Ο ιστορικός λόγος του Άρη Βελουχιώτη στην Πάτρα μετά την απελευθέρωση

Τι είχε ζητήσει από τους Πατρινούς

Την Πέμπτη 5 Οκτωβρίου του 1944, την επομένη της απελευθέρωσης της Πάτρας από το ναζιστικό ζυγό και τους συνεργάτες του από τον ΕΛΑΣ, οι Πατρινοί συγκεντρώνονται αυθόρμητα κάτω από το αρχηγείο του ΕΛΑΣ. Εκεί τους μιλά ο πρωτοκαπετάνιος του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού Άρης Βελουχιώτης.

Δίπλα του ήταν ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο οποίος είχε επιστρέψει στην Ελλάδα στις 27 Σεπτεμβρίου 1944 ως αντιπρόσωπος της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας του Γεώργιου Παπανδρέου στην Πελοπόννησο, ο οποίος νωρίτερα είχε μιλήσει στους συγκεντρωμένους.

Ο Άρης Βελουχιώτης (Αθανάσιος Κλάρας όπως ήταν το πραγματικό του όνομα) μιλώντας την ημέρα εκείνη προς τους Πατρινούς, εξηγεί γιατί οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ προχώρησαν σε συγκρούσεις με τους γερμανοτσολιάδες των ταγμάτων ασφαλείας της Πελοποννήσου και απαντά στις κατηγορίες που είχαν δεχθεί οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, ότι είναι ληστές, κλέφτες και ενάντιοι του έθνους. «Οι συκοφαντίες αυτές είναι ήδη συντρίμμια μπροστά σας», λέει χαρακτηριστικά προς τους συγκεντρωμένους.

Παράλληλα όμως, περιγράφει το ρόλο του ΕΛΑΣ στην μεταπολεμική ελληνική κοινωνία, όπως ο ίδιος τον αντιλαμβάνεται. Καλεί τους Πατρινούς να αγωνιστούν για ένα καθεστώς λαοκρατίας και για μια κοινωνία ελευθερίας και ισότητας, με εγγυητή τον ΕΛΑΣ. «Ζητώ νέες θυσίες για να έλθει διπλή η ελευθερία: κοινωνική και εθνική, λέει χαρακτηριστικά και τονίζει: «Το ΕΛΑΣ όπως πολέμησε για την ελευθερία, τόσο θα αγωνισθεί να προστατεύσει το λαό από την δικτατορία», στέλνοντας ξεκάθαρο μήνυμα για τις προθέσεις του.

Από κάτω το ενθουσιώδες πλήθος ζητωκραυγάζει και χειροκροτεί, φωνάζοντας συνθήματα όπως Ζήτω ο Κανελλόπουλος, Ζήτω η Κυβέρνηση, Ζήτω ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ, Ζήτω ο Άρης.

Βέβαια, λίγο αργότερα οι προσδοκίες θα διαψευστούν καθώς θα ακολουθήσουν τα Δεκεμβριανά, η συμφωνία της Βάρκιζας, η παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ, η "λευκή τρομοκρατία", η αποχή του ΕΑΜ από τις εκλογές του 1946, με τραγικό επίλογο τον εμφύλιο πόλεμο (1946-1949).

Ο Άρης Βελουχιώτης, μετά τη Βάρκιζα με την οποία θα διαφωνήσει, θα ξαναβγεί στο βουνό και τελικά θα οδηγηθεί στην αυτοκτονία, τον Ιούνιο του 1945.

Η ομιλία του Άρη Βελουχιώτη

Η ιστορική ομιλία του Άρη Βελουχιώτη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της Πάτρας «Ταχυδρόμος», στις 6 Οκτωβρίου 1944. Αντίτυπο της έκδοσης φυλάσσεται στο Μουσείο Τύπου ΕΣΗΕΠΗΝ και σε ψηφιακή μορφή. Από εκεί αντιγράφουμε, την ομιλία του Άρη Βελουχιώτη διατηρώντας την ορθογραφία της εποχής:

«Συναγωνιστές και συναγωνίστριες.

Είμαι ευτυχής γιατί μπαίνοντας εις την πόλιν των Πατρών μπαίνουμε απολύτως αναίμακτα. Καταβάλλαμε επίμονες προσπάθειες να γίνη ό,τι έγινεν εις την Πάτρα, το ίδιο και σ’ άλλες πόλεις της Πελοποννήσου. Δυστυχώς σε ωρισμένες πόλεις άνθρωποι οι οποίοι δεν δικαιούνται να φέρουν το όνομα του Έλληνος ηθέλησαν ως το τέλος με τα όπλα του κατακτητή να αποτελέσουν τας οπισθοφυλακάς του. Εχρησιμοποίησαν τα όπλα του κατακτητή για να διευκολύνουν όσο το δυνατόν την φυγήν του από της πόλεις. Επανειλημμένως από την πρώτη στιγμή ηθελήσαμε να τους δώσουμε να καταλάβουν ότι η στάσις των είνε εγκληματική αντεθνική και ότι ήσαν υποχρεωμένοι έστω και κατά την 12^ην ώρα να συμβάλουν εις τον αγώνα της απελευθερώσεως. Δυστυχώς ούτοι είχαν πάρη την απόφαση να μείνουν οι οπισθοφύλακες του εχθρού. Υπάρχουν πόλεις όπου δεν θρηνούνται θύματα από τον αγώνα εναντίον του κατακτητή αλλά εναντίον ατόμων μόνον το Ελληνικό όνομα φερόντων. Είμαι ευτυχής διότι εις την πρωτεύουσα της Πελοποννήσου αν εχύθη αίμα, εχύθη τούτο εις τον αγώνα εναντίον του κατακτητή. Έστω και την τελευταίαν στιγμήν ο συνταγματάρχης Κουρκουλάκος εδέχθη να παραδοθή εις τους συμμάχους.

Μας εσυκοφάντησαν ότι είμεθα λησταί, αγύρτες, κλέφτες και αντεθνισταί. Μας εσυκοφάντησαν ότι ηθελήσαμε να παραδώσουμε ελληνικά τμήματα εις τους Βουλγάρους ή δεν ξέρω που αλλού. Ήδη οι συκοφαντίες αυτές είναι συντρίμματα μπροστά σας. Η στάσις του ΕΛΑΣ είναι παραδειγματική, εις τας πόλεις που μπαίνουμε σεβόμεθα την τιμήν και την περιουσίαν του λαού και γιαυτό αγωνιζόμαστε.

Μας συκοφάντησαν ότι μπαίνοντες εις τις πόλεις θα σφάξωμε και θα κρεουργήσωμε τους παπάδες και θα γκρεμίσουμε τις εκκλησίες. Αυτοί που βλέπουν τα πράγματα από το πρίσμα του πορτοφολιού των εκατηγόρησαν εμάς ως απάτριδας. Ομιλούν για εμάς, οι οποίοι εχύσαμε το αίμα μας εις τα βουνά των Βουλγαροφασιστών. Αι συκοφαντίαι αυτές με την επαφή του ΕΛΑΣ με τον λαόν γίνονται συντρίμματα.

Ό,τι υποσχεθήκαμε στην αρχή πραγματοποιείται. Υποσχθήκαμε ελευθερίαν. Ουδείς πρέπει να αμφιβάλλη ότι για αυτό καταβάλαμε τα 95% των προσπάθειών μας για μην πω 100%. Υποσχεθήκαμε ότι θα εσεβόμεθα την λαϊκήν κυριαρχίαν και ότι θα παραδώσουμε αυτήν εις τον λαόν. Απόδειξις τούτου είναι η λαϊκή επιτροπή την οποίαν εξελέξετε σήμερα το πρωί. Ο απελευθερωτής ΕΛΑΣ εις τας χείρας της κυβερνήσεως θα αποτελέση τρανήν δύναμιν, η οποία θα συνεχίση τον πόλεμον δια την συντριβήν του εχθρού και έξω των συνόρων μας στο πλευρό των συμμάχων. Ο ΕΛΑΣ εις τας χείρας της κυβερνήσεως είναι τρανή εγγύησις ότι θα συντρίψωμε τον κατακτητή και θα δώσουμε την ελευθερία του λαού, είναι δυνατή εγγύησις ότι ο λαός θα εκλέξη το καθεστώς της αρεσκείας του.

Ο λαός προσέφερε πολλά, αλλά εις τα πόλεις ολίγα ξέρουν δια τους μόχθους της υπαίθρου. Η ύπαιθρος εμοίρασε την μπουκιά της με εμάς. Ελεηλατήθη, εκρεουργήθη από τον κατακτηή γιατί υπεράσπιζε εμάς. Ζητώ νέες θυσίες. Δεν υπόσχομαι τίποτα. Θέλω να συνεχίσετε τη βοήθειά προς τον στρατόν και την κυβέρνησιν ίνα έλθη διπλή η ελευθερία: κοινωνική και εθνική. Δεν λέγω τι θας σας δώσωμε αύριο. Ότι πάρετε θα το πάρετε με τη γροθιά σας. Ο ελληνικός λαός αρκετά συκοφαντήθη με καρικατούρες και γλίτσες εις το εξωτερικόν. Ο ελληνικός λαός, από τον οποίο η ανθρωπότης έλαβε το φως του πολιτισμού, θα ξαναδώσει νέους δρόμους εις την ανθρωπότητα. Θα κερδίσωμε ό,τι θα κερδίσωμε χάρις εις το σθένος μας και την θέλησίν μας να απολείψωμε την δικτακτορίαν.

Σας διαβεβαιώνουμε ότι θα κρατήσουμε το τουφέκι παρά το πλευρόν των συμμάχων μας και δεν θα το αφήσωμεν εάν δεν ίδομεν την Ελλάδα μεγάλην και ευημερούσαν. Η Ελλάς δεν είναι τσιφλίκι πέντε χρυσοκανθάρων. Ο λαός όστις εμόχθησεν αυτό θα πάρη την διοίκησι. Η κυβέρνησις Εθνικής Ενότητας εις την οποία συμμετέχουν όλα τα κόμματα, τέτοια λύσι εχάραξε και τέτοια λύσι θα δώση.

Προσέξτε ίσως βρεθούν άνθρωποι λαοπλάνοι συνεργαζόμενοι με τους Γερμανούς οίτινες θα θελήσουν να σας εξαπατήσουν. Προσέξτε να μην ξανάρθουν τα τέσσαρα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά που προπαρασκεύασε τον όλεθρον του 1941. Εις ουδεμία περίπτωση υπάρχει παράδειγμα να προοδεύση λαός κάτω από καθεστώς αντιλαϊκόν.

Είσθε υποχρεωμένοι λοιπόν να χαράξετε βαθειά τη συνειδησί σας ότι ενωμένοι και υπακούοντες εις τας διαταγάς της εθνικής κυβερνήσεως θα τραβήξωμεν μπροστά εναντίον του κατακτητή και για την δημιουγίαν του καθεστώτος της λαοκρατίας.

Είμαι βέβαιος ότι της γραμμές αυτές θα τις ακολουθήσετε διότι μόνοι σας θα τις εκλέξετε. Τονίζο ότι το ΕΛΑΣ όπως επολέμησε για την ελευθερία, τόσο θα αγωνισθή να προστατεύση το λαόν από την δικτατορίαν.

Με την πεποίθησιν αυτήν, ότι τέτοιο δρόμο θα ακολουθήσετε αναφωνώ.

Ζήτω ο ηρωϊκός και πολυβασανισμένος Μωρηάς.

Ζήτω η Εθνική Κυβέρνησις

Ζήτω οι Σύμμαχοι

Ζήτω το συκοφαντηθέν και καταδιωχθέν κομμουνιστικόν κόμμα της Ελλάδας.»