Γιατί πνιγόμαστε; Ο πνευμονολόγος Φώτης Σαμψώνας μας εξηγεί τα λάθη

Ο κ. Φώτης Σαμψώνας είπε στο thebest.gr, τα εξής

Τι συμβαίνει στον οργανισμό την ώρα που ξεκινά ένας πνιγμός;

To 2002 στο παγκόσμιο συνέδριο πνιγμών σε υγρό μέσο (πχ νερό), ορίσθηκε πως πνιγμός είναι η αναπνευστική δυσχέρεια/επιβάρυνση που συμβαίνει όταν υπάρχει καταβύθιση σε υγρό μέσο, χωρίς απαραίτητα να προκαλείται θάνατος. Άρα ο «πνιγμός» εξορισμού δε σημαίνει και ασφυξία/θάνατο (αν και εχει επικρατήσει η επιβίωση εκ της πνιγμονής να αναφέρεται ως παρολίγον πνιγμός).

Οι πνιγμοί κατατάσσονταν έως πρόσφατα σε ενεργούς και παθητικούς.

Στον ενεργό πνιγμό, που συνήθως αφορά κακούς κολυμβητές, αρχικώς, και πριν την καταβύθιση του κεφαλιού, ο παθών υπεραερίζει (πολλές και βαθιές ανάσες), κουνώντας σε κάθετη διεύθυνση τα άκρα του συνεχώς. Μετά την καταβύθιση, ο παθών προσπαθεί να κρατήσει την αναπνοή του όσο μπορεί, ενώ ταυτόχρονα εκκρίνονται στο αίμα του καταχολαμίνες  (πχ αδρεναλίνη) σε μεγάλες ποσότητες, προκαλώντας ταχυκαρδία, αύξηση της πίεσης και γενικευμένη «συμπαθητική διέγερση», προωθώντας το αίμα από τα άκρα και την περιφέρεια του σώματος προς τον εγκέφαλο, την καρδιά και τους πνεύμονες.

Ταυτόχρονα πέφτει συνεχώς η μερική τάση του οξυγόνου στο αίμα, ενώ αυτή του διοξειδίου ανεβαίνει διαρκώς, δημιουργώντας μια διογκούμενη ανάγκη προς αναπνοή στον παθόντα. Αυτό θα συμβεί λίγα δευτερόλεπτα πιο μετά και μεγάλες ποσότητες ύδατος  θα ωθηθούν να εισρεύσουν εντός των πνευμόνων. Αντανακλαστικά ο λάρυγγας συσπάται με μεγάλη ένταση και εντός δευτερολέπτων, και συνήθως ακολουθεί εισροή ύδατος στους πνεύμονες. Παράλληλα,  χάνεται η συνείδηση, ενώ η καρδιά σταματάει να λειτουργεί, περνώντας πρώτα από ένα στάδιο «μαρμαρυγής» (ακανόνιστης, άρρυθμης λειτουργίας).

Στον παθητικό πνιγμό ίσως να μη συμβεί τίποτε από τα παραπάνω, έως της εισόδου του νερού στους πνεύμονες, γιατί προηγείται η απώλεια της συνειδήσεως του παθόντα, εξαιτίας άλλου συνήθως παθολογικού αιτίου.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε από τη στιγμή που βγει ο άνθρωπος στη στεριά και με το δεδομένο ότι κάποιος δεν είναι ειδικός ή δεν γνωρίζει ΚΑΡΠΑ. Yπάρχει διαφοροποίηση αν πρόκειται για παιδί ή για ενήλικα και περισσότερο για ηλικιωμένο;

Οι διεθνείς οδηγίες αναφέρουν πως ο καλύτερος τρόπος διαχείρισης του θύματος είναι η έναρξη καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης (CPR/ALS), έστω και σε επίπεδο BLS-Basic Life Support-Βασική Υποστήριξη της Zωής, που ο καθένας μπορεί να μάθει εύκολα σε πχ σεμινάρια ειδικών οργανισμών/ΜΚΟ πχ Ε.Ε.Σ.

Τα βασικά βήματα που καθένας μπορεί να κάνει είναι να βγάλει το θύμα από το νερό, χρησιμοποιώντας επικουρικά ΠΑΝΤΑ ένα σωσίβιο ή ο,τιδήποτε επιπλέει, έχοντας το πάνω από το νερό, να το ξαπλώσει σε ασφαλές σημείο, να το σκεπάσει με κάποιο ζεστό, στεγνό ρούχο.

Παράλληλα, πρέπει να κοιτάξει για σφυγμό, να φωνάξει δυνατά για βοήθεια (ή να κάνει μια σύντομη κλήση στο 166 εάν υπάρχει τηλεφωνική συσκευή ΠΟΛΥ κοντά του, πχ κινητό τηλέφωνο), και άμεσα να διαπιστώσει εάν το θύμα αναπνέει, και αν οι αεραγωγοί (στόμα, φάρυγγας, λάρυγγας) έχουν ξένα σώματα που μπορεί με ασφάλεια να αφαιρέσει (πχ άμμος, φύκια κτλ).

Εάν υπάρχει καρδιοαναπνευστική ανακοπή πρέπει να ξεκινήσουν μαλάξεις στο θώρακα και εμφυσήσεις αέρα στο στόμα του θύματος έως να έρθει βοήθεια. Αυτό πρέπει να γίνει εντός 3-5 λεπτών αλλιώς ακολουθεί εγκεφαλικός θάνατος Εάν υπάρχει αυτόματη αναπνοή ή/και κίνδυνος από εισρόφηση εξαιτίας επικείμενης αναγωγής γαστρικού περιεχομένου το θύμα πρέπει να γυρίζει στο ένα πλάγιο. Εάν υπάρχει διαθέσιμο οξυγόνο στο σημείο της πνιγμονής πρέπει να χορηγείται άμεσα.

Σε μικρά παιδιά η αναζωογόνηση μπορεί να γίνεται με παρόμοιο τρόπο/λογική με τους ενήλικες, αλλά οι στερνικές μαλάξεις να γίνονται με κατάλληλο τρόπο ανάλογα με την ηλικία του παιδιού (πχ με δύο δάκτυλα σε παιδιά μικρής ηλικίας). Προσοχή πρέπει να δοθεί και εδώ στις περιπτώσεις εισρόφησης από αναγωγή περιεχομένου από το στομάχι.

Για τους ηλικιωμένους πρέπει να ακολουθούνται τα προαναφερθέντα γενικά μέτρα, με τη συμπλήρωση πως θα πρέπει να αναζητούνται και παθολογικά υποκείμενα αίτια π.χ. διαβήτης, επιληπτικές κρίσεις, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια κτλ που μπορεί να έχουν οδηγήσει σε έναν «παθητικό» πνιγμό.

Εκτιμώ ότι τα πρώτα λεπτά είναι κρίσιμα…Υπάρχουν περιπτώσεις που θα μπορούσαν να είχαν σωθεί αν…

Ναι, σε 2/3 περιπτώσεις κατά τη διάρκεια καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης έχουμε αναγωγή γαστρικού περιεχομένου και εκεί πρέπει να γυρίσει το θύμα στο ένα πλάγιο για να προφυλαχθεί ο αεραγωγός από απόφραξη και ο πνεύμονας από εισρόφηση. Επίσης συνίσταται να μη γυρίζουμε τα παιδιά ανάποδα ώστε να «βγάλουν το νερό» γιατί κινδυνεύουν από εισρόφηση γαστρικού περιεχομένου, εκτός και αν υπάρχει απόφραξη από ξένο σώμα στον αεραγωγό (άμμος, φύκια, παιδικά παιχνίδια κτλ). Μεγάλο σφάλμα είναι η υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων των λουόμενων στη διάσωση ενός θύματος, εάν δεν υπάρχει κατάλληλος ναυαγοσώστης στο χώρο…Δεν  κάνουμε κάτι που ξεπερνά τις ικανότητες μας κατά την προσπάθεια διάσωσης του θύματος, ενώ πάντα προσεγγίζεται το θύμα από πίσω, περνώντας το χέρι πάνω από τον ώμο του και πιάνοντάς τον από την αντίθετη μασχάλη. Αν δε δοθεί ιδιαίτερη σημασία μπορεί ο υποψήφιος διασώστης να γίνει και αυτός θύμα πνιγμού.

Τι προκαλεί τελικά τον θάνατο από πνιγμό;

Όπως προαναφέρθηκε συνήθως, και σε ενεργό πνιγμό, συμβαίνει απόφραξη του αεραγωγού και εισροή ύδατος στους πνεύμονες και καρδιοαναπνευστική ανακοπή. Συνυπάρχουν πολλές φορές υποθερμία, τραυματισμός και παθολογικά υποκείμενα αίτια στο θύμα όπου και αυξάνουν τις πιθανότητες θανάτου.

Τα περιστατικά πνιγμών κυρίως ηλικιωμένων και στην Αχαΐα και τη Δυτική Ελλάδα είναι επαναλαμβανόμενα και φέτος, ενώ η χώρα μας βρίσκεται ψηλά μεταξύ των 28 της ΕΕ στους θανάτους από πνιγμό. Τι δεν προσέχουμε;

Όσο και να ακούγεται παράξενο, αν και είμαστε ένα μεσογειακό παράλιο κράτος, δεν είναι βέβαιο πως έχουμε όλοι μας πολύ καλές κολυμβητικές ικανότητες. Παράλληλα, αρκετές φορές άτομα με σοβαρά υποκείμενα παθολογικά νοσήματα, εκτίθενται  στις υψηλές μεσημεριανές καλοκαιρινές θερμοκρασίες πριν κολυμπήσουν, αυξάνοντας τις πιθανότητες ζάλης/ απώλειας συνείδησης που μπορεί να οδηγήσει σε πνιγμό. Η χρήση αλκοόλ, παραισθησιογόνων, αγχολυτικών, βαρβιτουρικών κτλ μειώνουν επίσης πολύ τα αντανακλαστικά και αυξάνουν την πιθανότητα πνιγμού. Τα παιδιά επίσης πρέπει διαρκώς να είναι υπό την επίβλεψη ενήλικων  και να φορούν σωσίβια κτλ εάν δεν ξέρουν καλό κολύμπι. Ταυτόχρονα, πολλοί Έλληνες αλλά και ξένοι παραθεριστές, χρησιμοποιούν κατά κόρον μικρά ή και μεγαλύτερα πλωτά μέσα και τουριστικές λέμβους, χωρίς να είναι βέβαιο πως γνωρίζουν επαρκώς τη χρήση των σωστικών μέσων, ενώ παράλληλα μερικές φορές αποτελούν και κίνδυνο για τους λουόμενους. Συμπερασματικά η πρόληψη είναι εξαιρετικά σημαντική στο θέμα των πνιγμών.

Τέλος θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι τα ανωτέρω δεν αποτελούν σύγγραμμα οδηγιών καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης. Για εξειδικευμένες πληροφορίες απευθυνθείτε στην Ελληνική Εταιρεία Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης.