Ένα ορατόριο για τον Απόστολο Παύλο από τον αείμνηστο Πατρινό υμνογράφο Ηλία Μπογδανόπουλο

Ο Πατρινής καταγωγής θεολόγος και μουσικολόγος Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος έγραψε ένα κείμενο για το Ορατόριο για τον Απόστολο Παύλο που συνέθεσε ο αείμνηστος Πατρινός υμνογράφος Ηλίας Μπογδανόπουλος και αφιέρωσε στον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ιάκωβο. 

Το κείμενο του κ. Ανδριόπουλου έχει ως εξής:

Ο αείμνηστος Ηλίας Μπογδανόπουλος (1911-1978) υπήρξε έγκριτος νομικός, αλλά και δόκιμος υμνογράφος και μελοποιός.

Έγραφε εκκλησιαστικούς ύμνους και άσματα εθνικού περιεχομένου, τα οποία τόνιζε ο ίδιος μουσικά.

Του απονεμήθηκε, λοιπόν, από τον μακαριστό Πατριάρχη Δημήτριο το οφφίκιο του Άρχοντος Υμνογράφου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Είναι ο πρώτος Πατρινός που τιμήθηκε με Πατριαρχικό οφφίκιο, στα 1973.  Η χειροθεσία και απονομή του τίτλου είχε γίνει από τον τότε Μητροπολίτη Κίτρους Βαρνάβα Τζωρτζάτο, Πατρινό την καταγωγή.

Το υμνογραφικό του έργο άρχισε με αφορμή το γεγονός της Επανακομιδής, από τη Ρώμη (1964), της Τιμίας Κάρας του Πολιούχου των Πατρέων Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου. Υπήρξε ο κύριος διεκπεραιωτής της σχετικής αλληλογραφίας του Δήμου Πατρέων με το Βατικανό. Έτσι, οδηγήθηκε στην σύνθεση της πρώτης του ασματικής ακολουθίας («Ιερά Ακολουθία Εσπερινού, Όρθρου και Χαιρετισμών εις την Ανακομιδήν της Τιμίας Κάρας του Αποστόλου Ανδρέου»). Από τότε επεδόθη «παρέργως μεν αλλά μετά ζήλου και λίαν ευδοκίμως» στη σύνθεση και μελοποίηση ύμνων, οι οποίοι διακρίνονται από παλμό, έξαρση, ευρηματικότητα και πρωτοτυπία. Αγάπησε μετά πάθους το Πατριαρχικό ύφος και υπήρξε αυτοδίδακτος και εγκρατής γνώστης της μουσικής. Η συνεχής παρακολούθηση και ακρόαση επί δύο δεκαετίες του πρωτοψάλτου στον Ι. Ναό Παντανάσσης Πατρών, Νικολάου Μαυροπούλου, Δομεστίκου του Πατριαρχικού Ναού και μαθητού του Ιακώβου Ναυπλιώτου του μεγαλοπρεπούς, συνέβαλε κατά πολύ στο ψαλτικόν ιδίωμα του Ηλία Μπογδανοπούλου.

Ο Ηλίας Μπογδανόπουλος είχε μεταβεί στην Αμερική το 1946, ως υπότροφος της UNRRA, επισκεπτόμενος αναμορφωτικά ιδρύματα (ως νομικός που ήταν) και στο Σικάγο ηχογράφησε τον Παρακλητικό Κανόνα στην Υπεραγία Θεοτόκο σε δίσκο γραμμοφώνου.

Προφανώς κράτησε επαφή με την Αμερική κι έτσι ο μακαριστός και μεγάλος εκείνος Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιάκωβος (1911-2005) τον προέτρεψε να γράψει ένα έργο για τον από Αμερικής Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα. Εκείνος το έγραψε στην Πάτρα, όπου διέμενε μόνιμα, τον Μάρτιο του 1975. Και σημείωσε στο εξώφυλλο του έργου, που δημοσιεύουμε εδώ, ότι «Ετονίσθη υπό του ιδίου εις πολύηχον μέλος χάριν του εκ σπουδαστών Βυζαντινού χορού της εν Βοστώνη Θεολογικής Σχολής «Τίμιος Σταυρός» υπό τον χοράρχην καθηγητήν κ. Σάββαν Ι. Σάββαν».

Δύο χρόνια μετά την σύνθεση της Ωδής (1977), ο αείμνηστος Ηλίας Μπογδανόπουλος συνέθεσε ένα Ορατόριο για τον Απόστολο Παύλο, το οποίο και αφιέρωσε στον Αμερικής Ιάκωβο. 

Δημοσιεύουμε εδώ τόσο την σχετική αφιέρωση, όσο και την ευχαριστήρια επιστολή του Ιακώβου, ο οποίος γράφει στον Ηλία Μπογδανόπουλο ότι πολύ θα ήθελε να ακούσει το έργο αυτό και θα συμβουλευθεί τον τότε καθηγητή Βυζαντινής Μουσικής στην Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στην Βοστώνη κ. Σάββα, για την παρουσίαση του Ορατορίου.

Παραθέτουμε στη συνέχεια αποσπάσματα από την ΩΔΗ - ΟΡΑΤΟΡΙΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΚΟΡΥΦΑΙΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟΝ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ ΠΑΥΛΟΝ - Ακροστιχίς: «ΠΑΥΛΟΣ ΜΥΣΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΩ ΕΘΝΩΝ ΤΕ ΚΗΡΥΞ» (Ύμνοι 30) και από την σύνθεση ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΔΩΔΕΚΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥΣ Ακροστιχίς: «ΔΩΔΕΚΑΔΑ ΑΝΥΜΝΩ» (μετά τριών εφυμνίων -Ύμνοι 15).

Ευχαριστώ θερμώς την κόρη του αειμνήστου Ηλία Μπογδανόπουλου,  κ. Χρύσα Μπογδανοπούλου, για την παραχώρηση του σπάνιου αυτού υλικού.

ΑΠΟ ΤΟ ΟΡΑΤΟΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΠΑΥΛΟ

Υψηλόφρονι διδαχή

Δαψιλώς τα έθνη κατεφώτισας,

Παύλε, Κορυφαίε, Απόστολε.

Πάσαν την υπ’ ουρανόν,

Εν πυρσώ της αληθείας διαδραμών,

Αγνωσίας μεν σκότη κατηύγασας,

Αθεϊας δε λειτουργούς και θεράποντας,

ως φρύγανα καλάμης εμπιπρών,

Εις το διηνεκές ηφάνισας.

Ωδεύσας πορείαν εκτενή και επίπονον,

Εν καύματι και ψύχει τυραννούμενος,

Ανδροφόνων θήραμα γέγονας,

Εν κινδύνοις ληστών περιπίπτων.

Ως πρόβατον γαρ σε γενναίε,

Εν μέσω λύκων απέσταλκεν,

Ο υπό σου κηρυττόμενος.

Αλλά κακοπαθείας πάσης περιγενόμενος,

Δόξης ουρανοβάμονος, Παύλε, απήλαυσας.

Κηρύκων διδάσκαλος, διδασκάλων κρηπίς,

Καθηγητής φιλοσόφων,

Ρητόρων πρύτανης,

Εθνών Απόστολος, Αποστόλων κορωνίς,

Εκκλησιών ο πατήρ, οδηγός προσηλύτων,

Γλώσσα θεοκίνητος, οικουμένης πυρσός,

Ορθοδοξίας κιβωτού το στερρόν πηδάλιον

Και πάσης αρετής αγλαόν θησαύρισμα,

Παύλος ο Ταρσεύς,

Αληθώς επεγνώσθη τοις πέρασι.

ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΔΩΔΕΚΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥΣ

Δεύτε γηθοσύνως άσωμεν,

Χριστοφόροι λαοί,

Μέλος εναρμόνιον

Τω Προδρόμου τη τρίβω στοιχήσαντι,

Και τον αμνόν θεασαμένω,

Δι’ Ον ο πατρός τε και δικτύων εχωρίσθη

Και τούτω συγγενόμενος,

Των Δώδεκα

Πρώτος τη κλήσει αναδέδεικται,

Εις δόξαν Θεού Πατρός, Αμήν.

Ωφθη τω Πατριάρχη εν Βαιθήλ,

Ο δι’ Ου τα πάντα γέγονεν,

Υιός Μονογενής Πατρός Ανάρχου,

Και εις Δώδεκα φυλάς λαόν Ισραηλίτην εμέρισε.

Ούτως δε πάλιν

Εν ισαρίθμοις καθέζεσθαι θρόνοις,

Την Μεγάλην Ημέραν

Κρίναι πάντα τα έθνη,

Τοις Δώδεκα Αυτού Μαθηταίς

Επηγγείλατο,

Ων Ανδρέας Πρωτόκλητος,

Εις δόξαν Θεού Πατρός. Αμήν.