Τα ιστορικά σιντριβάνια της Πάτρας, ο θαυμασμός του Καβάφη και η πρόταση για την σωτηρία τους

Η Πάτρα, ευτύχησε στα τέλη του 19ου αιώνα να συμπέσουν άνθρωποι με ιδέες και οικονομική ευμάρεια. Η δράση τους  θα προίκιζαν ως μοναδική κόρη την Πάτρα και θα την παρέδιδαν στον χρόνο θαυμαστή, τόσο για κατοίκους όσο και για επισκέπτες.

Δεν είναι προφανώς τυχαίο, ότι ακόμα και ο Αλεξανδρινός Καβάφης σε επίσκεψή του στην πόλη μας για θερινές διακοπές, αναφέρεται για την Πλατεία Γεωργίου συγκρίνοντας την σε μέγεθος με την Πλατεία Ομονοίας. Επίσης με ειδική αναφορά επικαλείται τα δύο «μνημεία» της πλατείας από μπρούντζο ή από σίδερο όπως σημειώνει χαρακτηριστικά. Αναμφίβολα η σκέψη του οποιοδήποτε καταλήγει αποκλειστικά στα σιντριβάνια που έφερε από τη Γαλλία, η εταιρεία ίδιας προέλευσης έχοντας αναλάβει τα υδραυλικά έργα στην Πλατεία με συνολικό κόστος 70.000 δρχ., ποσό υπέρογκο για τις οικονομικές δυνατότητες της τότε Ελλάδας.

Το κάθε σιντριβάνι κοσμείται από τέσσερα θαυμάσια μπρούτζινα φτερωτά λιοντάρια, ενώ στην κορυφή του μεν «κάτω» σιντριβανιού στέκεται μια υδροχόος, του δε «πάνω» σιντριβανιού ένας αυλητής.

Στις 28 Ιουνίου 1874 η Αθηναϊκή εφημερίδα Στοά αναδημοσιεύει την ακόλουθη περιγραφή της Πατρινής εφημερίδας Σκύλος για το πρώτο αναβρυτήριο (συντριβάνι) της πλατείας Γεωργίου:

«Το κοινόν της πόλεως από τινών ημερών συρρέει περίεργον εις την πλατείαν του Γεωργίου προς θέαν των υδραυλικών έργων της Γαλλικής εταιρείας. Μέχρι της ημέρας ταύτης εστήθη το εν των αναβρυτηρίων, περί ου οι ειδότες λέγουσι ότι είναι όμοιον των εν Παρισίοις.

Η αξία αυτού ανεβαίνει τας 25.000 δραχμών, εκτός της μαρμάρινης λεκάνης και λοιπής εργασίας. Το ύψος αυτού ανέρχεται εις 7 μέτρα, συνίσταται δε εις στήλην πλατείαν εξ ορυχάλκου, εν μέσω της οποίας εύρηται κυκλοτερής πλατεία βάσις, ην υποβαστάζουσι πέντε λέοντες ή σφίγγες πτερωταί, ικανού μεγέθους, εκ των στομάτων των οποίων θέλει εξέρχεσθαι ύδωρ.

Άνωθι δε της κυκλωτερούς ταύτης βάσεως εξακολουθεί η στήλη και επί της κορυφής αυτής επικάθηται εν μεγέθει ανθρωπίνου σώματος νεανίας ορειχάλκινος παίζων τον αυλόν. Εκ του αυτού δε, ως και εκ του στόματος πέντε άλλων μιροτέρων λεόντων υποβασταζόντων τον νεανίαν τούτον θέλει εξέρχεσθαι ωσαύτως ύδωρ.

Η εργασία είναι ωραιοτάτη και η προσπάθεια του εμφυσώντος τον αυλόν νεανίου είναι εκφραστικωτάτη, ως φαίνεται δε παριστά ούτος τον Φαύστον, όστις δια του αυλού του εσαγήνευε τας νύμφας. Περί τα μέσα της προσεχούς εβδομάδος θέλει εγερθεί και το δεύτερον επί της πλατείας ταύτης αναβρυτήριον, το οποίο αποτελείται εξ άλλου συμπλέγματος.

Ωσαύτως δε την πλατεία ταύτην διαφωτίζουσι 52 φανοί φωταερίου και το σύνολον παριστά μαγευτικότατον θέαμα. Οι ιδόντες τας εργασίας της εταιρείας ταύτης και της των Αθηνών ομολογούσιν ότι ο Δήμος Πατρέων επέτυχε την καλυτέραν, διό ανέλαβεν αύτη όμοια έργα και εν Πειραιεί». Τα δύο συντριβάνια της πλατείας Γεωργίου εστοίχισαν συνολικά 70.000 δρχ. της εποχής εκείνης.

Χρονικό του Πατραϊκού τύπου (1840 - 1940), Ν. Πολίτη

Εξάλλου, στο Ιστορικό Λεξικό του Τριανταφύλλου, στο λήμμα «αναβρυτήρια», αναφέρεται σχετικά: «Εις πλατείαν Γεωργίου Α’ εστήθησαν την 28-6-1874. Ήλθον εκ Γαλλίας. Το εν έχει Πάνα και το άλλον αρχαίαν κόρην αμφότερα με λέοντες. Ήλθον το 1874 από την Γαλλικήν Εταιρείαν υδραυλικών έργων της εποχής εν Πάτραις, εδείχθη ενδιαφέρον και τα ηγόρασεν ο Δήμος Πατρέων και τα δύο και αντί 70.000 δρχ. τότε.

Σε δύσκολες οικονομικά εποχές η πόλη έχοντας ξεπεράσει πολεμικές συγκρούσεις ζητούσε να αποκτήσει διακριτά χαρακτηριστικά. Οι τοποθετήσεις των σιντριβανιών δεν ήταν απλές τοποθετήσεις. Η πόλη ουσιαστικά αναζητούσε τοπόσημα  που θα έδιναν τη δυνατότητα τόσο στο μόνιμο κάτοικο όσο και τον επισκέπτη τη δυνατότητα να τα «θαυμάσει». Ας μην ξεχνάμε, ότι οι πρώτες τοποθετήσεις στα τέλη του 19ου αιώνα συμπίπτουν στην εποχή όπου η πόλη άλλαζε αρχιτεκτονική όψη με την ραγδαία κατασκευή νεοκλασικού τύπου οικημάτων.

Η επιλογή του τότε Δημάρχου Γ. Ρούφου που έλαβε την απόφαση καθόρισε την Πάτρα δημιουργώντας για την πόλη ένα ισχυρό τοποσήμο, ένα αξιοθέατο, και ένα σημείο δίνοντας το έναυσμα να ευημερήσουν γύρω από αυτά τα τότε εις πληθώρα καφενεία που συγκέντρωναν τους κατοίκους για μία απολαυστική απόδραση.

Το σκηνικό συμπλήρωνε το καταπληκτικό αναβρυτήριο της Πλατείας Εθνικής Αντιστάσεως με τους καταπράσινους κήπους. Η πόλη επεκτεινόταν οικιστικά και έτσι επεκτάθηκε και η συνδεδεμένη με την ιστορία της παρουσία των ξακουστών σιντριβανιών της Ήταν πανελληνίως γνωστή η Πλατεία των Υψηλών Αλωνίων με τους υψηλούς πίδακες και την πολυχρωμία των υδάτων που στα μάτια των μικρών παιδιών αποτυπώνονταν για μία ζωή.

Στην Τριών Ναυάρχων άλλη μία πέτρινη κατασκευή κοσμεί την περιοχή που σε συνδυασμό με το άρωμα των ανθισμένων νεραντζιών έκανε μία ανοιξιάτικη βόλτα πρόκληση όλων των αισθήσεων. Αντίστοιχα στη διαδρομή μας στον χρόνο και στον χώρο παλαιότεροι θα θυμούνται το σιντριβάνι στην Τριών Ναυάρχων ή τα κατακάθαρα νερά του σιντριβανιού της πλατείας Μαρούδα.

Τα σιντριβάνια λοιπόν ή αναβρυτήρια σύμφωνα με γλωσσικές αναφορές έχουν ως κοινό στοιχείο το νερό και η έλλειψή του τα καθιστά «ακρωτηριασμένα».

Αναμφίβολα ο χρόνος κύλησε αφήνοντας ορατά τα σημάδια του στα σιντριβάνια της πόλης. Η διάσωση αυτών των ιστορικών στοιχείων από τη μία  βρίσκεται σε τεράστιο κίνδυνο, από την άλλη παρουσιάζουν φθίνουσα λειτουργικότητα. Η συνεχής οξείδωση των μετάλλων κατασκευής τους αλλά και η μη πλήρης λειτουργία των υδραυλικών και φωτιστικών στοιχείων τους, δείχνει την έλλειψη ρεαλιστικής μελλοντικής διαφύλαξης τους.