Κορωνοϊός και καπιταλισμός: Μερικές σκέψεις για μια συζήτηση που πρέπει να κάνουμε

Υπάρχουν μια σειρά κλάδοι της οικονομίας που θα υποστούν συντριπτικές ζημιές λόγω του κορωνοϊού. Ήδη έχουν αρχίσει και τις υφίστανται.

Σε περίπτωση εμπορικής απομόνωσης της Ασίας, ή έστω μείωσης των εισαγωγών προϊόντων και πρώτων υλών, η βιομηχανική παραγωγή της Δύσης και όχι μόνο προφανώς, θα αντιμετωπίσει πρωτοφανή κρίση.

Τα Δημόσια Συστήματα Υγείας, στις περισσότερες χώρες, είναι ανεπαρκή να αντιμετωπίσουν τη σημερινή κατάσταση, τις κοινωνικές ανάγκες δηλαδή σε μια συνθήκη πανδημίας.

Το ίδιο ανέτοιμος είναι ο κόσμος μας, για να αντιμετωπίσει και τις τραγικές συνέπειες της κλιματικής κρίσης, μην γελιόμαστε.

Ο Εμάνουελ Μακρόν, ηγετική φυσιογνωμία του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, αναρωτήθηκε επί της ουσίας αν καλώς η Υγεία αποτελεί πεδίο ατομικού κέρδους. Η ελληνική κυβέρνηση, ένα κράμα γνήσιου νεοφιλελευθερισμού και ακραίας νεοσυντήρησης, σπεύδει την ύστατη στιγμή να αυξήσει τους πόρους της Δημόσιας Υγείας, την ώρα που οι Ιδιώτες εμφανίζουν όχι απλά τάσεις επιδίωξης για αύξηση του κέρδους, αλλά ξεκάθαρης αισχροκέρδειας.

Αυτή η πανδημία απαιτεί αναμφίβολα σοβαρότητα, ψυχραιμία και κοινωνική ευθύνη. Όχι ατομική υπευθυνότητα, όπως την εννοούν. Εμένα η ατομική υπευθυνότητα- όπως την επικαλούνται- δεν με καλύπτει, όπως και αρκετό ακόμα κόσμο. Είναι πολλοί, συντριπτικά περισσότεροι, όσοι ανήκουν σε μη ευπαθείς ομάδες και σε περίπτωση που νοσήσουν θα έχουν τις επιπτώσεις μιας κοινής γρίπης. Για έναν ιό ωστόσο με τρομερή μεταδοτικότητα, αντοχή, για τον οποίον δεν έχουμε βρει ακόμα φαρμακευτικό σκεύασμα, οι επιπτώσεις στις ευπαθείς ομάδες θα είναι τραγικές.

Η ατομική αυτοσυγκράτηση και υπευθυνότητα συνιστούν πράξεις κοινωνικής ευθύνης και ταυτόχρονα πράξεις προσωπικής υπέρβασης. Υποτάσσουμε τον εαυτό μας, τις επιθυμίες του, τις συνήθειες του και τις όποιες δευτερεύουσες ανάγκες του, στο κοινωνικό καλό. Όταν μας καλούν να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να ανακοπεί ο ρυθμός μεταδοτικότητας του ιού- και ορθώς- δεν μας ζητάνε απλά να μην νοσήσουμε εμείς, αλλά να μην νοσήσει η πλειοψηφία της κοινωνίας. Σε έναν κόσμο που δεν ζούμε μόνοι μας, η ατομική ευθύνη, έχει πρωτίστως κοινωνική διάσταση. Κι ας το κρύβουν επιμελώς οι νεοφιλελεύθεροι.

Και το κέρδος έχει κοινωνική διάσταση, θα μου πείτε. Εγώ βρίσκω ένα εμβόλιο που θεραπεύει τον ιό για να κερδίσω, αλλά κερδίζει και η κοινωνία που θεραπεύεται. Είναι αυτό στο οποίο συνηγορούν φιλελεύθεροι, νεοφιλελεύθεροι, σοσιαλδημοκράτες κτλ πως η επιδίωξη του κέρδους είναι προϋπόθεση συλλογικής ανάπτυξης και ευημερίας. Είναι επί της ουσίας με μια λέξη, ο καπιταλισμός. Και τι έχει να συνεισφέρει σήμερα στην κρίση που περνάμε αυτή η κοσμοθεωρία; Γιατί κάποιοι από τους παραπάνω έχουν αρχίσει και ψιθυρίζουν τη δομική αποτυχία αυτής της κατάστασης;

Μήπως γιατί τις συνέπειες μιας πανδημίας, μιας οικονομικής και κλιματικής κρίσης, μιας σειράς καταστάσεων που μας αφορούν όλους δεν μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε ατομικά; Μήπως γιατί είναι επικίνδυνο να υποτάσσουμε στο ατομικό κέρδος, όλα αυτά που αποτελούν θεμελιώδεις προϋποθέσεις της ύπαρξης; Μήπως γιατί εν τέλει η συλλογική ευημερία φέρνει και την ατομική και όχι το αντίστροφο; Μήπως γιατί αν η κοινωνία στο σύνολό της, δεν έχει υγεία, παιδεία, στέγη, εργασία τότε όλα αυτά δικυβεύονται και για όσους πρόσκαιρα τα έχουν;

Δυστυχώς, (μόνο δυστυχώς), με αφορμή την πανδημία μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα. Αν νοσήσει ο γείτονας μπορεί να νοσήσω κι εγώ. Κι αν νοσήσω εγώ μπορεί να νοσήσει και ο γείτονας και μεθαύριο το παιδί μου και ίσως και οι γιατροί που μας θεραπεύουν και οι εργάτες καθαριότητας που μαζεύουν τα σκουπίδια μας και φροντίζουν για την υγιεινή των γειτονιών μας. Σε έναν κόσμο που δεν ζούμε μόνοι μας, είναι ζωτικό να κοιτάμε με το βλέμμα στραμμένο σε όλους. Σε όλους, μηδενός εξαιρουμένου.

Γιατί δεν αποτελεί η ατομική μας ευημερία προϋπόθεση κοινωνικής, αλλά το αντίστροφο.