λυμπερόπουλου στα 1900
Η έπαυλις Λυμπερόπουλου στα 1900
Φυλακές Μαργαρίτη, τέλη κατοχής 1944, Αρχείο Βασ. Χολέβας, Patra memories - Αναμνήσεις από την παλιά Πάτρα - Άρης Μπετιχαβάς
Φυλακές Μαργαρίτη, τέλη κατοχής 1944, Αρχείο Βασ. Χολέβας, Patra memories - Αναμνήσεις από την παλιά Πάτρα - Άρης Μπετιχαβάς
ΤΟ ΚΟΛΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ
Το 1900, η πόλη απέκτησε νέο σωφρονιστήριο, στη διασταύρωση των οδών Λόντου και Παπαδιαμαντοπούλου, τις περίφημες φυλακές Μαργαρίτη. Το κτίριο το οποίο σήμερα έχει δώσει τη θέση του σε μια πολυκατοικία, βρισκόταν κατά την άνοδο της Λόντου δεξιά, απέναντι από την δεξαμενή. Η κύρια είσοδος ήταν από την οδό Λόντου. Το εμβαδόν της φυλακής ήταν περίπου μισό στρέμμα. Στο εξωτερικό «Γ» της πρόσοψης υπήρχαν μεγάλα παράθυρα και στην στενή εσωτερική αυλή ήταν κτισμένο εκκλησάκι. Ήταν ένα κτίριο αποτελούμενο από ισόγειο και έναν όροφο, με καγκελόφρακτα παράθυρα, πέντε θαλάμους και τσιμεντένιο πάτωμα. Οι φυλακές είχαν σχεδιαστεί για 180 άτομα, ωστόσο το πρόβλημα της υπερφόρτωσης φαίνεται ότι ταλάνιζε από τότε το ...σωφρονισμό. Χαρακτηριστικό είναι ότι τον Ιούλιο του 1942 οι κρατούμενοι ανέρχονταν σε 690. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Γιώργου Μόσχου «Η Πάτρα στην Κατοχή και στην Αντίσταση» λόγω της στενότητας του χώρου οι κρατούμενοι κοιμούνταν στο ένα τους πλευρό. «Ένας διάδρομος διέσχιζε ισόγειο και άνω όροφο, στον οποίο οδηγούσε εσωτερική σκάλα. Ο τρίτος θάλαμος επί ιταλοκρατίας χρησιμοποιείτο για την φυλάκιση πολιτικών κρατουμένων, ενώ οι άλλοι για τους ποινικούς. Αριστερά της κεντρικής πόρτας, στο ισόγειο, ήταν το διοικητήριο. Οι φυλακισμένοι μετά βίας στέκονταν στα πόδια τους λόγω της εξάντλησης από τον υποσιτισμό. Οι πρόεδροι των ποινικών δικαστηρίων Πάτρας δίκαζαν με μήνες κατηγορουμένους για ελάχιστα αξιόποινες πράξεις και έστελναν τους καταδικασμένους να υπηρετήσουν την ποινή τους στου Μαργαρίτη. Ο προαυλισμός των κρατουμένων γινόταν σε ένα στενό κομμάτι γης, στο οποίο ήταν φυτεμένη μια μουριά, που στην μεγάλη πείνα του 1942 τα φύλλα της το Μάιο και οι άγουροι καρποί της χρησίμευσαν για να ξεγελάσουν τα στομάχια τους οι κρατούμενοι. Το προαύλιο ήταν περιφραγμένο με ψηλή πέτρινη μάντρα, στην κορυφή της οποίας είχαν τοποθετηθεί πυκνές κουλούρες σύρμα, για την αποφυγή απόδρασης κρατουμένων» γράφει ο Γιώργος Μόσχος. Οι Έλληνες δεσμοφύλακες περιφέρονταν ένοπλοι και με απειλητικές διαθέσεις. Φορούσαν πηλίκιο, στολή διακριτική και έφεραν στην μέση γκλοπ, που ανεβοκατέβαζαν συχνά. Εσωτερικό τηλέφωνο του Διοικητηρίου ήταν συνδεμένο με την Καραμπινιερία της Πάτρας, ώστε να προστρέξουν οι καραμπινιέροι της σε περίπτωση απειλητικών συμβάντων εντός της φυλακής».
Οι Ιταλικές φυλακές στην Ρήγα Φεραίου στο κέντρο της Πάτρας
Οι Ιταλικές φυλακές στην Ρήγα Φεραίου στο κέντρο της Πάτρας
Ως φυλακές είχε χρησιμοποιηθεί το Κάστρο του Ρίου
Ως φυλακές είχε χρησιμοποιηθεί το Κάστρο του Ρίου
Ως φυλακές είχε χρησιμοποιηθεί και το Κάστρο της Πάτρας
Ως φυλακές είχε χρησιμοποιηθεί και το Κάστρο της Πάτρας
ΟΙ ΑΘΛΙΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ
Άνεργοι νέοι και μεσήλικες, που κατέληγαν να γίνουν κλεφτρόνια για μια οκά σταφίδα, για μια φρατζόλα ψωμί, για λίγες φακές, νεαροί σαλταδόροι που ανέβαιναν στην καρότσα των κινούμενων φορτηγών οχημάτων του κατακτητή, με σκοπό να κλέψουν ένα λάστιχο για να το πουλήσουν σε όσους χρειάζονταν να το κόψουν για σόλες στα παπούτσια τους, οργανωμένοι νέοι αργότερα στην ΕΠΟΝ και άλλες οργανώσεις που έκαναν εράνους ή σκόρπιζαν στους δρόμους αντικατοχικές προκηρύξεις, ΕΑΜίτες που δούλευαν για την ανατροπή του κατακτητή, κομμουνιστές που λειτουργούσαν τις πολιτικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις αυτή ήταν η ανθρωπογεωγραφία των φυλακών Μαργαρίτη σε όλη την Κατοχή στην Πάτρα» γράφει ο Γιώργος Μόσχος. «Σε μια άκρη του προαυλίου και σε δυο μεγάλα καζάνια, που από κάτω τους καίγονταν κούτσουρα που έκοβε η αγγαρεία της φυλακής, έβραζε πλιγούρι από μπομποτάλευρο, ανακατεμένο περισσότερο με νερό και με ελάχιστο και κακής ποιότητας λάδι. Γύρω από τα καζάνια, καθιστοί κρατούμενοι που ξελιγωμένοι από την πείνα περίμεναν να ετοιμαστεί το γεύμα που θα τους ανέσταινε προσωρινά». Η απόλυτη φτώχεια κι η εξάρτηση από την νικοτίνη έστρεφε ακόμη και 15χρονα παιδιά να μαζεύουν τις γόπες από κάτω για να καπνίσουν. Από τα τέλη του 1941 έως και μέσα του 1942 κάθε μήνα πέθαιναν από πείνα οκτώ με δέκα κρατούμενοι.
Πεινασμένοι κρατούμενοι, αντιλαμβανόμενοι τη νύχτα ότι πέθαινε ο διπλανός τους, τον γύριζαν στο πλάι, του έκλειναν τα μάτια και το πρωί σκέπαζαν με την κουβέρτα το πτώμα του και παρουσιάζονταν στο πρωινό συσσίτιο για να πάρουν μερίδα και γι' αυτόν
Η ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΕΞΑΝΘΗΜΑΤΙΚΟΥ ΤΥΦΟΥ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ
Λουτρά για καθαριότητα δεν υπήρχαν στις Φυλακές Μαργαρίτη, γεγονός που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην εκδήλωση επιδημίας εξανθηματικού τύφου τον Ιούλιο του 1942. Ο Πατρινός αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Τάκης Σταθάτος, μέλος του Μαθητικού ΕΑΜ βρέθηκε στις φυλακές την εποχή της απόλυτης πείνας του 1942 και του εξανθηματικού τύφου. Ο ίδιος έκανε λόγο για ένα «κολαστήριο, άγνωστο Νταχάου». «Όταν έπεσε στην φυλακή εξανθηματικός τύφος, ξεκινώντας από τον 4ο θάλαμο των ποινικών κρατουμένων, που σκότωσε 120 αδυνατισμένους μέχρι θανάτου ανθρώπους λόγω βρόμας, πληθώρας ατόμων και στρατιάς από ψείρες και ποντίκια που τους καταταλαιπώρησαν, φοβισμένος ο διευθυντής Κουρινάκης μην πληγεί από την μολυσματική ασθένεια, δεν πατούσε το πόδι του στο κτίριο» Θύμα του τύφου έπεσαν και δύο δεσμοφύλακες της φυλακής εν ώρα υπηρεσίας. Ένα μήνα μετά, ο εξανθηματικός τύφος εξαπλώνεται χτυπώντας 33χρονο κρατούμενο στην άλλη φυλακή, του Λυμπερόπουλου. Οι Ιταλοί ύψωσαν κίτρινη σημαία ενδεικτική της επιδημίας και τοποθέτησαν διπλή σειρά συρματοπλεγμάτων έξω από το κτίριο της φυλακής. Οι συγγενείς κρατουμένων πολιόρκησαν την φυλακή επί πέντε ημέρες απαιτώντας απελευθέρωση κρατουμένων. Οι Ιταλοί σκοποί άρχισαν να πολυβολούν πάνω από τα κεφάλια του πλήθους. Τότε το Επιτελείο της 11ης Στρατιάς έστειλε ομάδα υψηλόβαθμων γιατρών της Ανωτάτης Στρατιωτικής Υγειονομικής Επιτροπής, η οποία συνοδευόμενη από ένοπλους καραμπινιέρους μπήκε στην φυλακή. Εξέτασε κρατουμένους, διαπίστωσε την εξάπλωση της ασθένειας και έθεσε την φυλακή σε καραντίνα κι επισήμως. «Όταν έπεσε ο εξανθηματικός τύφος ζωντανοί και νεκροί κοιμόντουσαν μαζί, ελλείψει χώρου. Παρουσιάστηκαν αποκρουστικά φαινόμενα. Πεινασμένοι κρατούμενοι, αντιλαμβανόμενοι την νύχτα ότι πέθαινε ο διπλανός τους, τον γύριζαν στο πλάι, του έκλειναν τα μάτια και το πρωί σκέπαζαν με την κουβέρτα το πτώμα του και παρουσιάζονταν στο πρωινό συσσίτιο για να πάρουν μερίδα και γι' αυτόν, προκειμένου δήθεν να του την μεταφέρουν, δηλώνοντάς τον ως άρρωστο που αδυνατούσε να προσέλθει. Όσοι πέθαιναν κατά το διάστημα της ημέρας τους στοίβαζαν κατά γης, πάνω στο χώμα, σε μια γωνιά της στενής αυλής. Την επομένη ημέρα, κρατούμενοι τους φόρτωναν πάνω στο χειρόκαρο κι από κει κατηφόριζαν την Λόντου για να μεταφερθούν μέχρι το νεκροταφείο της Παναγίας Αλεξιώτισσας».
ΤΟ ΑΔΕΙΑΣΜΑ ΤΗΣ ΦΥΛΑΚΗΣ
Δυο ημέρες μετά την επίσκεψη στρατιωτικών γιατρών άρχισε το προσωρινό ξήλωμα της φυλακής και άρχισε ο κλιβανισμός ενδυμάτων και κλινοσκεπασμάτων. Όσοι ασθενείς ήσαν ανήμποροι να κινηθούν, μεταφέρθηκαν στα χέρια από τους συγκρατουμένους τους σε φορτηγά και διακομίσθηκαν στις φυλακές Λυμπερόπουλου. Το απόγευμα, οι κρατούμενοι που δεν είχαν μολυνθεί ακόμη, μεταφέρθηκαν στο σχολείο της Εγλυκάδας. «Τους έβλεπα το καλοκαίρι εκείνο, μέσα στο σχολείο του χωριού, που τους κρατούσαν οι Ιταλοί», λέει ο Πατρινός συνταξιούχος συντηρητής ανελκυστήρων Σπύρος Δημόπουλος που ήταν μικρό παιδί τότε. Μέχρι την ημέρα της μεταφοράς και διακομιδής τους ο μολυσματικός τύφος είχε θερίσει το ένα πέμπτο των κρατουμένων, ενώ άλλους τους είχε ωθήσει στην τρέλα ή την αυτοκτονία. Εκατόν είκοσι είχαν πεθάνει, δυο είχαν αυτοκτονήσει και τρεις είχαν τρελαθεί».
Τον Ιούλιο του 1942 οι κρατούμενοι ανέρχονταν σε 690. Λόγω της στενότητας του χώρου αναγκάζονταν να κοιμούνται στο ένα τους πλευρό
Η ΕΠΑΥΛΙΣ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ Ο ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΝΙΚΟΣ ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ
Η ετοιμόρροπη έπαυλη απέναντι από το στρατιωτικό νοσοκομείο 409, που πήρε το όνομά της από τον πατρινό αρχιμανδρίτη και θεολόγο Αθανάσιο Λυμπερόπουλο, γόνο εύπορης οικογένειας των Πατρών, στη διάρκεια της Κατοχής και αρχής γενομένης από το 1941, μετατρέπεται σε τόπο κράτησης αγωνιστών ενώ στα τέλη του Ιουλίου κρατούνται εκεί και στην άλλη φυλακή, του Μαργαρίτη, περί τα ογδόντα άτομα. Το 1943, για κάποιο διάστημα, η έπαυλη χρησιμοποιείται αποκλειστικά ως χώρος κράτησης γυναικών. Την ίδια περίοδο βρέθηκε κρατούμενος εκεί και ο δημοφιλής ηθοποιός Νίκος Ξανθόπουλος, η οικογένεια του οποίου στην Κατοχή έμενε στα Αραχωβίτικα. Βγήκε ο πατέρας στο βουνό και μία μέρα, εμένα και τη μητέρα μου, μας “μπαγλαρώσανε” οι καραμπινιέροι και μας πήγανε στην Πάτρα. Στο τέλος, μας κλείσανε φυλακή στο τρελάδικο του Λυμπερόπουλου, γράφει στη βιογραφία του.
ΦΥΛΑΚΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ
Σε ένα νεοκλασικό στα Ψηλά Αλώνια, απέναντι από το εργοστάσιο του Κρητικού λειτούργησαν και φυλακές ανηλίκων. Το 1949 οι φυλακές ανηλίκων καταργήθηκαν και έμειναν οι φυλακές Μαργαρίτη και οι Ιταλικές Φυλακές στις οποίες κρατούνταν ανήλικοι.
Όταν έπεσε ο εξανθηματικός τύφος ζωντανοί και νεκροί κοιμόντουσαν μαζί, ελλείψει χώρου, ενώ τα ποντίκια ικανοποιούσαν την πείνα τους από τα πτώματα τις νυχτερινές ώρες.
Όταν έπεσε ο εξανθηματικός τύφος ζωντανοί και νεκροί κοιμόντουσαν μαζί, ελλείψει χώρου, ενώ τα ποντίκια ικανοποιούσαν την πείνα τους από τα πτώματα τις νυχτερινές ώρες.
OI ΦΥΛΑΚΕΣ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ ΚΑΙ Η ΝΙΚΟΛΟΥΛΗ
Οι επόμενες φυλακές της Πάτρας δημιουργήθηκαν στα 1946 στην οδό Μιχαλακοπούλου (προέκταση Ρηγα Φεραίου) εκεί που σήμερα στεγάζεται το 11ο Δημοτικό Σχολείο. Η Αγγελική Νικολούλη επισκέφθηκε το κτίριο πριν κατεδαφιστούν και γίνουν σχολικό συγκρότημα, ενώ είχε αρχίσει η λειτουργία των φυλακών του Αγίου Στεφάνου. Όταν το κατάφερε, έγραψε στην «Γνώμη» ρεπορτάζ, στο οποίο μας δίνει την εικόνα των φυλακών στην καρδιά της πόλης. «Κενοτάφιο σωστό τούτο το κτίριο, δεν κατάφερε τόσα χρόνια να μαζέψει κάτι από τη θερμότητα του ηλίου, για να ζεστάνει τους μουχλιασμένους χώρους του, που μαύρισαν απ’ την ερήμωση... Βλέποντας σε τούτο τον παγωμένο θάλαμο με τα μαύρα καγκελωτά παράθυρα, συγκεντρωμένες όλες μαζί τις στείρες ομορφιές, αναρωτιέμαι αν εδώ μέσα γονιμοποιήθηκε ποτέ ψυχή ανήλικου παιδιού. Τα δώδεκα κρεβάτια, στο κελί των διαστάσεων επτά επί έξι μέτρων, δεν υπάρχουν τώρα, κι ο άδειος χώρος διαβιώσεως των παραστρατημένων μικρών κακοποιών, δίνει πιο έντονη την εικόνα της ψυχοσωματικής τους ανωμαλίας. Οι ξεσχισμένες φωτογραφίες των γυμνών γυναικών, σημαδεμένες με κόκκινους κύκλους στα σημεία που το μυαλό τους συνεχώς περπατούσε, οι ξεραμένες ακαθαρσίες στους τοίχους, στο πάτωμα, και στο ταβάνι ακόμη κι η πνιγερή ατμόσφαιρα απ’ τη μυρωδιά των ούρων, που δεν δίσταζαν να περιχύσουν σα χαριστική βολή, ο ένας στο πρόσωπο του άλλου, φανέρωναν πως εδώ μέσα τα νιάτα δεν μπορούσαν να μείνουν ασάλευτα μέσα στην ίδια τους την κίνηση... Ταινίες μουχλιασμένες στο έδαφος, ίσως μ’ αυτές οι νιόφερτοι να ‘χαν κολλήσει τα «σκονάκια» στα απόκρυφα σημεία τους. Κατεβαίνοντας και τα τελευταία σκαλοπάτια του στενού υγρού υπογείου, που μέσα του ήσαν χτισμένα τα τρία «πειθαρχεία», ένοιωσα το σκοτάδι της κολάσεως και τη μούχλα να μας πνίγει. Ένας φρουρός που μας συνόδευε προσπάθησε να φωτίσει με μερικά αναμμένα παλιόχαρτα τους εσωτερικούς χώρους των κελιών. ..Σε κλάσματα δεπτερολέπτου, προλάβαμε να ξεχωρίσουμε στο κάθε κελί τις διαστάσεις του ενός επί δυόμιση μέτρων, ενώ τα φλάς άναψαν στην τύχη, αποτυπώνοντας τη νεκρική μορφή αυτών των «πειθαρχείων».
ΟΙ ΝΕΕΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΑΓΙΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ
Οι νέες φυλακές της Πάτρας, εγκαινιάστηκαν τον Οκτώβριο του 1978. Στις αρχές της δεκαετίας 1980 δημιουργήθηκαν εκεί νέες εγκαταστάσεις μεγάλης χωρητικότητας. Είναι η εποχή που το κράτος αναγνωρίζει επισήμως τα σωφρονιστικά καταστήματα ως οικισμούς. Η δημογραφική εξέλιξη των κρατουμένων ήταν: 358 το 1981, 521 το 1991, 711 το 2001. Το 2011 ήταν 754. Το 2014 στο κέντρο κράτησης Πάτρας η χωρητικότητα ανέρχεται σε 780 άτομα, αλλά ο αριθμός των κρατουμένων σε 836. Τα τελευταία χρόνια η κατάσταση στις φυλακές έχει επιβαρυνθεί. Τον Φλεβάρη του 2015 σωφρονιστικοί υπάλληλοι ενημερώνουν: «Στο κατάστημα κράτησης δεν υπάρχει ιατρός για πάνω από 800 κρατούμενους, σε θαλάμους για έξι ζουν μέχρι και 14 άτομα, τις νύχτες ένας εργαζόμενος είναι υπεύθυνος για τη ζωή και την υγεία 280 κρατουμένων. Πολλοί κρατούμενοι πληρώνουν από την τσέπη τους τα φάρμακά τους. Οι εργαζόμενοι έχουν να πάρουν άδεια και ρεπό 2 και 3 χρόνια».
ΟΙ ΔΙΑΣΗΜΟΙ... ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΜΕΝΟΙ ΤΩΝ ΦΥΛΑΚΩΝ
Από τις φυλακές της Πάτρας έχουν περάσει μεγάλα ονόματα του ελληνικού εγκλήματος. Πρώτος από όλους ο Βαγγέλης Ρωχάμης, ο διαβόητος ληστής και δραπέτης που επί δεκαετίες τρέλανε την ΕΛ.ΑΣ. «Από όλες τις φυλακές που έχω μπει, έχω αποδράσει, εκτός από τις φυλακές Πατρών. Εκεί πέρασα δυόμιση χρόνια στην απομόνωση και ήταν αδύνατο να το σκάσω» δήλωσε πρόσφατα. Άλλος διάσημος κρατούμενος, ο Νίκος Κοεμτζής, ο άνθρωπος που στις 24 Φεβρουαρίου 1973, σκότωσε με σουγιά τρεις και τραυμάτισε άλλους 8 για μια παραγγελιά. Αποφυλακίστηκε από τις φυλακές Πατρών στις 29 Μαρτίου του 1996 μετά από 23 χρόνια συνεχούς φυλάκισης. Στις φυλακές της Πάτρας βρέθηκαν και ο Τούρκος μεγαλέμπορος ναρκωτικών Σαΐτ Σαμπάν που είχε απασχολήσει την επικαιρότητα την προηγούμενη δεκαετία, ο Βασίλης Δαναλλάτος, οι περίφημοι αδελφοί Νίκος και Βασίλης Παλαιοκώστας και ο Κώστας Σαμαράς, ένας από τους πιο επικίνδυνους κακοποιούς, ο οποίος θα βρεθεί και πάλι ελεύθερος τον Φεβρουάριο του 1996, όταν δραπετεύει κατά τη διάρκεια της εξέγερσης των κρατουμένων από τις φυλακές της Πάτρας. Μάλιστα οι αρχές Ασφαλείας είχαν αφήσει να εννοηθεί ότι την εξέγερση τη χρηματοδότησαν οι αδελφοί Παλαιοκώστα, που λίγο νωρίτερα είχαν απαγάγει τον βιομήχανο Αλέξανδρο Χαΐτογλου.
Πηγή: Περιοδικό Best - Της Γιώτας ΚοντογεωργοπούλουΑκολουθήστε το thebest.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο thebest.gr