Η περίπτωση του Δημήτρη Μάτσαλη το 1896
Στις 3 Νοεμβρίου 1896, ο σανδαλοποιός Δημήτρης Μάτσαλης (Ματσάλης ή και Μάτσανης κατά μερικούς, καταγόμενος από το Άργος), που είχε παρακολουθήσει το θεατρικό έργο «Γουλιέλμος ο αχθοφόρος» που παιζόταν τότε στην Πάτρα από ιταλικό θίασο και στο οποίο διαφαινόταν η ισχύς του πλούτου που υπερίσχυε κάθε έννοιας δικαιοσύνης, επιτέθηκε με μαχαίρι στην οδό Γεροκωστοπούλου (τότε Ανεξαρτησίας) σε δύο ονομαστούς παράγοντες της πόλης. Από τα χτυπήματά του σκοτώθηκε επί τόπου ο τραπεζίτης Διονύσιος Φραγκόπουλος, ενώ τραυματίστηκε σοβαρά ο σταφιδέμπορος Ανδρέας Κόλλας.
Η Πάτρα εκείνη την εποχή, αλλά και δεκαετίες πριν, ήταν το κέντρο της καλλιέργειας και εμπορίας σταφίδας και περνούσε μια περίοδο κρίσης από την υπερπαραγωγή που, σε συνδυασμό με τη χαμηλή ζήτηση από τις ξένες αγορές και την ανεπαρκή σταφιδική πολιτική της κυβέρνησης, είχε δημιουργήσει έντονα προβλήματα στην οικονομία της πόλης και πολλά χρέη στους μικροκαλλιεργητές, που βρεθήκαν έκθετοι με δάνεια απέναντι στις τράπεζες.
Το πιθανότερο είναι ότι ο Μάτσαλης, βιώνοντας ιδιαίτερα το γενικότερο κλίμα έντασης που επικρατούσε στην Πάτρα εκείνη την εποχή, θέλησε να δώσει ένα μάθημα όχι στα πρόσωπα των θυμάτων του αλλά σε αυτό που εκπροσωπούσαν, καθότι και οι δυο ήταν εκλεκτά μέλη της τοπικής κοινωνίας και είχαν αναπτύξει σημαντική εμπορική και τραπεζική δραστηριότητα
Ο δολοφονηθείς Διονύσιος Φραγκόπουλος ήταν και αυτός εμποροτραπεζίτης και μαζί με τον αδελφό του Αναστάση Φραγκόπουλο διατηρούσαν εμπορικό οίκο. Το ίδιο και ο φίλος του Ανδρέας Κόλλας, ήταν γιος πλούσιου εμπόρου, Χιώτη στην καταγωγή και επικεφαλής ενός εκ των ισχυρότερων εμπορικοτραπεζικών οίκων της Πάτρας. Άρα η στόχευση των θυμάτων δεν ήταν τυχαία αλλά άκρως συμβολική και κατήγγειλε τον τρόπο χρηματοδότησης της αγροτικής οικονομίας μέσω τοκογλυφικών δανείων με σκληρούς όρους και προθεσμίες και τον συγκεκριμένο ρόλο των ιδιωτών τραπεζιτών της εποχής στην τοπική κοινωνία.
H πρώτη ανάκριση του Δημήτρη Mάτσαλη κράτησε αρκετές ώρες. Eκεί υπεράσπισε τις ιδέες του, λέγοντας: «Ό,τι έκανα το έκανα για χάριν της ιδέας. Kανείς δεν με έβαλε. Mόνος μου ενήργησα. Φονεύσας δεν απέβλεψα εις τα πρόσωπα, αλλά εκτύπησα το κεφάλαιο. Eίμαι αναρχικός και οι αναρχικοί είναι υπέρ της βίας. O Xριστογιαννόπουλος και οι άλλοι σοσιαλισταί είναι καταγέλαστοι και τίποτα με αυτούς δεν με συνδέει. Aυτοί θέλουν να επιβάλουν τας ιδέας τους με την πειθώ, ενώ εγώ, ως αναρχικός, είμαι υπέρ της τρομοκρατικής βίας».
Στις 6 Nοεμβρίου 1896, ο Δημήτρης Mάτσαλης οδηγήθηκε στις φυλακές του κάστρου της Πάτρας. Στους φύλακες που τον συνόδευαν είπε: «Δεν φοβάμαι τον θάνατο. Όταν ξεκίνησα να σκοτώσω κάποιον απ’ αυτήν την κοινωνία, το ήξερα πως θα πεθάνω στο τέλος».
Στις 6 Νοεμβρίου ο Μάτσαλης μεταφέρθηκε στις φυλακές του Κάστρου και την επόμενη, δίχως να έχει διευκρινιστεί ο λόγος, οδηγήθηκε στην απομόνωση όπου λέγεται ότι άναψε ένα φυτίλι πυρίτιδας και αυτοκτόνησε, δίχως ποτέ να μάθουμε πού βρήκε, σε συνθήκες απομόνωσης, την πυρίτιδα, το φιτίλι και τη φωτιά.
Πολλά στοιχεία για τη ζωή και τη δράση του δεν υπάρχουν, ωστόσο, ερευνητές ιστορικοί που ασχοληθήκαν με την περίπτωσή του δεν θεωρούν απίθανο να ήταν μέλος κάποιας αναρχικής - σοσιαλιστικής ομάδας, δίχως αυτή να μπορεί να πιστοποιηθεί. Ο ιστορικός Βασίλης Λάζαρης υποστηρίζει το ενδεχόμενο ο Μάτσαλης να ήταν μέλος κάποιας τεροριστικής ομάδας από το ίδιο το περιστατικό του θανάτου του, δηλαδή από τον τρόπο που βρήκε την πυρίτιδα, καθώς και από μια έκθεση του Αναρχικού Εργατικού Συνδέσμου στο Διεθνές Επαναστατικό Συνέδριο του Παρισιού (1900) όπου ο Μάτσαλης αναφέρεται ως σύντροφος.
Tο γεγονός πήρε τεράστιες διαστάσεις δημοσιότητας. Όλοι παντού άρχισαν να βλέπουν συνωμοσίες. Ο τότε χρονικογράφος της αθηναϊκής εφημερίδας «Eμπρός» Iωάννης Kονδυλάκης, μίλησε αρκετά ειρωνικά για την αναρχική κίνηση της Πάτρας και τον αγροτικό πληθυσμό της περιοχής, ενώ oι περισσότεροι αποκάλεσαν το γεγονός «Tο δράμα της οδού Aνεξαρτησίας».
H εφημερίδα «Nεολόγος» της Πάτρας, δημοσίευσε στις 5 Nοεμβρίου 1896 μια μικρή «συνέντευξη» του Δ. Mάτσαλη, από όπου και το χαρακτηριστικό απόσπασμα που ακολουθεί:
Νεολόγος: Ποίαν εντύπωσιν σου έκαμε ο τρόπος που έγραψε ο Τύπος; Δυσαρεστήθηκες; Mάτσαλης: Kαθόλου. O Τύπος δεν μπορούσε να κάμη αλλιώς. Tο καθήκον του έκαμε. Aν είχαμε αναρχικές εφημερίδες αλλιώς θα έγραφαν!
Nεολόγος: Δεν θα δυσαρεστηθείς δια το αποτέλεσμα της δίκης όποιο και αν είναι; Mάτσαλης: Θα δυσαρεστηθώ μόνον αν με δικάσουν επιεικώς σε ισόβια δεσμά. Θέλω να καταδικασθώ εις θάνατον και αυτό θα απαιτήσω!
Στην ίδια εφημερίδα δημοσιεύτηκε την ίδια μέρα και το ακόλουθο σχόλιο:
…Και τω όντι. Ας εξετάσωμεν το ζήτημα υπό την δευτέραν αυτού όψιν, την όψιν την κοινωνικήν. Τι είναι το θύμα; Ένας κεφαλαιούχος. Ο εργάτης, το άτομον το ασθενές, το αδύνατον, το προνομιούχον, είναι τα δύο στοιχεία, τα αποτελούντα την κοινωνίαν, αλλά και τα αιωνίως ανταγωνιζόμενα. Ο έννομος αυτών ανταγωνισμός επιφέρει την πρόοδον και την ανάπτυξιν. Όταν όμως ο ανταγωνισμός αυτός υπερβή τα όρια της αμίλλης και καταλήξη εις σύρραξιν, ο πόλεμος ο αμείλικτος είναι το άμεσον αυτής εξαγόμενον· Η κοινωνία τότε παριστά το θέαμα του Κάιν, του εργάτου της γης και του Άβελ, του βιομηχάνου, του κεφαλαιούχου, θέαμα θανάτου και ερημώσεως. Εις την σύρραξιν των δύο αυτών στοιχείων, ήτις είναι αιώνια ως ο κόσμος, οφείλονται όλαι αι κοινωνικαί συγκρούσεις και μεταβολαί. Η άρσις δε τούτων και η κανονική τροχιά αυτών αποτελεί το διηνεκές μέλημα των πολιτικών ανδρών και της πολιτείας.
Εις τας γηραιάς κοινωνίας ένθα δια του χρόνου και των αλλοιώσεων η ανισορροπία αύτη μεταξύ των δύω στοιχείων εκδηλούται ζωηρότερον, αι συγκρούσεις είναι συχναί. Αλλ’ εις την πατρίδα ημών την νηπιάζουσαν ότι, την πεζώς παρακολουθούσαν το Λύδιον άρμα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού και της αναπτύξεως, όπου τα κεφάλαια δεν συνεπεσωρεύθησαν εις βαθμόν επίφοβον, όπου η εργασία ευρίσκει διέξοδον εις την ανεκμετάλλευτον φύσιν και τους ποικιλομόρφους αυτής πόρους, η μεταφύτευσις των κοινωνιστικών ιδεών ημπορεί να θεωρηθή καινότροπον τι και παροδική νοσηρά κατάστασις. Και όμως η κατάστασις αύτη δεν πρέπει να διέλθη απαρατήρητος και άνευ βαθείας μελέτης. Η εμφάνισις του Μάτσαλη δεν ημπορεί να αποδοθή σοβαρώς εις θεωρητικήν τινα ώθησιν και εξέγερσιν. Πρέπει εις τα βάθη της κοινωνίας να ενυπάρχη κάτι τι φυσικόν, πραγματικόν, αληθές, πρέπει να υφίσταται ισχυρά τις ανισορροπία, δια να προσδώση εις τας θεωρητικάς διδασκαλίας το κύρος και την αυθεντίαν.
Παραβόλους δράστας ως τον Μάτσαλη και τραγικά γεγονότα ως τα της 3 Νοεμβρίου δεν δημιουργούν αι ψιλαί θεωρίαι εξημμένων τινων κεφαλών, ως πιστεύουσι τινες, είναι το εξαγόμενον σφοδρών ψυχικών παθήσεων και οικονομικών δυστυχημάτων. Δυστυχώς την οικονομικήν δυσφορίαν και την αντίθεσιν, την φύσει εγκειμένην ανά μέσον της εργασίας και του κεφαλαίου καθιστά επιφοβωτέραν η δημοσιονομική και η καθόλου οικονομική πολιτική της Ελλάδος. Και το κορύφωμα της δυστυχίας είναι ότι δεν διαφαίνονται ουδέ εις το βάθος του ορίζοντος ένας Ηρακλής με το αθάνατον ρόπαλόν του, ένας Ιόλας με το πυρίκαυστον δαυλόν του. Εν τουναντίον όλα τα φαινόμενα τείνουσι να εμπεδώσωσι την θλιβεράν πεποίθησιν, ότι η Ελλάς με την τερατώδη δημοσιονομίαν της, με την ανισότητα του κοινωνικού της πλούτου, με την σπατάλην του δημοσίου πλούτου, θα εξακολουθή δημιουργούσα συνταγματάρχας του γραφείου και των αιθουσών, ουχί δε και λαόν με κώδηκα οικονομικόν, με παραδόσεις, με εθνικόν ιδεώδες.
Μ. Γ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ
Και συνεχίζει η ίδια εφημερίδα:
Ο ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΠΕΡΙ ΜΑΤΣΑΛΗ
Επειδή το όνομα του Χριστογιαννοπούλου ενεμίχθη εις το αιματηρόν δράμα του Μάτσαλη και πολλοί εξέλαβον τον Μάτσαλην είτε ως οπαδόν του Χριστογιαννοπούλου, είτε ως εκτελεστήν των προφητειών του, αν και εκ της ρητής ομολογίας του δολοφόνου εξάγεται, ότι ουδεμία σχέσις υφίσταται μεταξύ των δύω τούτων, εν τούτοις προς την επιθυμίαν του κοινού υπείκουσα η σύνταξις του «Νεολόγου» απέστειλεν εις Ρίον έκτακτον απεσταλμένον, όπως λάβη την γνώμην του κ. Χριστογιαννοπούλου επί του θλιβερού τούτου γεγονότος...
Το διάβημα του Μάτσαλη ουδεμίαν δύναται να ασκήση επιρροή επί της κοινωνικής τάξεως, διότι είναι μονομερές, προέβη δε εις τούτο ουχί υπείκων εις την επενέργειαν σωματείου τινος, αλλά μόνον εις το ίδιον ένστικτον, ζηλεύσας δόξαν Καζερίου και ότι είναι ψεύδος ότι ανέγνωσε συγγράμματα αναρχικών συγγραφέων, τα οποία δεν ήτο εις κατάστασιν να εννοήση.
Με τον Μάτσαλην και τους αναρχικούς δεν έχει καμμίαν σχέσιν, διότι οι περί τον Χριστογιαννόπουλον εργάζονται μόνον δια του Ευαγγελίου και της πειθούς· άλλως δε δια του συγγράμματός του ανεσκεύασε την φιλοσοφίαν του Δρακούλη, εξ ης λέγει ο Μάτσαλης ότι ηρύσθη τας ανατρεπτικάς του ιδέας. Τα ένστικτα του Μάτσαλη είναι εκ φύσεως άγρια, τα οποία θα διέμενον τοιαύτα και αν η τύχη τον ανεδείκνυε πλούσιον ως το θύμα του, τον Φραγκόπουλον.
Ο Χριστογιαννόπουλος πάντοτε επολέμησε τας αρχάς των σοσιαλιστών και ποτέ μάλιστα ηπειλήθη υπ’ αυτού δι’ όσα περί των ιδεών των εξέφρασε δυσμενή.
Την γνώμην της ετέρας καθημερινής καθ’ ην το φονικόν δράμα οφείλεται εις την επικρατήσασαν ιδέαν των σφαγών ην ως γράφει «ο ψευδοπροφήτης εκήρυττε πανηγυρικώς» ο κ. Χριστογιαννόπουλος εχαρακτήρισεν ανεξέλεγκτον τουτέστι μωράν, διότι αυτός ουδέν εν κρυπτώ ελάλησε, πάντοτε εις το φανερόν το δε έργον του γινώσκουσι πολλοί, καθόσον και βλάσφημοι και ψεύσται ετράπησαν την οδόν του Ευαγγελίου, απορεί δε πως αποδίδεται τοιούτον έγκλημα εις τας αρχάς αδελφότητος Χριστιανικωτάτης και ηθικωτάτης.
Πηγες: indymedia, pontiki,
Ακολουθήστε το thebest.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο thebest.gr
