Ο Ιερός Ναός Αγ. Δημητρίου στην Άνω πόλη της Πάτρας και η συνοικία όπου έπεσαν οι πρώτες τουφεκιές της Επανάστασης του 1821

Εγκαινιάστηκε στις 16 Μαρτίου 1880 - Χτίστηκε με εισφορές

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου που δεσπόζει στην Άνω πόλη. Όπως αναφέρει το Ιστορικό Λεξικό των Πατρών του Κώστα Ν. Τριανταφύλλου, εγκαινιάστηκε στις 16 Μαρτίου 1880 από τον Επίσκοπο Ιθάκης Γαβριήλ. Στο ίδιο σημείο βρισκόταν ο παλαιός ναός.

Στην εφημερίδα Γερμανός με ημερομηνία 8.4. 1877 αναφέρεται η διενέργεια δημοπρασίας για την ανασκαφή θεμελίων και την ανέγερση νέου ναού. Ο παλιός απείχε από τον νέο 6 – 7 μέτρα από την σημερινή οδό Αγίου Δημητρίου, ενώ σύμφωνα με τον Νεολόγο (18.05.1901) από σεισμούς προκλήθηκαν ζημιές και συγκεκριμένα έπεσαν μάρμαρα και διερράγη η πρόσοψη.

Σύμφωνα με το Λεξικό του Τριανταφύλλου, πίσω από τον ναό βρέθηκαν μια λατινική επιγραφή κι ένα παιδικό είδωλο, τα οποία μεταφέρθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών.

Το Λεξικό καταγράφει επίσης ότι Ναός Αγίου Δημητρίου και ομώνυμη συνοικία στην Άνω πόλη αναφέρονται από το 1688. Ο παλιός ναός το 1819 χαρακτηρίζεται ως μητροπολιτικός. Είχε τέσσερις εφημέριους, ενώ σε έγγραφο του 1713 υπάρχει αναφορά και με το τοπωνύμιο «στα καλύβια», γεγονός που ο Κώστας Τριανταφύλλου αποδίδει στη νέα γειτονιά, που δημιουργήθηκε στη συνοικία προσφύγων, τα τελευταία χρόνια πριν το 1821.

Επίσης, βορειοανατολικά του παλιού Ναού και με το τοπωνύμιο Βασιλικό, υπήρχε η επισκοπική κατοικία, στην οποία διέμενε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός.

Επιπρόσθετα, απέναντι από τον παλιό Άγιο Δημήτριο βρίσκονταν η οικία και τα καταστήματα του έμπορου κι αγωνιστή της επαναστάσεως του 1821 Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου. Από το σπίτι του Παπαδιαμαντόπουλου , στο οποίο επιτέθηκαν Τούρκοι ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1821 ο ξεσηκωμός των Πατρινών.

Μάλιστα το Ιστορικό Λεξικό του Τριανταφύλλου γράφει ότι το σπίτι του Παπαδιαμαντόπουλου "προ της προσόψεως του Αγίου Δημητρίου" ήταν διώροφο με υπερώο, όπου ο θείος του Ιωάννη, Αδαμάντιος, έπεσε πρώτος νεκρός της Επανάστασης το απόγευμα της 21ης Μαρτίου 1821. Τελικά η οικία κάηκε όπως και όλη η πόλη το 1821, από τους Τούρκους.

Σήμερα η κεντρική Αγία Τράπεζα του ναού είναι αφιερωμένη στον Αγιο Δημήτριο και η πλαϊνή Αγία Τράπεζα στον Νεομάρτυρα Ζαχαρία. Μάλιστα, κάθε Μεγάλο Σάββατο πρωί, ο ναός συγκεντρώνει πλήθος πιστών, καθώς κατά την Πρώτη Ανάσταση οι ιερείς σπάνε μπροστά από την Ωραία Πύλη στάμνες, από τις οποίες βγαίνουν μυρωμένα λουλούδια, ροδοπέταλα πέφτουν εσωτερικά του ναού, ενώ οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα.