Που ορκίστηκαν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και οι αγωνιστές του '21; Σε Πάτρα ή Καλάβρυτα;

Πώς κυριάρχησε η άποψη για την έναρξη της επανάστασης στην Αγία Λαύρα

Σύμφωνα με το θρύλο της Αγίας Λαύρας, η Ελληνική Επανάσταση ξεκίνησε στις 25 Μαρτίου 1821, όταν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε το λάβαρο της επανάστασης στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας στα Καλάβρυτα. Η άποψη έγινε ευρέως διαδεδομένη ήδη από τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια με τη θρυλική σκηνή να αναφέρεται σε πλήθος πηγών και οι καλλιτεχνικών αναπαραστάσεων.

Ο ίδιος ο Παλαιών Πατρών Γερμανός δεν αναφέρει κάτι σχετικό στα απομνημονεύματά του, όπως δεν αναφέρει και την τελετή ορκωμοσίας που τέλεσε στην Πάτρα.

Πιο πιθανή πάντως είναι η εκδοχή ότι ο Γερμανός την 25η Μαρτίου όρκισε τους αγωνιστές στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου στην Πάτρα και όχι στην Αγία Λαύρα.

Το λάβαρο της μονής χρησιμοποιήθηκε πιθανότατα ως επαναστατική σημαία από τους Καλαβρυτινούς αγωνιστές στις 21 Μαρτίου....

Ορισμένοι ιστορικοί ήδη από το 19ο αιώνα θεωρούν τη διήγηση αυτή φανταστική. Ωστόσο, σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν το γεγονός φανταστικό, εμπνευσμένο από το Γάλλο φιλέλληνα Φρανσουά Πουκεβίλ. Άλλοι μελετητές απορρίπτουν αυτή την άποψη και άλλοι θεωρούν την δοξολογία γεγονός, υποθέτοντας ότι πρέπει να έγινε υπό τον επίσκοπο Προκόπιο και όχι τον Γερμανό.

Είτε ως θρύλος είτε ως γεγονός η κήρυξη της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα κατέχει σημαντική θέση στην ελληνική δημόσια ιστορία και αποτελεί αντικείμενο ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Διδασκόταν ως γεγονός στα ελληνικά σχολεία μέχρι το 1982, αλλά έχει απαλειφθεί από τα νεώτερα βιβλία ιστορίας, στα οποία η 25η Μαρτίου αναφέρεται απλώς ως η καθιερωμένη ημερομηνία εορτασμού της επετείου της επανάστασης.

Ως ημέρα έναρξης της επανάστασης είχε οριστεί από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη «ως ευαγγελιζομένη την πολιτικήν λύτρωσιν του ελληνικού έθνους η 25η Μαρτίου, εορτή του Ευαγγελισμού για τους Ορθοδόξους. Οι συγκεντρωμένοι στη συνέλευση της Βοστίτσας πρόκριτοι της Πελοποννήσου εξέτασαν ως εναλλακτικές ημερομηνίες κήρυξης της Επανάστασης την 23 Απριλίου και την 21 Μαΐου, εορτές του Αγίου Γεωργίου και των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης αντίστοιχα, σε περίπτωση που δεν είχαν πληροφορηθεί τις διαθέσεις της Ρωσίας, αλλά κατέληξαν στην 25η Μαρτίου, εκτός εάν λάμβαναν πρόσκληση μετάβασης στην Τριπολιτσά.

Μετά από πλήθος μικρών επαναστατικών επιτυχιών ο Παλαιών Πατρών Γερμανός φαίνεται ότι ανέλαβε και στρατιωτικά καθήκοντα «χωρίς να παραμελήσει ουδέν των ιεραρχικών αυτού καθηκόντων και μπήκε στην Πάτρα είτε στις 25 Μαρτίου σύμφωνα με τον Αμβρόσιο Φραντζή, τον Πουκεβίλ και τον G. Finlay, είτε στις 22 Μαρτίου σύμφωνα με τον Αναστάσιο Γούδα και τον Σπ. Τρικούπη.