Η επίδραση της καφεΐνης στην υγεία μας: Τελικά, έχει ευεργετικές ιδιότητες ή είναι επικίνδυνη;

Του Νεφρολόγου Ιατρού Τρίγκα Παναγιώτη

Βρισκόμαστε σε μία χρονική περίοδο άρσης των περιοριστικών μέτρων μετά το απόλυτο lockdown από την πανδημία του covid-19 και σταδιακά επανερχόμαστε στην «κανονικότητα» . Σε αυτή τη φάση άνοιξε και ο κλάδος της εστίασης. Ανοιχτά λοιπόν και τα καφέ. Λίγο ο καιρός, λίγο η παρέα που μας έλειψε από τη κλεισούρα της καραντίνας, λίγο και η διαχυτικότητα του Έλληνα δεν έμεινε καρέκλα ακάλυπτη. Από το ένα άκρο στο άλλο, με ότι συνέπειες μπορεί να εμπεριέχει αυτή η συμπεριφορά για το μέλλον μας.

Καφές λοιπόν κάθε είδους, σε αθρόα κατανάλωση. Άλλος τον προτιμάει freddo, άλλος θέλει cappuccino, άλλος stretto, άλλος espresso,άλλος Nescafe, όλοι όμως με εξαίρεση τον decaffeine έχουν ένα κοινό συστατικό, την καφεΐνη.

Η καφεΐνη, ένα παράγωγο της ξανθίνης, είναι μία από τις πιο συχνά καταναλώσιμες ουσίες παγκοσμίως. Βρίσκεται σε ποτά όπως ο καφές, το τσάι, τα energy drinks και σε μία ποικιλία φαρμάκων όπως τα αναλγητικά. Στον άνθρωπο δρα κυρίως ως ψυχοδιεγερτικό, ενώ στα φυτά που την περιέχουν δρα ως εντομοαπωθητικό φυτοφάρμακο.

Στον άνθρωπο δρα στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) ως διεγερτικό, με αποτροπή της υπνηλίας.

Ποια είναι η επίδραση της όμως στα νεφρά;

Έχει ευεργετικές ιδιότητες ή είναι επικίνδυνη;

Η βιβλιογραφία αποκαλύπτει αντικρουόμενες και αμφιλεγόμενες απόψεις σχετικά με την επίδρασή της στα νεφρά. Φαίνεται όμως πως εμπλέκεται στο σχηματισμό λίθων, έχει διουρητική δράση αλλά και πιθανή νεφροτοξικότητα.

Έχει φανεί από μελέτες πως μπορεί να επιδεινώσει παθολογικές καταστάσεις όπως η πολυκυστική νόσος των νεφρών και η πρωτεϊνουρία. Έχει αντιφατική δράση στο σχηματισμό ή όχι των λίθων του ουροποιητικού. Αλλά έχει και ευεργετικές ιδιότητες όπως οι αντιοξειδωτικές τις δράσεις. Επίσης σε μελέτες που έχουν γίνει επισημαίνεται η προληπτική της δράση στην εμφάνιση του σακχαρώδη διαβήτη και κατά συνέπεια της διαβητικής νεφροπάθειας.

Μία μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο έγκυρο ιατρικό περιοδικό NDT (NephrologyDialysisTransplantation Volume 34, Issue 6, June 2019, Pages 974–980), έδειξε πως η λελογισμένη κατανάλωση καφεΐνης, μπορεί να ελαττώσει την θνησιμότητα σε άτομα με χρόνια νεφρική νόσο. Φαίνεται ότι η θνησιμότητα και η κατανάλωση καφεΐνης, έχουν αντιστρόφως ανάλογη σχέση στο γενικό πληθυσμό. Παρόμοια παρατήρηση διαπίστωσαν οι ερευνητές, σε άτομα με χρόνια νεφρική νόσο. Συγκεκριμένα η μελέτη περιελάμβανε δεδομένα από 4863 άτομα, που παρακολουθήθηκαν για μία χρονική περίοδο έντεκα ετών. Τα συμπεράσματα της ανάλυσης υπέδειξαν μία αντίστροφη συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης καφεΐνης και της θνησιμότητας, όλων των αιτιών, σε άτομα με χρόνια νεφρική νόσο. Τα άτομα που κατανάλωναν καφεΐνη παρουσίασαν σχεδόν κατά 25% ελάττωση της θνησιμότητας. Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, Miguel Bigotte Vieira και συνεργάτες, αναφέρεται πως «η μελέτη έδειξε μία προστατευτική επίδραση της κατανάλωσης καφεΐνης σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο», ωστόσο τόνισαν ότι «αυτή η μελέτη παρατήρησης δεν μπορεί να αποδείξει ότι η κατανάλωση καφεΐνης μειώνει τον κίνδυνο θανάτου σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο».

Είναι μία μελέτη παρατήρησης και όχι μία πειραματική μελέτη, που δείχνει μόνο την πιθανότητα ενός τέτοιου προστατευτικού αποτελέσματος.

Η πιθανή προστατευτική δράση της καφεΐνης μπορεί να συσχετίζεται με επιδράσεις σε αγγειακό επίπεδο, καθώς είναι αποδεδειγμένο ότι προάγει την απελευθέρωση ουσιών, όπως το μονοξείδιο του αζώτου, που βελτιώνουν την αγγειακή λειτουργία.

Η αλήθεια είναι πως η δράση της περιπλέκεται καθώς είναι δοσοεξαρτώμενη, ενώ εμπλέκονται γενετικοί και ενζυματικοί παράγοντες όπως και η ταυτόχρονη λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων.

Σίγουρα απαιτούνται περαιτέρω μελέτες ώστε να διερευνηθεί εάν είναι ευεργετική η δράση της ,σε ασθενείς με σοβαρό στάδιο χρόνιας νεφρικής νόσου, καθώς και σε αυτούς του τελικού σταδίου, που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση.

Η μέγιστη ημερήσια κατανάλωση καφεΐνης, ισοδυναμεί με 3 έως 4 φλιτζάνια καφέ την ημέρα, σε υγιή άτομα. Ιδιαίτερα προσεκτικοί όμως στην κατανάλωσή της, οφείλουν να είναι οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά, όσοι λαμβάνουν αναλγητικά, διουρητικά και όσοι έχουν οικογενειακό ή ατομικό ιστορικό λιθίασης. Η κατανάλωση της καφεΐνης πρέπει να συνδυάζεται με επαρκή πρόσληψη υγρών.

Καφές λοιπόν και το εθιστικό τελετουργικό του καβουρδίσματος που καθημερινά μας συνοδεύει, ενδέχεται να έχει περίπλοκες επιδράσεις στον οργανισμό μας. Ας το απολαύσουμε λοιπόν, μόνοι μας ή με παρέα, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, αλλά πάντα με μέτρο, χωρίς υπερβολές, ώστε να χαιρόμαστε τις ευεργετικές του ιδιότητες. Άνοιξαν τα καφέ προσοχή μην συνωστίζεστε.

Info:

Τρίγκας Παναγιώτης, Νεφρολόγος