Θέμιδα Ιωάννου: Τα ναρκωτικά και ο αγώνας της απεξάρτησης μέσα από τα μάτια μιας θεραπεύτριας

Οι δύσκολες και οι συγκινητικές στιγμές στη Μονάδα Υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Πάτρας

Η Θέμιδα Ιωάννου είναι κοινωνική λειτουργός – θεραπεύτρια του ΟΚΑΝΑ με μεταπτυχιακή εκπαίδευση στην κλινική θεραπεία των εξαρτήσεων. Από το 2007 εργάζεται στη Μονάδα Υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Πάτρας στο Ρίο, η οποία χορηγεί στους ασθενείς την ουσία βουπρενορφίνη, που είναι υποκατάστατο της ηρωίνης. Είναι μία από τις δύο κοινωνικούς λειτουργούς της Μονάδας που στηρίζουν ψυχολογικά τους εξαρτημένους στα βήματά τους προς την «καθαρή» ζωή, μακριά από την τοξικοεξάρτηση. Ο δρόμος δεν είναι εύκολος και όσοι φτάσουν στο τέρμα του, που δυστυχώς δεν είναι οι περισσότεροι, έχουν περάσει πριν από πολλά στάδια. Έχει κληθεί να στηρίξει ανθρώπους όλων των ηλικιών και ποικίλων μορφωτικών επιπέδων και κοινωνικών θέσεων. Το κοινό τους γνώρισμα ωστόσο είναι όπως μας λέει η χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Και τελικά δεν είναι τόσο εύκολο, ούτε δεδομένο να αγαπάς ουσιαστικά τον εαυτό σου. Τη συναντήσαμε στη Μονάδα η οποία εξυπηρετεί περί τους 230 ασθενείς από τη Δυτική Ελλάδα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κατά των Ναρκωτικών στις 26 Ιουνίου. Εκεί γίνεται η χορήγηση της ουσίας αλλά και οι συνεδρίες με τους θεραπευτές. Ο στόχος του προγράμματος είναι αφενός η απεξάρτηση αλλά για κάποιες περιπτώσεις χρόνιων χρηστών μεγάλης ηλικίας, η στόχευση είναι η συντήρηση και η αποτροπή των κινδύνων άμεσων και έμμεσων που φέρνει η χρήση ναρκωτικών ουσιών.

Ποιο είναι το «ψυχολογικό προφίλ» των εξαρτημένων ατόμων; Τι είναι τελικά αυτό που τους οδήγησε στη χρήση ουσιών, τιμωρώντας τόσο σκληρά τον εαυτό τους;

«Δεν υπάρχει συγκεκριμένο ψυχολογικό προφίλ εξαρτημένων ατόμων . Οι παράγοντες που ωθούν ένα άτομο να χρησιμοποιήσει εξαρτησιογόνες ουσίες ποικίλουν με βάση τις προσδοκίες του κάθε ατόμου από την χρήση καθώς και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του κάθε ατόμου . Γνωρίζουμε πλέον ότι ο άνθρωπος νιώθει την ανάγκη να επέμβει για να αλλάξει την ψυχική του διάθεση ούτως ώστε να απαλλαγεί από την δυσφορία που βιώνει μέσα στην πραγματικότητα του. Κατά συνέπεια η χρήση δεν ερμηνεύεται με τιμωρία αλλά ως «ανακούφιση» .

Ποιο είναι το συνηθέστερο «κοινωνικό προφίλ»; (Ηλικία, επαγγελματική, οικογενειακή, κατάσταση, μορφωτικό επίπεδο).

«Από την εμπειρία μου ως ειδικός στον χώρο της τοξικοεξάρτησης το προφίλ του κάθε ασθενή ποικίλει και διαφέρει… υπάρχουν ασθενείς όλων των ηλικιών , όλων τον κοινωνικών και μορφωτικών επιπέδων με κοινό χαρακτηριστικό στοιχείο την χαμηλή αυτοεκτίμηση».

Με ποιο τρόπο εσείς και μέσα από ποια «οδό» τους υποστηρίζετε ψυχολογικά;

«Ως θεραπευτές αναλαμβάνουμε το κομμάτι τις συμβουλευτικής και ψυχολογικής υποστήριξης. Ο κάθε θεραπευτής έχει την δική του μέθοδο θα έλεγα το δικό του θεραπευτικό εργαλείο για να δουλεύει με τον ασθενή του» .

Εκτιμώ ότι είναι δύσκολο να τον «πείσετε» να αλλάξει τη ματιά του απέναντι στον εαυτό του και στη ζωή. Πώς το καταφέρνετε; Υπάρχουν φαντάζομαι παλινδρομήσεις…

«Σίγουρα είναι δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο..άλλωστε είναι η δουλειά μας αυτή. Απαιτείται δε, συνεχή προσπάθεια από το ίδιο το άτομο, καθώς και την δική μας υποστηρικτική παρουσία . Σαφώς υπάρχουν παλινδρομήσεις… άλλωστε η τοξικοεξάρτηση ορίζεται ως χρόνια υποτροπιάζουσα ασθένεια. Το ζητούμενο είναι ο ασθενής να μην παραδίδεται και να προσπαθεί εκ νέου» .

Πώς τις αντιμετωπίζετε; Στο παρελθόν έχουμε ακούσει σε τέτοιες περιπτώσεις να υπάρχει μια «σκληρότητα» και αυτή η συμβουλή να δίνεται και στο οικογενειακό περιβάλλον. Ισχύει αυτό σε δικές σας περιπτώσεις;

«Αυτό στο οποίο αναφέρεστε είναι το μοντέλο του «στεγνού» προγράμματος. Στην θεραπευτική μονάδα υποκατάστατου δεν ισχύει διότι έχουμε να κάνουμε με θεραπεία υποκατάστατου (βουπρενορφίνη) που απευθύνεται σε ασθενείς που επιδιώκουν και θέλουν να απεξαρτηθούν αλλά και σε ασθενείς που χορηγούνται υποκατάστατο μόνο για συντήρηση . Εν τέλει η φιλοσοφία των στεγνών προγραμμάτων από αυτή των προγραμμάτων υποκατάστασης διαφέρει».

Γενικότερα, στο συγγενικό περιβάλλον τι συστήνετε; Ανταποκρίνονται σε αυτά που καλούνται να κάνουν υποστηρικτικά;

«Στο συγγενικό περιβάλλον συστήνουμε να είναι κοντά στους ανθρώπους τους . Παίζει μεγάλο ρόλο το καλό οικογενειακό περιβάλλον όπου αυτό υπάρχει, γιατί προσφέρει ψυχική ηρεμία στον ασθενή. Αυτό βέβαια δεν συμβαίνει πάντα γιατί μπορεί η χρήση να προέρχεται μέσα από την οικογένεια, δηλαδή να υπάρχει περιβάλλον χρήσης , ή καταστάσεις οικογενειακές που πυροδοτούν την χρήση ουσιών . Υπάρχουν οικογένειες που ανταποκρίνονται στην υποστηρικτική λειτουργία αλλά και το αντίθετο» .

Οι περισσότεροι τα καταφέρνουν να βγουν στην «καθαρή» πλευρά της ζωής;

«Οι περισσότεροι όχι. Αρκετοί όμως ναι, με το ποσοστό της πλήρους ίασης από την λαίλαπα των ναρκωτικών να είναι μικρό. Πραγματικά αρκεί να προσπαθούμε όλοι οι εμπλεκόμενοι για αυτό. Γεγονός είναι πως όποιος παρακολουθεί πρόγραμμα υποκατάστασης βοηθιέται ο ίδιος και η οικογένεια του εφόσον υπάρχει» .

Ποια ιστορία σας έχει μείνει περισσότερο χαραγμένη από αυτές με τις οποίες έχετε ασχοληθεί;

«Θυμάμαι πιο έντονα περίπτωση με έναν ασθενή που άρχισε να κάνει χρήση ως αναγκαίο κακό αφού όλη η οικογένεια του από την μητέρα τον πατέρα αλλά και όλα του τα αδέρφια ήταν χρήστες ουσιών. Ο ίδιος ανέφερε χαρακτηριστικά ότι η χρήση ήταν μονόδρομος για αυτόν όταν από μικρή ηλικία είχε εξοικειωθεί με αυτό το περιβάλλον».

H πιο δύσκολη στιγμή στη δουλειά σας ήταν…

«Θα έλεγα οι πιο δύσκολες στιγμές είναι αυτές που μαθαίνεις για ασθενείς σου ότι έφυγαν από την ζωή, είτε από την ιδία την χρήση ουσιών είτε συνέπεια αυτής , δηλαδή από κάποια ασθένεια που προκλήθηκε από την χρόνια χρήση ουσιών».

Η πιο συγκινητική ήταν…

«Πραγματικά είναι τόσες πολλές οι στιγμές , τόσοι πολλοί άνθρωποι που έχουν περάσει από εδώ .Όμως θα εστιάσω σε μια πρόσφατη ,όταν ασθενής μου πλέον «καθαρός» είχε φύγει με την οικογένεια του μετανάστης στην Γερμάνια και όταν γύρισε Ελλάδα για διακοπές ήρθε στην μονάδα και ζήτησε να με δει. Όταν ήρθε επάνω στο γραφείο με αγκάλιασε με φίλησε και μου είπε «κυρία Ιωάννου ήρθα να σας δω και να σας πω ένα μεγάλο ευχαριστώ». Η φόρτιση ήταν εξαιρετικά έντονη … καταλαβαίνετε!».

Καταφέρνετε και πώς να μην μεταφέρετε σε εσάς, στην οικογένειά σας αυτή τη δύσκολη δουλειά που κάνετε;

«Η δουλειά μου είναι κάτι το όποιο αγαπώ πολύ. Με βάση αυτό λοιπόν ξεκινώ. Σίγουρα στην αρχή της επαγγελματικής μου πορείας υπήρξαν καταστάσεις που με επηρέασαν και εκτός εργασιακού περιβάλλοντος. Όμως με το πέρασμα των χρόνων και καθαρά εμπειρικά έχω μάθει πως την εργασία μας πρέπει να την αφήνουμε στην πόρτα του σπιτιού μας και καταπιανόμαστε με αυτήν από την επομένη ημέρα το πρωί».

Με βάση όλα τα παραπάνω η ζωή τελικά είναι… και θέλει…..

«Η ζωή τελικά είνα σύντομη και θέλει να την αρπάζουμε κάθε μέρα, να μην αφήνουμε λεπτό να φεύγει , να κάνουμε πράγματα που μας κάνουν ευτυχισμένους και ελευθέρους!! Οι τοξικοεξαρτήσεις δεν μας δίνουν ούτε το ένα ούτε το άλλο!».

H Moνάδα Υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ στο ΠΓΝΠ εκτός από τους τρεις θεραπευτές (δύο κοινωνικοί λειτουργοί και μία ψυχολόγος) έχει επίσης ψυχίατρο, ο οποίος είναι και ο υπεύθυνος της Μονάδας, τρεις νοσηλευτές έναν διοικητικό υπάλληλο και δύο φύλακες.

Η Θέμιδα Ιωάννου είναι από την Κω και ήρθε στην Πάτρα ως φοιτήτρια, πόλη την οποία έχει επιλέξει για να ζει. Σπούδασε Κοινωνική Λειτουργός στο ΑΤΕΙ Πατρών και έχει μεταπτυχιακή εκπαίδευση στην κλινική θεραπεία εξαρτήσεων από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει εργαστεί ως κοινωνική λειτουργός στον Δήμο Πατρέων. Αγαπά το θέατρο και ασχολείται ως ερασιτέχνης ηθοποιός στη θεατρική ομάδα της Πάτρας «Υποκριτές».