«Η αρρώστια, η ζωή και ο θάνατος»- Γράφει η γιατρός Ματίνα Κούγελου

Χωρίς μεγάλη εισαγωγή φιλοξενώ σήμερα στη στήλη ένα κείμενο της γιατρού-Αιματολόγου κ. Ματίνας Κούγελου. Δεν χρειάζονται μεγάλες εισαγωγές καθώς πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για ένα εξαιρετικό κείμενο που εξιστορεί προσωπικές εμπειρίες και λέει αλήθειες. Για ένα κείμενο που μίλησε στην καρδιά μου, που με συγκίνησε, που με βοήθησε να κατανοήσω πράγματα. Διαβάστε το και είμαι σίγουρος ότι θα σας αποζημιώσει:

Η αρρώστια και ο θάνατος, είναι σαν τον έρωτα. Τυφλοί.

Δεν είναι ρατσιστές. Όχι, δεν ασχολούνται με τέτοια μικροπράγματα.

Ενδιαφέρονται για τους πάντες.

Ηλικία, φυλή, φύλο, οικονομική κατάσταση, σωματική κατάσταση, όχι δεν τους ενδιαφέρει λέμε.

Ο Θάνατος, ή αλλιώς δρεπανάκιας όπως τον λέγαμε στην ειδικότητα, δεν συνηθίζεται.

Δεν ξέρω πως μερικοί συνάδελφοι μου το χειρίζονται, αλλά εγώ, δε θα τον συνηθίσω ποτέ.

Έχουμε συναντηθεί πολλές φόρες. Είτε προσωπικά, είτε μέσα στην οικογένεια και το φιλικό περιβάλλον, είτε σαν γιατρός. Η σχέση μου μαζί του είναι περίεργη.

Ξέρω εξ’αρχής πως αυτός θα είναι στο τέλος ο νικητής.

Σαν γιατρός τον πολεμάω  αδυσώπητα και τον κοιτάω κατάματα. Δεν υπάρχουν συναισθηματισμοί μαζί του. Είναι απέναντί σου και πρέπει να τον πολεμήσεις, πρέπει να σώσεις τον ασθενή σου. Πρέπει να πεις : «Κοίτα να δεις, αυτός ο άνθρωπος είναι δικός μου, θα σου πω εγώ πότε θα τον πάρεις», μέχρι να εξαντλήσω κάθε είδους εφόδιο που  θα με κάνει να τον σώσω από τα χέρια του.

Οι αιματολογικές κακοήθειες είναι δύσκολες και η θεραπεία των ασθενών είναι πολλές φορές πολύμηνη. Αυτό σε κάνει να δένεσαι με τον ασθενή και να σε θεωρεί οικογένεια του, τουλάχιστον εγώ έτσι το βίωσα.

Δεν είσαι απλά ο γιατρός, είσαι φίλος, οικογένεια, Θεός. Η μεγαλύτερη μου ανταμοιβή ήταν όταν οι ασθενείς μου με φώναζαν με το μικρό μου όνομα και όταν οι γιαγιάδες και οι παππούδες μου έδιναν την ευχή τους. Δεν υπάρχει καλύτερη αμοιβή από ένα χάδι, μια μάτια, μια ευχή .

Στην αιματολογία, έχουμε πολλά όπλα πλέον για να παλέψουμε για την ζωή των ασθενών και να τους σώσουμε από την λευχαιμία, το μυέλωμα, το λέμφωμα.

Είναι όμως και κάτι διαβολεμένα κύτταρα που δεν υποτάσσονται σε καμιά χημειοθεραπεία και ο θάνατος έρχεται νικητής μια ώρα νωρίτερα.

Έχω ζήσει από κοντά πολλούς θανάτους. Μικρών και μεγάλων ανθρώπων. Αυτών που μπόρεσαν και πάλεψαν και αυτών που δεν πρόλαβαν.

Τα συναισθήματα ιδία κάθε φορά. Λύπη, στενοχώρια, κλάμα. Μετά από 35 ώρες δουλειά (τότε δεν υπήρχαν ρεπό για τους γιατρούς μετά από εφημερία) και να γυρίζεις στο σπίτι, μπάνιο και να κοιτάς την τηλεόραση χωρίς να βλέπεις.

Ο Φάνης, ο Μιχάλης, Ιωάννα και πόσοι ακόμα.

Παλεύαμε όλοι τη νύχτα για να πείσουμε τον Θάνατο, να μην είναι τόσο βίαιος με την Ιωάννα, να την πάρει μαζί του με ηρεμία και όταν τελικά φύγανε μαζί ξημερώματα, μετά από μια σκληρή πάλη, με βρήκε η βοηθός θαλάμου στο κουζινάκι της κλινικής να κλαίω, και μου είπε: κυρά-γιατρίνα κλαις;

Ναι, της απαντάω, γιατί να μην κλαίω, από τι είμαι φτιαγμένη, άνθρωπος είμαι και γω!!!

Όχι, δεν θα τον συνηθίσω ποτέ.

Ανοίγουμε τα χαρτιά μας, βάζουμε τα όπλα μας πάνω στο τραπέζι και αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις. Ξέρω πως θα βγει νικητής, αλλά θέλω να τον κερδίσω μερικές παρτίδες, να τον καθυστερήσω αρκετά.

Όταν όμως πρόκειται, για σένα ή για δικό σου άνθρωπο, τότε το παιχνίδι αλλάζει.

Πριν γίνω μάνα, πολέμαγα για τη ζωή μου καθημερινά ( δεν είναι μόνο ο καρκίνος αρρώστια), αλλά δεν είχα φόβο.

Όταν όμως γέννησα την κόρη μου, ο φόβος του επικείμενου θανάτου με κυρίευε.

Πάντα έλεγα, ζήσε τη στιγμή, κάνε αναμνήσεις, αλλά τότε δεν υπήρχε ηρεμία, λογική,

Ισορροπία.   

Όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο του Γιαλομ «Στον κήπο του Επίκουρου», το διάβασα μετά μανίας, προσπαθώντας να βρω σε κάθε σελίδα του την λύση.

Πως αποφεύγουμε το άγχος, τον φόβο για τον Θάνατο;

Δεν υπάρχει καμία μαγική συνταγή, κανένα κόλπο. Πρέπει να αποδεχτείς απλά την κατάσταση, πως ό,τι γεννιέται, σίγουρα θα πεθάνει.

Νομίζω ότι αυτό που μας φοβίζει περισσότερο, είναι το άγνωστο. Τι θα συναντήσουμε εκεί που θα πάμε, θα υπάρχει κάτι;

Συζητήσεις ατέλειωτες έχουν γίνει για το μετά. Και όπως λέει και ο Επίκουρος, όταν αυτός θα έρθει δε θα είμαι εγώ εκεί.

Και μετά είναι και θέμα γοήτρου και εγωισμού, γιατί να νικήσει Αυτός; Γιατί να έρθει το τέλος;

Όταν κάποιος πεθαίνει, συμπεριφερόμαστε λες και εμείς είμαστε άτρωτοι, λες και δε θα την πάμε ποτέ αυτή την βαρκάδα.

Στην οικογένεια οι απώλειες είχαν αρχίσει από μικρή ηλικία. Με επηρέαζαν, αλλά το ξεπερνούσα πιο εύκολα. Η δυσκολία άρχισε όταν φοιτήτρια έχασα δυο συμφοιτητές μου για διαφορετικούς λόγους.

Ο ένας με χρόνιο νόσημα που το πάλεψε αρκετά και ο άλλος από τροχαίο. Δε θα ξεχάσω ποτέ τον βουβό πόνο του πατέρα του δεύτερου φίλου και το δάκρυ που έφυγε από τα μάτια του, σαν να ξεκολλούσε η ψυχή του.

Ξέρεις, είναι μάλλον κάτι σαν κατάρα να είσαι ο γιατρός της οικογένειας.

Όλοι σε ρωτούν τη γνώμη σου, θέλουν την κατάλληλη για αυτούς απάντηση και φυσικά υποστήριξη. 

Όταν ο θείος Γιώργος εμφανίστηκε στο διάδρομο του νοσοκομείου βιαστικός, αποφασιστικός, ψυλλιασμένος, κρατώντας  μια τσάντα με εξετάσεις για να πάμε σε συνάδελφο ΩΡΛ, γιατί έπρεπε από κάπου να αρχίσει  ο έλεγχος και να δούμε με ποια μορφή καρκίνου είχαμε να παλέψουμε, έχασα τη γη κάτω από τα πόδια μου.

Ήθελα να κλάψω, να ουρλιάξω δυνατά γιατί ήξερα τι θα ακολουθήσει, μα ταυτόχρονα δαγκώθηκα, κατάπια τα δάκρυα μου και προσποιήθηκα την αδιάφορη δίνοντας πληροφορίες και κάνοντας την ανήξερη.

Κανονικά, εμείς οι γιατροί θα έπρεπε να κάναμε και μαθήματα υποκριτικής. Δεν είναι της ιδιοσυγκρασίας μου να λέω ψέματα και στους ασθενείς μου πάντα προσπαθούσα να λέω τα πράγματα με το όνομα τους, υπολογίζοντας βέβαια διαφόρους παράγοντες, όπως την ηλικία, την οικογένεια , το τι θέλει να ακούσει ο ίδιος.  

Είμαι λάτρης της ειλικρίνειας και θέλω οι άλλοι να με κοιτούν κατάματα λέγοντας μου την αλήθεια . Το ψέμα μπορεί να ωραιοποιήσει μια κατάσταση, αλλά ακολουθεί ένας καταρράκτης ψεμάτων που απλά χάνεις τις ισορροπίες. Η αλήθεια πονάει πολλές φόρες, αλλά είναι αυτή και τίποτα περισσότερο.

Η διάγνωση ήταν καρκίνος που δεν μπορούσε να ταυτοποιηθεί. Δεν βρήκαμε ποτέ την αρχική εστία. Και αυτό είναι το δύσκολο, γιατί δεν ξέρεις τι να πολεμήσεις.

Η πορεία του θείου δεν ήταν άσχημη. Κράτησε περίπου ενάμιση-δυό χρόνια, αλλά το  τέλος ήταν μαρτυρικό. Αυτό που μου άφησε ο θείος παρακαταθήκη (ένας άνθρωπος που η ζωή του ήταν δύσκολη και τον είχε κάνει σκληρό και ανέκφραστο), ήταν ένα «Σ’ αγαπώ Ματινιώ μου».

Πόνεσα πολύ. Για τον ίδιο τον θείο, παρότι δεν ήμασταν πολύ δεμένοι, για την θεία μου, τα ξαδέρφια μου και γιατί η αλυσίδα άρχιζε να σπάει. Μόνο που τώρα, εγώ δεν είμαι παιδί, εγώ έχω παιδί, είμαι μεγάλη και αρχίζω και παίρνω τη θέση αυτών των ανθρώπων που τους έβλεπα πάντα μεγαλύτερούς μου.

Ο θείος έφυγε στις 15/10/2013 .

Την Δευτέρα του Πάσχα του 2014 άρχισε το δικό μας ταξίδι. Ο πατέρας μου, είχε χρόνια οστικά άλγη τα οποία τα απέδιδε ο ίδιος στην αλλαγή του καιρού. Όμως οι πόνοι είχαν δυναμώσει και έτσι αρχίσαμε τον έλεγχο. Δε θα πω τις λεπτομέρειες. Ο μπαμπάς ήταν ήδη στο τελικό στάδιο. Από έναν καρκίνο που δεν ξέραμε την αρχική του εστία (πιθανά από τους νεφρούς), αλλά και που δεν είχε νόημα να μάθουμε, γιατί είχε ήδη προχωρήσει στα κόκαλα. Το μόνο που ήθελα ήταν να μην πονάει.

Γι’ αυτό και έκανε ακτινοθεραπεία μόνο, καθώς και αναλγητική ισχυρή αγωγή.

Τον πατέρα μου τον θρήνησα όσο ήταν ζωντανός, αλλά και μετά τον θάνατό του φυσικά. Κατάρα να ξέρεις τι θα επακολουθήσει. Να έχεις να στηρίξεις τον πατέρα, τη μάνα, την αδερφή και ταυτόχρονα και τη δική σου οικογένεια, αλλά και τον ίδιο σου τον εαυτό. Στην όλη κατάσταση, ποτέ δεν αντιμετώπισα τον πατέρα μου σαν ασθενή.

Ούτε είχα το κουράγιο, μα ούτε και ήταν σωστό. Έπρεπε να υπάρχει ουδέτερη, αντικειμενική, χωρίς συναισθηματισμούς, αντιμετώπιση. Εμείς απλά υπακούαμε στις εντολές των συναδέρφων.

Η ψυχή μου αιμορραγούσε. Ο πόνος ήταν βαρύς.

Έπρεπε να ισορροπώ ανάμεσα στη σωματική και ψυχολογική μου υγεία, αλλά και να βρίσκω κουράγιο, να σφίγγω τα δόντια και να δίνω κουράγιο στον πατέρα.  Για τους σωματικούς πόνους υπάρχουν τα αναλγητικά. Για την ψυχή όμως τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα.

Φυσικά και ζητήσαμε όλοι μας ψυχολογική υποστήριξη, αλλά όσες συνεδρίες και να κάνεις και όσα φάρμακα και να πάρεις, η ψύχη για να ηρεμήσει θέλει πολύ χρόνο. Εκείνο που με τρομάζει και με διέλυσε και στην περίπτωση του μπαμπά, δεν ήταν η απώλεια τόσο, όσο η προσμονή.

Ο Θάνατος στην προκειμένη περίπτωση, ήταν ήδη νικητής. Μας κοιτούσε αφ’ υψηλού, υπερόπτης, γιατί ήξερε πως δε θα τον ενοχλούσαμε καθόλου. Η παρτίδα ήταν δική του από την αρχή!

Η προσμονή λοιπόν είναι αυτή που με τρόμαζε και θα συνεχίσει να το κάνει.

Τι σκεφτόταν ο πατέρας όταν υποτίθεται κοιμόταν; Είχε καταλάβει ότι έχει καρκίνο, παρότι εμείς το αρνούμασταν μπροστά του. Δεν ήθελα να του το πω αυτή τη φορά (ο μπαμπάς πριν από πολλά χρόνια είχε έναν αρχικό καρκίνο στην κύστη, ο οποίος είχε ιαθεί  και τότε φυσικά του είχα πει όλη την αλήθεια, γιατί πολύ απλά η μάχη είχε κερδηθεί), δεν είχε νόημα ,κατ’ εμέ , να του προσθέσω μια επιπλέον αγωνία.

Όμως τώρα δεν υπήρχαν περιθώρια. Έπρεπε να του χαρίσουμε στιγμές γεμάτες ηρεμία κι εμείς να δημιουργήσουμε όσες περισσότερες αναμνήσεις μπορούσαμε.

Ο πατέρας ήταν θεριό. Δεν τον εμπόδιζε τίποτα. Έζησε τη ζωή του όπως την ήθελε  και καμάρωνε για την οικογένειά του.

Όταν λοιπόν αυτό το θεριό, άρχισε να χάνει τις δυνάμεις του να μην μπορεί να φάει, να περπατήσει ,να ξυριστεί (με πόση προσμονή με περίμενε να τον ξυρίσω), όταν βλέπεις τον στιβαρό και δυνατό πατέρα σου να γίνεται, σιγά-σιγά, ένα κουβαράκι, τότε είναι που πας στην παραλία και αρχίζεις και ουρλιάζεις με όλη σου τη δύναμη. Όχι γιατί έχει καρκίνο, αλλά γιατί αλλοιώνεται η εικόνα του. Ποιος είναι αυτός που αντικρίζεις απέναντι σου; Γιατί να γίνεται έτσι;

Δε θα τον συνηθίσω τον Θάνατο ποτέ. Μπορώ να τον καταλάβω , αλλά να τον συνηθίσω όχι .

Οι περισσότεροι άνθρωποι που είδα σαν γιατρός  να φεύγουν, αλλά και ο ίδιος μου ο πατέρας, ήξεραν ότι είχε έρθει  η ώρα τους για να πεθάνουν. Ο μπαμπάς μάλιστα ζήτησε να του πάρουμε τηλέφωνο έναν φίλο του και του το είπε. Και όντως εκείνη την ημέρα πέθανε. Όπως και ο αδερφός του, δύο χρόνια μετά.

Τι σκέφτεται ένας άνθρωπος που ξέρει ότι δεν έχει χρόνο μπροστά του; Πως η βάρκα είναι ήδη εκεί και τον περιμένει για το ταξίδι στην απέναντι όχθη; Αυτό είναι που με βασανίζει. Τι σκέφτεται και πως εσύ μπορείς να του θολώσεις το μυαλό του. Πρέπει να τον βγάλεις από τις σκέψεις του ή να τον αφήσεις να ταξιδεύει;

Αυτό τουλάχιστον εγώ δεν ξέρω να το απαντήσω. Θέλω όμως να το μάθω νωρίτερα από τη δική μου τη σειρά. Και από περιέργεια, αλλά και για να μπορέσω να βοηθήσω τους άλλους.

Ο πατέρας έφυγε την Τρίτη 10/11/2014 και ώρα 10.10μμ. Ετών 69.

Ο πόνος βαρύτατος. Ξεκόλλησε η ψυχή μου. Ο πρώτος μεγάλος κρίκος της οικογένειας, έσπασε. Ο θρήνος μου μεγάλος. Από τότε που έμαθα για τον καρκίνο.

Δύο φίλοι ψυχίατροι, μου είπαν πως αυτό διαρκεί ένα χρόνο. Και περίμενα με αγωνία να περάσουν οι μέρες, οι μήνες. Και πέρασε ο χρόνος και ο πόνος εκεί, ο ίδιος. Και ρωτούσα μήπως κάτι κάνω λάθος. Γιατί συνεχίζω και πονάω με την ίδια ένταση.

Εμείς οι γιατροί, συνηθίζουμε να λέμε ότι λένε τα βιβλία μας. Μόνο που δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και πρέπει να εξατομικεύουμε τη θεραπεία. Η ηρεμία ήρθε μετά τα τρία χρόνια. Δεν ξεπερνάς την απώλεια, απλά μαθαίνεις να ζεις με αυτή.

Θα ήθελα να ρωτήσω τον έναν φίλο μου ψυχίατρο που βίωσε την απώλεια, και τον άλλο που  βιώνει τον καρκίνο στην οικογένειά του, αν σε αυτούς ο ένας χρόνος θα είναι αρκετός.

Η ζωή είναι μικρή για να είναι θλιβερή. Πρέπει να την πιούμε με το καλαμάκι. Να ζούμε σαν τις μέλισσες. Όπως αυτές πάνε από λουλούδι σε λουλούδι και μαζεύουν γύρη, έτσι κι εμείς, να ζούμε την κάθε μέρα ξεχωριστά.

Και όπως λέει και ο φίλος μου ο Γιάλομ, να μάθουμε να ζούμε το Εδώ και το Τώρα.

Μην αφήνεις τον χρόνο να φεύγει απαθής.

Ο καρκίνος, όπως και άλλες ασθένειες, δεν είναι οι μόνες αιτίες θανάτου. Και ευτυχώς ζούμε σε μια εποχή που έχουμε πάρα πολλά όπλα να πολεμήσουμε, ενώ στην εποχή των παιδιών μας, τα πράγματα θα είναι πολύ καλύτερα.

Η ευτυχία είναι στιγμές. Ο ήλιος που ανατέλλει, ένα κόκκινο τριαντάφυλλο, το άρωμα του γιασεμιού, η γαλήνη της θάλασσας, η καρδερίνα που κελαηδά.

Το χαμόγελο του παιδιού σου, ένα ποτήρι κρασί με την παρέα σου, μια φάρσα που θα κάνεις στον κολλητό σου.

Ο έρωτας.

Ζήσε την κάθε μέρα σαν μην υπάρχει αύριο. Μέθυσε με τις ομορφιές της ζωής.

Χαμογέλα, χόρεψε, τραγούδα.  Είμαστε τυχεροί για την κάθε μέρα που ζούμε.

Η κολλητή μου πέφτει σε κατάθλιψη την ημέρα των γενεθλίων της, ενώ για μένα είναι μια ευτυχισμένη μέρα, γιατί μου θυμίζει πως έζησα άλλον ένα χρόνο γεμάτο εμπειρίες.

Απομάκρυνε από τη ζωή σου ανθρώπους μίζερους και με αρνητική ενέργεια, είτε είναι από την εργασία σου, είτε από το ευρύτερο οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον.

Κράτα εκείνους που θα είναι μαζί σου στα δύσκολα και κυρίως που θα βλέπεις στα μάτια τους τη χαρά, όταν εσύ θα είσαι ευτυχισμένος.

Γέμισε την ψυχή σου αγάπη και ταπεινότητα. Η ευτυχία κρύβεται στα απλά πράγματα. Καλά και τα πλούτη, καλή και η πολυτέλεια, μα μην ξεχνάμε πως η αγάπη είναι αυτή που σε γεμίζει και σε κάνει δυνατό. Σου δίνει την υπομονή και την επιμονή να παλεύεις καθημερινά.

Εξάλλου, εκεί που θα πάμε, δε θα μας χρειαστεί κανένα υλικό αγαθό.

Μετά τη γέννηση της κόρης μου, αποφάσισα συνειδητά να εγκαταλείψω την κλινική αιματολογία-ογκολογία που τόσο μου άρεσε  και να ασχοληθώ με την εργαστηριακή αιματολογία και κυρίως με την αιμοδοσία.

Η συλλογή αίματος μπορεί να φαίνεται, αλλά δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.

Είναι όμως τόσο όμορφο και τόσο θεϊκό, δίνοντας λίγο από το αίμα σου,  να χαρίζεις ζωή σε τρεις ανθρώπους που το έχουν ανάγκη.

Σκέψου ότι κάνεις ένα θαύμα εκείνη τη στιγμή. Είσαι ένας ήρωας, γιατί έχεις σώσει ένα συνάνθρωπό σου.

Γι αυτό κάθε φορά που πέφτεις ψυχολογικά, θυμήσου, πως η ζωή μπορεί να είναι δύσκολη, αλλά είναι και πολύ όμορφη.

Έχε όλες σου τις αισθήσεις σε εγρήγορση. Ζήσε όσο καλύτερα μπορείς.

Κι αν όλα πάνε στραβά, χαμογέλα και συ στραβά.

Γιατί δεύτερη ζωή δεν έχει.

Κούγελου Ματίνα

Αιματολόγος

Διευθύντρια ΕΣΥ

Ν.Ν.: Είμαι σίγουρος ότι αυτό το κείμενο σας ενθουσίασε. Σας εύχομαι ένα ευχάριστο Σαββατοκύριακο. Τα ξαναλέμε τη Δευτέρα και έως τότε να περάσετε όμορφα.