Κωνσταντινούπολη και Brexit

Η Κωνσταντινούπολη, η οικονομική και πολιτιστική καρδιά της Τουρκίας, αναμένει τα προσεχή χρόνια να φέρουν ενδιαφέρουσες αλλαγές. Την περασμένη Κυριακή, ο υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) Εκρέμ Ιμάμογλου εξελέγη δήμαρχος Κωνσταντινούπολης.

Αυτό προέκυψε από την ακύρωση των αποτελεσμάτων των δημοτικών εκλογών της 31ης Μαρτίου, την οποία αποφάσισε το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο της Τουρκίας (YSK) παρά τα αιτήματα από το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) για επανακαταμέτρηση των ψήφων στην Κωνσταντινούπολη έπειτα από εκτεταμένες καταγγελίες για απάτη στην καταμέτρηση των ψήφων.

Μια δημοφιλής, αλλά διαστρεβλωτική αφήγηση είναι ότι το AKP επέλεξε μονομερώς να ακυρώσει τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών της 31ης Μαρτίου, μετά την ήττα με μικρή διαφορά από το CHP. Ωστόσο, το AKP ζήτησε απλώς να καταμετρηθούν ξανά οι ψήφοι λόγω σημαντικών ανακολουθιών στις καταμετρήσεις των ψηφοδελτίων. Ήταν το ανεξάρτητο YSK που τότε αποφάσισε να δώσει εντολή για την επανάληψη των εκλογών, παρά το γεγονός ότι αυτή η επιλογή ήταν σαφέστατα αντιδημοφιλής.

Η απεικόνιση της Τουρκίας από ξένα μέσα ενημέρωσης είναι διαρκώς μιας χώρας που δεν εκτιμά τη δημοκρατία. Εντούτοις, στις εβδομάδες που οδήγησαν στις νέες εκλογές της 23ης Ιουνίου, έγιναν κάποιες από τις πιο έντονες και ανοιχτές πολιτικές συζητήσεις στην πρόσφατη ιστορία της Τουρκίας. Μια εβδομάδα πριν από τις εκλογές, ο υποψήφιος του AKP Μπιναλί Γιλντιρίμ, πρώην πρωθυπουργός και πρόεδρος του Κοινοβουλίου, και ο υποψήφιος του CHP, Ιμάμογλου, αναμετρήθηκαν σε τηλεοπτικό ντιμπέιτ. Αυτό ήταν το πρώτο ντιμπέιτ που έγινε στην Τουρκία μετά τις εκλογές του 2002. Μόλις πέντε λεπτά μετά την ανακοίνωση των αρχικών αποτελεσμάτων, στις 19:20 τοπική ώρα, ο Γιλντιρίμ αποδέχθηκε τα αποτελέσματα και συνεχάρη τον Ιμάμογλου, εκφράζοντας την ελπίδα ότι τα δύο μεγάλα κόμματα θα συνεργαστούν. Αργότερα, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με tweet του, συνεχάρη τον νεοεκλεγέντα δήμαρχο.

Αν και πολλοί αξιολογούν την απώλεια της Κωνσταντινούπολης από το AKP ως ένα σημαντικό πλήγμα για το κυβερνών κόμμα, αυτός είναι ένας υπερβολικά απλοϊκός τρόπος για να εξηγηθεί η κατάσταση. Άλλωστε αυτές ήταν δημοτικές εκλογές.

Η ίδια αφήγηση που θεωρεί ότι το αποτέλεσμα των εκλογών της Κυριακής ήταν ολέθριο για το AKP - ένα κόμμα στο οποίο συνεχίζω να συμμετέχω σε μεγάλο βαθμό ως πρώην υπουργός και πρώην μέλος του κοινοβουλίου εκπροσωπώντας την Κωνσταντινούπολη - περιγράφει το AKP και τον πρόεδρο Ερντογάν ολοένα και περισσότερο αυταρχικό. Το κόμμα έχει γίνει στόχος αμέτρητων κατηγοριών και ισχυρισμών για εκλογική νοθεία, που τώρα δεν βγάζει νόημα, ώστε να εξηγηθεί η ιστορική δημοτικότητα του κόμματος στην Τουρκία. Η πραγματικότητα είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος της Τουρκίας είναι κοινωνικά συντηρητικό και τάσσεται υπέρ της θεσμικής μεταρρύθμισης, τις αρχές πάνω στις οποίες ιδρύσαμε το κόμμα. Εκείνο που αποδεικνύουν οι πρόσφατες εκλογές, αν μη τι άλλο είναι ότι η Τουρκία είναι μια αληθινή δημοκρατία και ότι κάθε πολιτικό κόμμα στη σύγχρονη Τουρκία μπορεί ακόμα να λογοδοτήσει στον λαό. Δεδομένου ότι οι μεταρρυθμίσεις το 2016 εισήγαγαν πολιτικό έλεγχο του στρατού, ανακόπτοντας την μακρά ιστορία στρατιωτικών πραξικοπημάτων στην Τουρκία, και με την απόδειξη για τη δύναμη της δημοκρατίας μας, με τη μορφή των αποτελεσμάτων των εκλογών της Κυριακής, είμαι αισιόδοξος για την ανάπτυξη και το μέλλον της δημοκρατίας μας.

Πράγματι, ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα που μπορεί να καταλήξει σε επαναληπτικές εκλογές είναι η αβεβαιότητα που περιβάλει το Brexit. Μετά την παραίτηση της Τερέζα Μέι, ο Μπόρις Τζόνσον συνεχίζει να κατέχει το προβάδισμα, αν και περιορισμένο, έναντι του Τζέρεμι Χαντ για το πόστο του νέου πρωθυπουργού της Βρετανίας. Ο Τζόνσον έχει δεσμευτεί για μια λύση «όλα ή τίποτα» για το Brexit, υποστηρίζοντας ότι η Βρετανία θα εγκαταλείψει την Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι τις 31 Οκτωβρίου με ή χωρίς συμφωνία. Αυτό εγείρει ένα μεγάλο ζήτημα.

Ο Τζόνσον υποστηρίζει ότι το άρθρο 24 της Γενικής Συμφωνίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου θα επιτρέψει στο Ηνωμένο Βασίλειο να συνεχίσει το εμπόριο με τους ευρωπαίους εταίρους του με μηδενικούς δασμούς. Όπως πολλοί αναλυτές αναφέρουν, ωστόσο, το άρθρο αυτό που επικαλείται ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, καθορίζει ότι αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν δύο εμπορικοί εταίροι «σχεδιάζουν και προγραμματίζουν» έναν μόνιμο διακανονισμό εκ των προτέρων, ο οποίος είναι εξαιρετικά απίθανο να συμβεί δεδομένου του μικρού χρονικού πλαισίου.

Αυτό φέρνει το βάρος στον Τζόνσον, αν γίνει ο νέος πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, να δώσει προτεραιότητα σε μη κράτη μέλη της ΕΕ όπως η Τουρκία. Η Τουρκία δεν είναι μόνο ο 13ος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Βρετανίας συνολικά αλλά και ο 5ος μεγαλύτερος εταίρος της Βρετανίας εκτός των ευρωπαϊκών κρατών. Εντούτοις, η πιθανότητα ενός Brexit χωρίς συμφωνία (no-deal Brexit) και η σχεδόν καταστρεπτική προσέγγισή του «όλα ή τίποτα» εξακολουθεί να προκαλεί ανησυχία στην Τουρκία.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης έχει τονίσει ότι η Τουρκία, η Πολωνία και η Κύπρος θα αντιμετωπίσουν το μεγαλύτερο βαθμό εμπορικών διαταραχών στην περίπτωση ενός no-deal Brexit, καθώς η Τουρκία είχε εξαγωγές ύψους 11,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Βρετανία το 2018. Ένα σκληρό Brexit (hard Brexit) αναμένεται να μειώσει τις εξαγωγές της Τουρκίας προς τη Βρετανία κατά περίπου 20%. Το πόσο ομαλές θα είναι οι διπλωματικές σχέσεις Τουρκίας και Βρετανίας με τον Τζόνσον, που κουβαλά μια κάποια τουρκική κληρονομιά, ως πρωθυπουργό, είναι επίσης ένα συνετό ερώτημα. Ο τέως δήμαρχος Λονδίνου θεωρείται ότι βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της εξάπλωσης ισλαμοφοβικών τάσεων στη Βρετανία, ηγούμενος μιας έντονης αντι-μεταναστευτικής εκστρατείας στο δημοψήφισμα του Brexit το 2016.

Πρέπει να παραδεχτώ ότι όλη η συζήτηση γύρω από το Brexit είναι αποτέλεσμα πολιτικού λαϊκισμού. Ο Κάμερον (σ.σ. ο πρώην πρωθυπουργός), προκειμένου να αποφύγει τη διαίρεση των Συντηρητικών και να προστατεύσει την ηγετική θέση του εντός του κόμματος, έθεσε αυτό το περίπλοκο ερώτημα στο λαό ο οποίος δεν ήταν καλά ενημερωμένος για τις συνέπειες της ψήφου του. Πίστευε ότι θα κερδίσει εύκολα (όπως συνέβη στο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας) το δημοψήφισμα για την παραμονή του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΕ. Τότε άτομα όπως ο Τζόνσον προχώρησαν στην εκστρατεία υπέρ του Brexit προς το δικό τους πολιτικό όφελος μέσω μιας παράλογης κινδυνολογίας και δημαγωγίας. Αντί για τα πλεονεκτήματα της συμμετοχής στην ΕΕ, οι πολίτες ψήφισαν με το φόβο της μετανάστευσης, της τρομοκρατίας, της ανεργίας και της υποτιθέμενης απώλειας κυριαρχίας και των χρημάτων που στέλνει η Βρετανία στις Βρυξέλλες. Παρά ταύτα, η πλειοψηφία των Σκωτσέζων, των Ιρλανδών και του Σίτι του Λονδίνου καθώς και η πλειονότητα των νέων ανθρώπων ψήφισαν υπέρ της παραμονής. Ως εκ τούτου η διαφορά υπέρ του Brexit ήταν μικρή.

Όσο περισσότερο αντιλαμβάνεται το Ηνωμένο Βασίλειο τι σημαίνει το Brexit, τόσο πιο δύσκολο γίνεται το Brexit, επειδή, όσο η πολιτική του κόμματος φαίνεται να επικρατεί, κανένας πολιτικός δεν τολμά να αντιστρέψει αυτό το αδιέξοδο. Στην πραγματικότητα, στις τελευταίες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι Brexiteers δεν μπόρεσαν να υπερβούν το 37%. Οι Remainers και οι αναποφάσιστοι πήραν συνολικά πάνω από 60%.

Η Τουρκία φυσικά και θα προτιμούσε ένα φιλικό προς τη διεύρυνση Ηνωμένο Βασίλειο να παραμείνει στην ΕΕ. Η Τουρκία θα ήθελε να δει μια ισχυρότερη ΕΕ με το Ηνωμένο Βασίλειο και την Τουρκία ως μέλη της. Ωστόσο, αν συμβεί τελικά το Brexit, ανάλογα με τη μορφή των μελλοντικών σχέσεων του Ηνωμένου Βασιλείου με την ΕΕ, η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να προστατεύσουν τους ισχυρούς πολιτικούς και εμπορικούς δεσμούς τους καθώς και τα δικαιώματα των πολιτών τους. Επιπλέον, το Brexit μπορεί επίσης να έχει συνέπειες στην Κύπρο. Ελπίζουμε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα πραγματοποιήσει διαβουλεύσεις για τις μελλοντικές πολιτικές και οικονομικές διευθετήσεις στην Κύπρο και με τους Τουρκοκύπριους και τους Ελληνοκύπριους.

Οι νέες δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης έδειξαν μια σημαντική αλλαγή της γνώμης μέσα σε διάστημα μόλις τριών μηνών. Ίσως ένα νέο δημοψήφισμα για το Brexit έπειτα από τρία ολόκληρα χρόνια να μπορούσε επίσης να φέρει κάποια καινούργια αποτελέσματα.

(*) Ο Εγκεμέν Μπαγίς είναι πρώην υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Τουρκίας

Πηγή: NEW EUROPE, ΑΠΕ-ΜΠΕ