O Dr Κωνσταντίνος Καϊάφας μιλάει για 3 μύθους της θεραπείας της Ηλικιακής Εκφύλισης της Ωχράς Κηλίδας

Η Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχράς (ΗΕΩ) είναι από τις πιο συχνές και σοβαρές παθήσεις του αμφιβληστροειδούς. Στον ανεπτυγμένο κόσμο αποτελεί μάλιστα την πιο συνήθη αιτία τύφλωσης και η αντιμετώπισή της αποτελεί ένα από τα πιο ενεργά αντικείμενα ερευνών στο χώρο της οφθαλμολογίας. Πού βρισκόμαστε σήμερα και πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε; Παρακάτω θα αναλύσουμε την αντιμετώπισή της από τρεις οπτικές γωνίες.

1. Η ξηρή μορφή της ΗΕΩ δε θεραπεύεται: ΜΥΘΟΣ

Στην ξηρή μορφή της ΗΕΩ κύτταρα του μελάγχρωου επιθηλίου της ωχράς κηλίδας σταδιακά καταστρέφονται, χωρίς όμως να υπάρχει παρουσία νεοαγγείων και ενδο- / υπο-αμφιβληστροειδικού υγρού (σε αντίθεση με την υγρή μορφή). Θεραπευτική προσέγγιση για επανόρθωση των βλαβών και των απωλειών των κυττάρων πράγματι δεν υπάρχει. Γνωρίζουμε όμως πλέον ότι υπάρχουν κάποιοι παράγοντες, που επιδεινώνουν/επιταχύνουν τις βλάβες της ωχράς. Συγκεκριμένα το κάπνισμα έχει αποδεδειγμένα ισχυρότατη συσχέτιση με την εξέλιξη της νόσου σε προχωρημένα στάδια βαρύτητας. Εξάλλου υπάρχουν συγκεκριμένα αντιοξειδωτικά, που με βάση μεγάλες πολυκεντρικές έρευνες θωρακίζουν τα κύτταρα της ωχράς κηλίδας και συστήνονται σε συγκεκριμένους ασθενείς, διότι αφενός μειώνουν τον κίνδυνο να πάθουν ΗΕΩ, αφετέρου μειώνουν την πιθανότητα να εξελιχθεί η ήδη υπάρχουσα ΗΕΩ σε πιο προχωρημένα στάδια. Τέτοια είναι η βιταμίνη C και E, ο ψευδάργυρος και τα καροτενοειδή ζεαξανθίνη και λουτεΐνη. Αυτά μπορούμε να τα βρούμε είτε σε συγκεκριμένες τροφές (ψάρια, φρούτα και λαχανικά) είτε σε πολυβιταμινούχα συμπληρώματα διατροφής. Μπορεί λοιπόν θεραπευτικά στην ξηρά μορφή της ΗΕΩ να μην μπορούμε να παρέμβουμε, όμως σίγουρα στη θεραπευτική φαρέτρα μας έχουμε το όπλο της ισχυρής σύστασης διακοπής τους καπνίσματος καθώς και εισόδου συγκεκριμένων αντιοξειδωτικών στο διαιτολόγιο του ασθενούς.

2. Η θεραπεία της υγρής μορφής με ενδοϋαλοειδικές ενέσεις δεν είναι ικανοποιητική: ΜΥΘΟΣ

Η υγρή μορφή της ΗΕΩ συνοδεύεται από δημιουργία “νεοαγγείων” και παρουσία υγρού μέσα ή/και κάτω από τα κύτταρα της ωχράς κηλίδας. Το υγρό αυτό έχει τοξικές ιδιότητες, με αποτέλεσμα να οδηγεί σε ταχεία καταστροφή των κυττάρων της ωχράς και δραματική μείωση, έως και απώλεια, της κεντρικής όρασης. Οι έρευνες έχουν βρει συγκεκριμένους αυξητικούς παράγοντες, που συμβάλλουν στην δημιουργία των νεοαγγείων και εναντίον αυτών στρέφονται τα φάρμακα, που με τη μορφή ενδοϋαλοειδικών ενέσεων χορηγούμε σε ασθενείς με υγρή ΗΕΩ. Υπάρχουν στη διάθεση μας τρία φαρμακευτικά σκευάσματα (Avastin, Lucentis, Eylea), η χορήγηση των οποίων, με συγκεκριμένα σχήματα, αποδεδειγμένα μέσα από πολυάριθμες μελέτες βοηθάει τους πάσχοντες από υγρή ΗΕΩ να έχουν καλύτερη όραση, σε σχέση με το αν δεν έπαιρναν τα φάρμακα αυτά. Αυτό που δεν καταλαβαίνει συχνά ο ασθενής, με αποτέλεσμα να πιστεύει ότι τα φάρμακα αυτά δεν τον βοηθούν, είναι ότι τα φάρμακα αυτά δεν βελτιώνουν σημαντικά την όραση, αλλά κυρίως την συντηρούν στα ίδια επίπεδα. Ο ασθενής εσφαλμένως συγκρίνει το πώς βλέπει μετά τις ενέσεις αυτές, σε σχέση με το πριν τις κάνει, ενώ η σωστή σύγκριση είναι το πώς βλέπει μετά τις ενέσεις σε σχέση με το πόσο χειρότερα θα έβλεπε, αν δεν τις είχε κάνει. Τέλος να αναφέρουμε και μια θετική τελευταία εξέλιξη στο θέμα αυτό: ήρθε στην αγορά της Γερμανίας και των ΗΠΑ (οπότε προφανώς αργά ή γρήγορα και στην ελληνική αγορά) ένα τέταρτο φάρμακο (Beavu), που έχει ένα σημαντικότατο πλεονέκτημα: αντίθετα με τα υπόλοιπα, που χορηγούνται μηνιαίως, μπορεί να χορηγείται σε δίμηνη ή ακόμα και τρίμηνη βάση, χωρίς να έχει μειωμένη αποτελεσματικότητα. Αυτό προφανώς μειώνει την ταλαιπωρία των ασθενών και βελτιώνει την ποιότητα ζωής τους, μειώνοντας και τη συχνότητα των επισκέψεων τους στον οφθαλμίατρο.

3. Η πρόληψη δεν έχει ιδιαίτερη σημασία στη νόσο αυτή: ΜΥΘΟΣ

Αυτοί που πρέπει προληπτικά να ελέγχουν την ωχρά κηλίδα τους, είναι όλοι όσοι είναι άνω των 60 ετών. Ωστόσο ιδιαιτέρως συνεπείς με τα ετήσια τσεκάπ τους οφείλουν να είναι αυτοί, που έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό ΗΕΩ (δηλαδή έπασχε από τη νόσο κάποιος από το οικογενειακό τους περιβάλλον), διότι η νόσος αυτή έχει σαφή γενετική/κληρονομική προδιάθεση. Τόσο στην ξηρή όσο και στην υγρή μορφή της ΗΕΩ ισχύει το εξής: σε όσο πιο πρώιμο στάδιο γίνει η διάγνωση (δηλαδή όσο πιο καλά βλέπει ο ασθενής, όταν γίνει η πρώτη διάγνωση της ΗΕΩ) και επομένως όσο πιο νωρίς αρχίσει η αντιμετώπιση της νόσου, τόσο πιο καλά θεραπευτικά αποτελέσματα έχουμε. Θυμίζουμε ότι στην περίπτωση της υγρής ΗΕΩ, η θεραπεία με ενέσεις συντηρεί την όραση. Αν λοιπόν κάποιος φερειπείν ξεκινήσει θεραπεία με όραση 8/10, αυτή θα διατηρηθεί στα 8/10. Αν όμως ξεκινήσει θεραπεία με όραση χαμηλότερη, πχ 2-3/10, η θεραπεία δεν  μπορεί να βελτιώσει την όραση πάνω από τα 2-3/10. Αντίστοιχη αξία έχει η πρόληψη και στην ξηρή ΗΕΩ.

Εν κατακλείδι, αν αναλογιστούμε πόσα γνωρίζαμε μέχρι προ 15-20 ετών ως προς τους αιτιοπαθολογικούς μηχανισμούς της νόσου αυτής και πόσα γνωρίζουμε στις μέρες μας, θα διαπιστώσουμε την αλματώδη πρόοδο, όσον αφορά τα όπλα που έχει στη θεραπευτική του φαρέτρα ο οφθαλμίατρος κατά της ΗΕΩ. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε, ότι μέχρι προ 15-20 ετών, όσοι πάθαιναν ΗΕΩ, οδηγούνταν σε τύφλωση, χωρίς να υπάρχει κάποια δυνατότητα θεραπευτικής παρέμβασης από τον οφθαλμίατρο, κατάσταση η οποία ευτυχώς έχει αλλάξει άρδην στις μέρες μας, ενώ ταυτόχρονα συνεχείς και πολλά υποσχόμενες θεραπείες καθιστούν την αντιμετώπιση της νόσου στο εγγύς μέλλον ακόμα πιο ευοίωνη.